Phát biểu tại Hội thảo phổ biến kết quả nghiên cứu đề tài Khoa học và công nghệ cấp Bộ “Hoàn thiện hệ thống tiêu chí xếp hạng tổ chức tín dụng (TCTD) của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam” do Viện Chiến lược ngân hàng phối hợp cùng nhóm nghiên cứu tổ chức sáng 23/3, TS. Phạm Minh Tú - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng nhận định, hoạt động xếp hạng các TCTD là một trong những công cụ giám sát quan trọng của cơ quan quản lý để phục vụ công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực ngân hàng nói chung và trong công tác thanh tra, giám sát, cấp phép, cơ cấu lại TCTD nói riêng. Trong đó, để có thể nắm bắt chính xác được tình hình hoạt động, “sức khỏe” của các TCTD thì hệ thống tiêu chí xếp hạng đóng vai trò quan trọng nhất.
Hoàn thiện tiêu chí xếp hạng các TCTD
Quỳnh Trang
Phát biểu tại Hội thảo phổ biến kết quả nghiên cứu đề tài Khoa học và công nghệ cấp Bộ “Hoàn thiện hệ thống tiêu chí xếp hạng tổ chức tín dụng (TCTD) của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam” do Viện Chiến lược ngân hàng phối hợp cùng nhóm nghiên cứu tổ chức sáng 23/3, TS. Phạm Minh Tú - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng nhận định, hoạt động xếp hạng các TCTD là một trong những công cụ giám sát quan trọng của cơ quan quản lý để phục vụ công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực ngân hàng nói chung và trong công tác thanh tra, giám sát, cấp phép, cơ cấu lại TCTD nói riêng. Trong đó, để có thể nắm bắt chính xác được tình hình hoạt động, “sức khỏe” của các TCTD thì hệ thống tiêu chí xếp hạng đóng vai trò quan trọng nhất.
Theo TS. Nguyễn Phi Lân - Phó Vụ trưởng Vụ Ổn định tiền tệ - tài chính (NHNN) - chủ nhiệm đề tài nghiên cứu, trong bối cảnh hiện nay, trước sự phát triển của thị trường tài chính - ngân hàng, việc nghiên cứu và hoàn thiện hệ thống tiêu chí xếp hạng TCTD của NHNN có vai trò quan trọng trong việc đổi mới, hoàn thiện các phương pháp và công cụ giám sát ngân hàng trong thời gian tới.
Đối với hệ thống tiêu chí xếp hạng hiện tại, đại diện nhóm nghiên cứu thông tin, ngày 12/3/2008, Thống đốc NHNN đã ban hành Quyết định số 06/2008/QĐ- NHNN (Quyết định 06) quy định xếp loại các NHTM cổ phần. Việc ban hành Quyết định 06 góp phần quan trọng trong công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực ngân hàng, đặc biệt là công tác thanh tra, giám sát, cơ cấu lại các TCTD. Sau 10 năm được ban hành, Quyết định 06 đã không còn phù hợp với quy mô, mức độ phát triển và hội nhập quốc tế sâu rộng của hệ thống các TCTD. Theo đó, NHNN đã ban hành Thông tư số 52/2018/TT-NHNN (Thông tư 52) về quy định xếp hạng các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài thay thế Quyết định 06.
Tương tự với phương pháp xếp hạng (đánh giá rủi ro) của các nước và các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế, phương pháp xếp hạng theo Thông tư 52 cũng dựa trên việc lượng hóa mức độ rủi ro của các TCTD thông qua việc tính điểm các chỉ tiêu theo các tiêu chí CAMELS. Trong đó, trọng số của các tiêu chí CAMELS được xác định căn cứ vào tầm quan trọng của các tiêu chí này trong việc phản ánh mức độ rủi ro, thực trạng hoạt động của TTCD. Từng tiêu chí sẽ bao gồm nhóm chỉ tiêu định lượng và nhóm chỉ tiêu định tính. Căn cứ vào mức xếp hạng đạt được, các ngân hàng được xếp vào một trong các hạng sau: Tốt (A); Khá (B); Trung bình (C); Yếu (D); Yếu kém (E).
Tuy vậy, theo nhóm nghiên cứu, cách tiếp cận hiện tại để đánh giá ngân hàng Việt Nam theo tiêu chí CAMELS về bản chất tuân thủ nghiêm ngặt luật pháp và quy định ngân hàng của Mỹ. Điều này ở một mức độ nào đó không hoàn toàn phù hợp với đặc tính của hệ thống ngân hàng Việt Nam. Đơn cử, theo thang xếp hạng tín nhiệm quốc tế, phân thành 9-22 mức xếp hạng, nhưng ở Việt Nam chỉ phân thành 5 mức xếp hạng từ A đến E... Do đó, nhóm nghiên cứu cần lưu ý về việc xây dựng hệ thống xếp hạng ngân hàng linh hoạt, phù hợp với đặc thù hoạt động và thực trạng của các TCTD tại Việt Nam.
Bên cạnh đó, xếp hạng ngân hàng theo CAMELS không thực sự có sự tương tác giữa cán bộ thanh tra, giám sát ngân hàng thực hiện xếp hạng với ban lãnh đạo cao nhất của các ngân hàng trong việc tìm hiểu thông tin, đánh giá, phân tích để cho điểm đối với các chỉ tiêu định tính của ngân hàng... Đây là yếu tố quan trọng cần được phân tích, nhận định, đánh giá để xác định sự ổn định, lành mạnh của ngân hàng có tính đến các yếu tố trong tương lai.
Hay về phân nhóm đồng hạng, hiện nay, về quy mô tổng tài sản của hệ thống các TCTD đã có sự thay đổi rất lớn so với thời điểm nghiên cứu xây dựng Thông tư 52, đặc biệt là các NHTM do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ. Do đó, việc xếp chung các NHTM Nhà nước vào nhóm NHTM có quy mô tổng tài sản bình quân trên 100.000 tỷ đồng là không phù hợp.
Trong bối cảnh ngành Ngân hàng hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, việc bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hệ thống các TCTD cũng như hoàn thiện thể chế trong hoạt động thanh tra, giám sát ngân hàng góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng là hết sức cần thiết. Chính vì vậy, nhóm nghiên cứu nêu ra một số giải pháp hoàn thiện hệ thống tiêu chí xếp hạng các TCTD của NHNN. Theo đó, sửa đổi, bổ sung Khoản 1, 2, 3 Điều 20 tại Thông tư 52 theo hướng phân hạng chi tiết hơn đối với các hạng A, B, C. Cụ thể, giữ nguyên ngưỡng tổng điểm xếp hạng để xếp TCTD vào các mức A (Tốt), B (Khá), C (Trung bình). Mỗi mức xếp hạng A (Tốt), B (Khá), C (Trung bình) sẽ được phân thành 3 mức xếp hạng chi tiết hơn.
Nhóm nghiên cứu cũng kiến nghị sửa đổi Điều 14 theo hướng: bổ sung ngưỡng, trọng số của các chỉ tiêu về vốn đối với các NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài áp dụng Thông tư số 41 (và giữ nguyên ngưỡng, trọng số đối với chỉ tiêu về vốn đối với các trường hợp TCTD hiện đang áp dụng Thông tư số 22...). Trong trung hạn, nhóm nghiên cứu đề xuất bổ sung nhóm đồng hạng gồm các NHTM có quy mô tổng tài sản trên một triệu tỷ đồng tại Thông tư 52; điều chỉnh Khoản 2 Điều 4 theo hướng tăng từ 6 nhóm đồng hạng lên 7 nhóm đồng hạng…