Thanh toán điện tử và dịch vụ công trực tuyến ở Việt Nam đã có nhiều tiến bộ, mang lại tiện ích cho người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc thanh toán qua ngân hàng vẫn gặp khó khăn do hạ tầng kỹ thuật và phần mềm kết nối chưa đồng bộ. Để thúc đẩy lĩnh vực này, cần có sự phối hợp giữa ngành Ngân hàng và các bộ, ngành liên quan.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng đạt những kết quả khả quan
Thanh toán trực tuyến trên Cổng dịch vụ công Quốc gia (DVCQG) đang tạo ra một bước ngoặt trong việc cải cách thủ tục hành chính, đem lại nhiều lợi ích cho người dân và xã hội như: Tiết kiệm thời gian, tiền bạc, đồng thời tăng tính minh bạch trong thu ngân sách là những lợi ích thấy rõ của hình thức thanh toán này.
Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã thường xuyên theo dõi, đôn đốc việc thực hiện Đề án đẩy mạnh thanh toán qua ngân hàng đối với việc thu phí các dịch vụ công: Thuế, điện, nước, học phí, viện phí và chi trả các chương trình an sinh xã hội (theo Quyết định số 241/QĐ-TTg ngày 23/02/2018 của Thủ tướng Chính phủ).
NHNN đã sớm triển khai hệ thống kết nối, khai thác Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (CSDLQGvDC) cho hệ thống dịch vụ công trực tuyến (cấp chứng thư số) từ tháng 12/2022. Hệ thống đã hoạt động thông suốt, hiệu quả, cắt giảm được các trường thông tin cá nhân cần khai báo trong các hồ sơ thủ tục hành chính, dịch vụ công của NHNN. Đến ngày 12/6/2025, hệ thống đã khai thác dữ liệu dân cư phục vụ xử lý hơn 1.420 lượt hồ sơ.
Hoạt động thanh toán dịch vụ công được đẩy mạnh. NHNN đã chỉ đạo các ngân hàng thương mại (NHTM), các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán (TGTT) tích cực đầu tư ứng dụng công nghệ, nghiên cứu, có giải pháp kết nối với Cổng DVCQG để thực hiện thanh toán trực tuyến cho các dịch vụ đã được tích hợp trên Cổng DVCQG.
Cổng DVCQG đã kết nối với một số NHTM trong đó có NHTM cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank), NHTM cổ phần Công thương Việt Nam (VietinBank), Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) và NHTM cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) để hỗ trợ thanh toán trực tuyến các dịch vụ công. Cổng DVCQG đã tích hợp chức năng thanh toán trực tuyến, cho phép người dân, doanh nghiệp có thể sử dụng phương thức thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) để thực hiện thanh toán trực tuyến: Thanh toán phí, lệ phí thủ tục hành chính; khai và nộp thuế (doanh nghiệp, cá nhân); đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế; nộp thuế, lệ phí trước bạ về đất đai, tài sản; nộp phạt xử lý vi phạm hành chính; thanh toán tiền điện; thanh toán viện phí; nộp tạm ứng án phí.
Bên cạnh đó, VNeID cũng cho phép thanh toán các dịch vụ công trực tuyến. Người dân có thể lựa chọn các phương thức thanh toán như: Sử dụng ứng dụng của ngân hàng/mobile money để quét mã VietQR/thẻ nội địa NAPAS/tài khoản ngân hàng.
Với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, sự phối hợp của các bộ, ngành và hệ thống ngân hàng tham gia tích cực, thanh toán điện tử trong khu vực Chính phủ, dịch vụ hành chính công đạt được kết quả khả quan. Công tác thu ngân sách Nhà nước (NSNN) bằng phương thức TTKDTM được chú trọng, tăng cường và đạt kết quả tích cực. Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng (TTĐTLNH) của NHNN đã được kết nối với toàn bộ Kho bạc Nhà nước (KBNN) cấp tỉnh trong cả nước, đáp ứng được nhu cầu thu, chi ngân sách của người dân và doanh nghiệp một cách nhanh chóng, kịp thời. KBNN đã triển khai phối hợp thu NSNN và thanh toán sản phẩm điện tử với hơn 20 NHTM hoạt động an toàn, ổn định, góp phần tăng cường TTKDTM trong lĩnh vực thu NSNN.
Bộ Tài chính đã phối hợp với 49 NHTM triển khai phối hợp thu lệ phí hải quan, thông tin thu NSNN được ngân hàng phối hợp thu chuyển online đến Cổng thanh toán điện tử hải quan. Đến nay, tỷ lệ thu phí hải quan qua các NHTM đạt gần 100%. Bộ Tài chính đã triển khai toàn quốc việc nộp thuế điện tử đối với cá nhân trực tiếp khai thuế với cơ quan thuế theo nhiều phương thức điện tử (nộp thuế điện tử tại Cổng DVCQG, Cổng Thông tin điện tử của Cục Thuế, qua ứng dụng thuế điện tử cho thiết bị di động (eTax Mobile) hoặc thực hiện giao dịch nộp thuế thông qua hệ thống ứng dụng thanh toán điện tử của ngân hàng...).
Theo Vụ Thanh toán (NHNN), 100% các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn đô thị triển khai thanh toán học phí không dùng tiền mặt; hơn 88% các bệnh viện đã triển khai TTKDTM; hơn 80% số người hưởng nhận các chế độ BHXH, trợ cấp thất nghiệp qua tài khoản cá nhân tại khu vực đô thị.
Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thanh toán qua ngân hàng đối với dịch vụ công còn gặp một số khó khăn. Trước hết, thói quen, tâm lý sử dụng tiền mặt của người dân ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa; tâm lý e ngại khi tiếp cận với công nghệ thanh toán mới của một bộ phận người dân gây trở ngại cho phát triển TTKDTM. Bên cạnh đó, xu hướng gia tăng tội phạm công nghệ cao với các thủ đoạn ngày càng tinh vi, phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ tội phạm lợi dụng dịch vụ ngân hàng cho mục đích bất hợp pháp, rửa tiền, trốn thuế, gian lận, lừa đảo.
Việc thanh toán qua ngân hàng đối với các dịch vụ công như: viện phí, học phí, tiền nước ở một số tỉnh, nhất là các tỉnh miền núi còn thấp; phạm vi triển khai chủ yếu tập trung vào nhóm đối tượng khách hàng tại khu vực thành thị, điều kiện kinh tế phát triển; hạ tầng kỹ thuật và việc kết nối phần mềm giữa ngân hàng với đơn vị cung ứng dịch vụ công chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến trải nghiệm thanh toán.
Việc đẩy mạnh chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp thất nghiệp qua ngân hàng mới tập trung chủ yếu ở khu vực đô thị. Hạ tầng công nghệ đảm bảo cho việc kết nối liền mạch giữa các cơ quan, lĩnh vực dịch vụ công còn chưa đồng bộ. Việc đầu tư cho hạ tầng kĩ thuật, công nghệ, nhân lực đòi hỏi chi phí lớn.
Đa dạng các giải pháp thanh toán - xây dựng phần mềm, giải pháp kết nối đồng bộ
Thời gian tới, để tiếp thúc đẩy thanh toán điện tử trong khu vực Chính phủ, dịch vụ hành chính công, nhất là trong công tác phối hợp thu NSNN, trong lĩnh vực y tế, giáo dục, bên cạnh nỗ lực của ngành Ngân hàng cần sự phối hợp của các bộ, ngành liên quan.
Về phía NHNN
Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, cơ chế, chính sách về TTKDTM, thúc đẩy chuyển đổi số; phối hợp chặt chẽ với các đơn vị tiếp tục triển khai có hiệu quả các kế hoạch của ngành Ngân hàng về chuyển đổi số, về triển khai Đề án 06 (Quyết định số 06/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 06/01/2022 về phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030), về triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành liên quan đẩy mạnh thanh toán điện tử trong khu vực Chính phủ, dịch vụ hành chính công.
Tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành liên quan đẩy mạnh thanh toán điện tử trong khu vực chính phủ, dịch vụ hành chính công theo Quyết định số 1813/QĐ-TTg ngày 28/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án phát triển TTKDTM tại Việt Nam giai đoạn 2021 - 2025.
Tiếp tục chỉ đạo nâng cấp, hoàn thiện, phát triển hạ tầng chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử; mở rộng triển khai hệ thống ACH (hệ thống thanh toán bù trừ tự động) tại Việt Nam theo hướng mở rộng sản phẩm, dịch vụ và mở rộng kết nối các ngân hàng, các đơn vị cung cấp dịch vụ công.
Tiếp tục chỉ đạo các TCTD, tổ chức TGTT triển khai có hiệu quả các nhiệm vụ sau: (i) Các TCTD, tổ chức TGTT xây dựng phần mềm, giải pháp kết nối trực tiếp với Cổng DVCQG, với các bệnh viện, trường học, hệ thống các đơn vị cung ứng dịch vụ công, chủ động triển khai đa dạng các giải pháp thanh toán (qua tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, mã QR Code…) tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân thanh toán trực tuyến phí, lệ phí, thuế và các nghĩa vụ tài chính khác trong giải quyết thủ tục hành chính trên Cổng DVCQG thuận tiện, nhanh chóng và an toàn; (ii) Tiếp tục nghiên cứu, áp dụng chính sách ưu đãi, miễn, giảm phí hợp lý đối với các giao dịch thanh toán trực tuyến phí, lệ phí, thuế và các nghĩa vụ tài chính khác trong giải quyết thủ tục hành chính trên Cổng DVCQG; (iii) Triển khai các giải pháp an toàn, bảo mật trong thanh toán trực tuyến, thanh toán thẻ ngân hàng, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của khách hàng; (iv) Đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng cho công chúng trong sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính, ngân hàng.
Về phía các NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức cung ứng dịch vụ TGTT
Tiếp tục đẩy mạnh áp dụng các công nghệ, phương thức thanh toán hiện đại như quét mã QR, Tokenization, thanh toán di động (Mobile Payment), thanh toán phi tiếp xúc (Contactless)... đối với các dịch vụ công, dịch vụ tiện ích như điện, nước, học phí, viện phí, thanh toán phí, lệ phí trực tuyến, các thủ tục hành chính công trực tuyến; tiếp tục nghiên cứu, triển khai phát triển thanh toán tại nông thôn, vùng sâu, vùng xa gắn với triển khai Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.
Có giải pháp về mô hình kết nối phù hợp, hiệu quả giữa các ngân hàng, tổ chức cung ứng dịch vụ TGTT với Cổng DVCQG, hệ thống một cửa điện tử của các bộ, ngành, địa phương, các cơ quan, đơn vị liên quan nhằm đơn giản hóa thủ tục và tạo điều kiện thanh toán điện tử đối với các khoản phí, lệ phí, thanh toán hóa đơn điện, nước, học phí, viện phí…
Tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn hoạt động thanh toán, ngân hàng; bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của khách hàng; đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính nhằm nâng cao kiến thức, kĩ năng cho công chúng trong sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính, ngân hàng.
Về phía các bộ, ngành liên quan
Cần tiếp tục đẩy mạnh truyền thông theo Quyết định số 1588/QĐ-TTg ngày 17/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Đề án “Tuyên truyền, phổ biến, nâng cao chất lượng về cung cấp và sử dụng hiệu quả dịch vụ công trực tuyến đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Đồng thời, các bộ, ngành cần chỉ đạo các đơn vị chú trọng việc đầu tư hạ tầng công nghệ, nhân lực triển khai, đảm bảo sự đồng bộ, kết nối với tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ TGTT.
Bộ Công an tiếp tục phối hợp NHNN trong triển khai Đề án 06, tiến tới cho phép TCTD khai thác nguồn dữ liệu từ CSDLQGvDC, từ đó làm sạch dữ liệu khách hàng, xóa bỏ tài khoản ảo, tài khoản rác, đảm bảo an toàn trong giao dịch ngân hàng, ngăn ngừa và xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng dịch vụ thanh toán của NHTM, tổ chức TGTT cho các mục đích bất hợp pháp; ngăn chặn tội phạm công nghệ và lừa đảo trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng…
Để ứng dụng thành tựu của CMCN 4.0 trong phát triển các dịch vụ thanh toán hiện đại, đa dạng hơn nữa các phương thức nộp NSNN qua nền tảng số hóa để thu NSNN, Bộ Tài chính cần tăng cường phối hợp với các tổ chức TGTT để mở rộng phương thức thu nộp NSNN, gia tăng phương thức thanh toán điện tử.
Cổng dịch vụ công của các bộ, ngành, địa phương nhằm khuyến khích và tạo lập thói quen cho các tổ chức, cá nhân sử dụng dịch vụ thanh toán điện tử để thanh toán dịch vụ công.
Về phía khách hàng
Cần cập nhật các kỹ năng, tuân thủ các khuyến cáo của ngân hàng trong giao dịch trực tuyến nhằm đảm bảo an toàn thông tin và tài khoản.
Tài liệu tham khảo:
1. Quyết định số 241/QĐ-TTg ngày 23/02/2018 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án đẩy mạnh thanh toán qua ngân hàng đối với việc thu phí các dịch vụ công: Thuế, điện, nước, học phí, viện phí và chi trả các chương trình an sinh xã hội.
2. Cổng thông tin điện tử Chính phủ: https://chinhphu.vn
Hà Anh