Chuyển đổi số trong lĩnh vực tiền tệ đang mở ra những bước ngoặt mang tính cách mạng, song cũng kéo theo không ít thách thức. Công nghệ đã cho phép giá trị lưu chuyển xuyên biên giới với tốc độ chưa từng có, trong khi khuôn khổ pháp lý lại phát triển rời rạc giữa các quốc gia. Trong bối cảnh tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) và tài sản số ngày càng phổ biến, khả năng tương tác không còn là một lựa chọn mà đã trở thành điều kiện tiên quyết để kiến tạo một hệ thống tài chính số ổn định và bền vững.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Thách thức từ sự phân mảnh pháp lý và công nghệ
Quá trình đổi mới tài chính đang diễn ra với tốc độ chóng mặt, trong khi khung pháp lý vẫn di chuyển theo quỹ đạo chậm rãi của thể chế. Sự lệch nhịp này tạo ra khoảng trống cho “chênh lệch pháp lý”, khiến hệ sinh thái tài sản số trở nên phân mảnh.
Hiện nay, mỗi khu vực đang chọn một hướng đi riêng: Liên minh châu Âu triển khai MiCA (Markets in Crypto-Assets Regulation) - khuôn khổ toàn diện đầu tiên cho thị trường tài sản mã hóa; Mỹ duy trì nhiều khung quy định song song; Singapore thử nghiệm mô hình sandbox; trong khi Trung Quốc lại tập trung vào việc phát triển Nhân dân tệ số. Những lựa chọn này phản ánh hợp lý các ưu tiên quốc gia, nhưng sự khác biệt đó cũng tiềm ẩn nguy cơ chia cắt không gian tài chính số toàn cầu - đúng vào thời điểm công nghệ đòi hỏi những chuẩn mực kết nối thống nhất.
Thách thức càng trở nên rõ rệt với tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC). Dù hơn 130 quốc gia đang nghiên cứu hoặc thử nghiệm phát hành, việc thiếu các tiêu chuẩn tương thích có thể khiến hệ thống mới lặp lại những hạn chế cố hữu của mô hình ngân hàng đại lý truyền thống. Nói cách khác, thay vì tạo ra đột phá, chúng ta có nguy cơ tái dựng những rào cản cũ trong một hình hài hiện đại hơn.
Chuẩn hóa kỹ thuật - nền tảng của khả năng tương tác
Khả năng tương tác pháp lý phải bắt đầu từ sự chuẩn hóa kỹ thuật. Khi các hệ thống có chung “ngôn ngữ công nghệ”, đối thoại và hài hòa pháp lý mới có thể diễn ra.
Những dự án hợp tác do Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) như Tourbillon, mBridge, Dunbar cho thấy CBDC của nhiều quốc gia hoàn toàn có thể tương tác mà vẫn duy trì chủ quyền tiền tệ. Đây là minh chứng quan trọng cho khả năng mở rộng hợp tác quốc tế.
Đối với tài sản số, sự đa dạng càng làm gia tăng độ phức tạp: Từ bitcoin, chứng khoán, hàng hóa được mã hóa đến các công cụ lai. MiCA đưa ra một hệ thống phân loại, nhưng sự đồng thuận toàn cầu vẫn còn xa. Việc phân loại không đơn thuần mang tính khái niệm, mà quyết định trực tiếp cơ chế giám sát, cơ quan quản lý và cách thức triển khai giao dịch xuyên biên giới.
Trước thực tế này, ba hướng tiếp cận thực tiễn được xem là khả thi: Thứ nhất, thừa nhận lẫn nhau thông qua các hiệp định công nhận tương đương, giúp tạo điều kiện tiếp cận thị trường. Thứ hai, sandbox và thử nghiệm phối hợp giữa nhiều quốc gia, đặt nền móng cho khả năng tương tác. Thứ ba, nguyên tắc thay vì quy định cứng nhắc, tập trung vào minh bạch, bảo vệ người dùng và ổn định hệ thống, tạo ra khung linh hoạt nhưng vẫn bảo đảm kết quả tương thích.
Hướng tới một khuôn khổ tài chính số toàn cầu bao trùm
Trong kỷ nguyên số, nhu cầu tăng cường phối hợp giữa các tổ chức quốc tế trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Hội đồng Ổn định Tài chính (FSB) đã ban hành các khuyến nghị về tài sản mã hóa và stablecoin, song để triển khai hiệu quả, thế giới cần những chuẩn mực kỹ thuật chi tiết và thống nhất hơn. Những nỗ lực từ ISO (Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế), BIS hay ITU (Liên minh Viễn thông Quốc tế) đang góp phần thu hẹp khoảng cách giữa nguyên tắc và thực tiễn.
Thực tế cho thấy, ngay cả những hành động đơn phương dù mang thiện chí cũng có thể tạo ra ma sát. Ví dụ, quy định “travel rule” của FATF (Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền) được áp dụng thiếu nhất quán giữa các quốc gia, khiến chi phí tuân thủ gia tăng và không gian đổi mới bị thu hẹp. Điều này càng nhấn mạnh nhu cầu cấp bách về một cách tiếp cận chung, đồng bộ và dễ áp dụng xuyên biên giới.
Quan trọng hơn, khả năng tương tác không chỉ phục vụ mục tiêu vận hành hiệu quả mà còn là chìa khóa cho tài chính bao trùm. Một hệ thống bị chia cắt sẽ tạo ra khoảng cách, khiến các nền kinh tế nhỏ hoặc nhóm dân cư yếu thế khó tiếp cận lợi ích từ tài chính số. Ngược lại, một khuôn khổ kết nối rộng mở có thể dân chủ hóa quyền tiếp cận hạ tầng tài chính toàn cầu, giúp mọi chủ thể từ cá nhân, doanh nghiệp nhỏ đến các nền kinh tế đang phát triển đều có cơ hội tham gia và hưởng lợi.
Chuyển đổi từ tiền truyền thống sang tiền số là cơ hội mang tính thế hệ để tái định hình cấu trúc tài chính toàn cầu. Công nghệ đã sẵn sàng; điều còn thiếu là tầm nhìn pháp lý và sự phối hợp chính trị nhằm xây dựng những “cây cầu” vượt qua ranh giới số. Thành công của tiến trình này sẽ quyết định liệu thế giới có kiến tạo được một hệ thống tài chính số bền vững và bao trùm, hay tiếp tục tái hiện sự phân mảnh trong hình hài mới.
Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, sự bền vững của tài chính toàn cầu không chỉ đo bằng tốc độ áp dụng công nghệ, mà còn phụ thuộc vào khả năng xây dựng một khung pháp lý hài hòa, minh bạch và tương thích giữa các quốc gia. Đây chính là điểm hội tụ giữa hiệu quả vận hành, ổn định hệ thống và công bằng trong tiếp cận.
Cơ hội hiện tại mang tính thế hệ. Nếu các quốc gia, tổ chức quốc tế và cộng đồng tài chính cùng chia sẻ tầm nhìn, đầu tư cho chuẩn hóa và hợp tác, một kiến trúc tài chính số bao trùm, bền vững và linh hoạt trước biến động có thể trở thành hiện thực. Ngược lại, nếu bỏ lỡ thời điểm này, chúng ta có thể phải đối diện với một hệ thống số bị chia cắt, lặp lại hạn chế cũ trong hình thức mới.
Thông điệp quan trọng là: Khả năng tương tác không chỉ giúp kết nối các quy định, mà còn giúp kết nối con người, kết nối các nền kinh tế, và tạo dựng một tương lai số thực sự vì sự bao trùm và thịnh vượng chung.
Tài liệu tham khảo
1. Christoph Kreiterling (2025). Building bridges: interoperability for a resilient digital future. OMFIF. https://www.omfif.org/2025/09/building-bridges-interoperability-for-a-resilient-digital-future/
2. Alexander Copestake, Divya Kirti, Maria Soledad Martinez Peria (2025). Growing Retail Digital Payments: The Value of Interoperability. IMF. https://www.imf.org/en/Publications/fintech-notes/Issues/2025/06/25/Growing-Retail-Digital-Payments-The-Value-of-Interoperability-567814
Minh Hưng