Báo cáo Ổn định tài chính toàn cầu tháng 10/2021 của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đánh giá các rủi ro với ổn định tài chính đã được kiềm chế nhờ các hỗ trợ chính sách thúc đẩy sự phục hồi toàn cầu. Tuy nhiên, các nhà hoạch định chính sách đang phải đối mặt với thách thức khi vừa phải duy trì hỗ trợ trong ngắn hạn cho nền kinh tế, vừa phải ngăn ngừa những hậu quả không mong muốn và các rủi ro với bất ổn tài chính trong trung hạn. Theo IMF, các hỗ trợ chính sách cần tiếp tục để đảm bảo phục hồi bền vững và được thiết kế phù hợp với điều kiện của từng quốc gia trong bối cảnh tốc độ phục hồi có sự khác biệt.
Các chính sách đảm bảo phục hồi bền vững và hạn chế rủi ro
Mặc dù hỗ trợ chính sách tiền tệ và tài khóa tiếp tục là yếu tố quan trọng để duy trì quá trình phục hồi đang diễn ra, nhưng nó cần được điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện cụ thể của từng quốc gia do tốc độ phục hồi kinh tế không đồng đều giữa các quốc gia. Trong bối cảnh các biến chủng vi rút mới xuất hiện và sự không chắc chắn lớn hơn về triển vọng kinh tế toàn cầu, các nhà hoạch định chính sách nên tiếp tục thận trọng, hỗ trợ duy trì dòng vốn tín dụng cho các hộ gia đình và doanh nghiệp để đảm bảo sự phục hồi trong khi giảm thiểu các rủi ro đối với ổn định tài chính. Việc bình thường hóa cuối cùng và loại bỏ các hỗ trợ chính sách chưa từng có sẽ phải được thực hiện một cách dần dần, với những thông tin đầy đủ, rõ ràng và cần được điều chỉnh cho phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của từng quốc gia cũng như được hiệu chỉnh trong suốt quá trình thực hiện theo diễn tiến của quá trình phục hồi.
Các ngân hàng trung ương nên cung cấp định hướng rõ ràng về quan điểm chính sách tiền tệ tương lai. Trong bối cảnh lạm phát gia tăng và bất ổn kinh tế cao, các ngân hàng trung ương phải đối mặt với những thách thức để hoàn thành nhiệm vụ được giao. Với áp lực giá cả được dự đoán ở mức trung bình và giảm dần sau đó, các cơ quan quản lý tiền tệ tại các nền kinh tế phát triển đã nhận định sẽ đánh giá các áp lực đó cho đến khi các động lực giá cơ bản trở nên rõ ràng hơn để tránh thắt chặt các điều kiện tài chính một cách không cần thiết làm ảnh hưởng đến sự phục hồi.
Tuy nhiên, lạm phát có thể cuối cùng sẽ kéo dài hơn so với dự báo hiện nay; các nhà đầu tư dường như nhận định các rủi ro với triển vọng lạm phát theo chiều hướng tăng, đặc biệt là ở Hoa Kỳ, nơi họ vẫn đang đánh giá tác động của khuôn khổ chính sách tiền tệ mới của Cục Dự trữ Liên bang (FED). Do đó, điều quan trọng là các ngân hàng trung ương phải có các định hướng rõ ràng về lập trường chính sách trong tương lai, bao gồm cả tiến trình hướng tới quá trình bình thường hóa chính sách, để tránh những biến động không cần thiết trên thị trường tài chính và việc thắt chặt điều kiện tài chính một cách không chính đáng.
Nếu cuối cùng áp lực giá cả kéo dài hơn dự đoán, các cơ quan quản lý tiền tệ cần hành động quyết đoán để tránh biến động kỳ vọng lạm phát. Với việc một số ngân hàng trung ương ở các thị trường mới nổi đã và đang thắt chặt chính sách trong bối cảnh sự phục hồi toàn cầu ngày càng không đồng đều, việc tăng lãi suất nhanh và đột ngột của Mỹ có thể có tác động lan tỏa rõ rệt đến các thị trường mới nổi và cận biên, làm gia tăng khoảng cách phục hồi.
Đối với các ngân hàng trung ương ở thị trường mới nổi đã triển khai các chương trình mua tài sản trong thời gian đại dịch, việc thông tin, truyền thông một cách rõ ràng, minh bạch về các mục tiêu của họ là rất quan trọng để tránh làm tổn hại đến tín nhiệm. Trong hầu hết các trường hợp, các chương trình mua tài sản nên được giới hạn về thời gian và quy mô và phải được gắn với các mục tiêu rõ ràng. Ở những nơi các rủi ro đối với triển vọng lạm phát đòi hỏi phải bình thường hóa chính sách, các kế hoạch chiến lược rút (các hỗ trợ) cần được truyền thông sớm và được giải thích bằng các tham số rõ ràng để giảm thiểu rủi ro biến động thị trường.
Các nhà hoạch định chính sách nên ưu tiên hành động để giải quyết các điểm dễ bị tổn thương và tránh làm tích tụ các vấn đề kế thừa. Trong điều kiện các hỗ trợ chính sách có thể cần được kéo dài để đảm bảo phục hồi bền vững và toàn diện, các nhà hoạch định chính sách cần hành động quyết đoán để giải quyết những hậu quả tiềm ẩn không mong muốn từ các biện pháp chưa từng có được thực hiện trong đại dịch. Định giá tài sản rủi ro tiếp tục được nới lỏng trong một số phân khúc của hệ thống tài chính, được hỗ trợ bởi thanh khoản dồi dào và khẩu vị rủi ro cao trên toàn cầu. Các lỗ hổng tài chính vẫn còn cao trong khu vực trung gian tài chính phi ngân hàng, trong khi các công ty phi tài chính nhỏ tiếp tục đối mặt với rủi ro thanh khoản và nguy cơ mất khả năng thanh toán. Các nhà hoạch định chính sách nên thắt chặt có chọn lọc một số công cụ an toàn vĩ mô chọn để xử lý các lỗ hổng gia tăng trong khi tránh thắt chặt các điều kiện tài chính trên diện rộng. Do có thể có độ trễ từ việc kích hoạt đến hiệu quả tác động của các công cụ, nên các hành động cần thực hiện sớm. Nếu các công cụ này không có sẵn — ví dụ, trong lĩnh vực trung gian tài chính phi ngân hàng — các nhà hoạch định chính sách nên khẩn trương phát triển chúng. Trước những thách thức đối với việc thiết kế và vận hành các công cụ an toàn vĩ mô trong các khuôn khổ hiện có, các nhà hoạch định chính sách cũng nên xem xét việc xây dựng các bộ đệm ở những nơi khác để bảo vệ hệ thống tài chính.
Các nhà chức trách nên điều chỉnh loại hình và quy mô hỗ trợ tài khóa phù hợp với từng giai đoạn phục hồi kinh tế cũng như các đặc điểm và nhu cầu cụ thể của từng quốc gia. Chính sách tài khóa cùng với chính sách tiền tệ đã đóng một vai trò quan trọng hỗ trợ nền kinh tế phục hồi và cần tiếp tục thúc đẩy sự phục hồi bền vững và toàn diện. Tuy nhiên, do dư địa tài chính hạn chế ở một số quốc gia nên cần thiết phải ưu tiên cho các hộ gia đình và doanh nghiệp dễ bị tổn thương nhất, đặc biệt ở những nơi điều kiện tài chính thắt chặt và khả năng tiếp cận nguồn vốn thị trường bị hạn chế. Khi sự phục hồi diễn ra vững chắc hơn, hỗ trợ có mục tiêu sẽ ngày càng được tập trung vào những người đi vay gặp khó khăn tạm thời nhưng có triển vọng phát triển. Các biện pháp chính sách nhằm nâng cao tiềm năng tăng trưởng và thúc đẩy nền kinh tế xanh hơn sẽ đóng một vai trò quan trọng trong lộ trình hướng tới một nền kinh tế toàn cầu bền vững hơn.
Giải quyết những rủi ro cụ thể với ổn định tài chính
Các nhà chức trách nên tái xây dựng các bộ đệm dự phòng và thực hiện cải cách cơ cấu tại các thị trường mới nổi và cận biên. Trong điều kiện khẩu vị rủi ro toàn cầu biến động và sự bất ổn kinh tế cao, các thị trường mới nổi và cận biên vẫn chịu rủi ro của việc thắt chặt đột ngột trong các điều kiện tài chính bên ngoài. Trong môi trường như vậy, các thị trường này cần xây dựng lại vùng đệm và thực hiện các cải cách lâu dài nhằm thúc đẩy triển vọng tăng trưởng cơ cấu để bảo vệ khỏi tác động bất lợi của việc dòng vốn đảo chiều và sự gia tăng đột ngột chi phí tài chính. Phân bổ quyền rút vốn đặc biệt gần đây của IMF cho tất cả các quốc gia sẽ cung cấp thanh khoản và giúp giảm bớt các hạn chế về dư địa chính sách. Các chính sách an toàn vĩ mô được lựa chọn và việc quản lý rủi ro tài chính vĩ mô nên được áp dụng khi các lỗ hổng tài chính đang hình thành. Phương pháp tiếp cận có mục tiêu này có thể giúp giải quyết các nguy cơ gia tăng tính dễ bị tổn thương trong khi tránh thắt chặt các điều kiện tài chính.
Các biện pháp hỗ trợ phù hợp cho các doanh nghiệp khả thi trong khu vực doanh nghiệp phi tài chính là rất quan trọng. Trong khi bảng cân đối kế toán của các công ty đã được củng cố nhờ những hỗ trợ chính sách chưa từng có, vẫn có sự khác biệt đáng kể giữa các công ty và giữa các khu vực. Rủi ro mất khả năng thanh toán trên thực tế đã xấu hơn đối với các công ty nhỏ ở một số quốc gia. Tại các nước có thị trường tài chính phát triển, các doanh nghiệp được hưởng lợi từ việc tiếp cận thị trường cần được khuyến khích tận dụng các điều kiện tài chính thuận lợi và tìm kiếm nguồn vốn tư nhân. Điều quan trọng là các nhà hoạch định chính sách phải thực hiện các biện pháp cơ cấu như tăng cường các khuôn khổ về mất khả năng thanh toán thông qua một quá trình theo dõi nhanh để tạo điều kiện thuận lợi cho việc xử lý các doanh nghiệp không khả thi nhằm giải quyết rủi ro về khả năng thanh toán và đảm bảo cơ cấu lại nợ có trật tự.
Các nhà hoạch định chính sách nên kích hoạt các biện pháp chính sách an toàn vĩ mô thích hợp trước sự tăng nhanh của giá nhà ở. Để giảm thiểu những hậu quả không mong muốn từ các hỗ trợ chính sách, các cơ quan chức năng nên giám sát cẩn trọng các diễn biến trên thị trường nhà ở. Khi giá nhà tăng cao ở một số quốc gia, các hộ gia đình có thể phải vay các khoản vay lớn hơn, trở nên quá rủi ro đối với dịch vụ nợ có khả năng gia tăng khi các điều kiện tiền tệ bình thường hóa và các khoản vay thế chấp được định giá lại. Giá nhà tăng nhanh cũng có thể dẫn đến sự tích tụ tính dễ bị tổn thương giữa những nhà cho vay trong lĩnh vực bất động sản, bao gồm cả các tổ chức tài chính phi ngân hàng. Mặc dù hệ thống tài chính toàn cầu có khả năng chống chịu và phục hồi tốt hơn so với thời điểm diễn ra cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, sự sụt giảm giá nhà đáng kể vẫn có thể có tác động tới ổn định tài chính. Các cơ quan quản lý cần thực hiện các kiểm tra sức chịu đựng (stress-test) một cách nghiêm ngặt để đánh giá tác động tiềm tàng của việc giá nhà giảm mạnh đối với bảng cân đối tài chính của hộ gia đình và các tổ chức tài chính. Về mặt chính sách an toàn vĩ mô, các nhà hoạch định chính sách cần đánh giá liệu các công cụ hiện tại có đòi hỏi phải thắt chặt để kiểm soát các lỗ hổng hay không.
Các cơ quan quản lý và giám sát tài chính cần từng bước bình thường hóa các chính sách tài chính ở những nơi thích hợp. Trong bối cảnh nền kinh tế tiếp tục phục hồi, các kết quả kiểm tra sức chịu đựng toàn cầu trước đó cho thấy việc rút dần các hỗ trợ tiền tệ và tài khóa, cùng với bình thường hóa các chính sách tài chính được ban hành trong đại dịch, dường như không đe dọa sự ổn định tài chính. Tuy nhiên, đối với các ngân hàng và các nhà cung cấp tín dụng phi ngân hàng yếu, khả năng thanh toán có thể bị ảnh hưởng. Mặc dù việc bình thường hóa chính sách tài chính đang ngày càng hợp lý, nó cần tiếp tục cẩn trọng trước những bất ổn xung quanh triển vọng và cần được hiệu chỉnh theo tốc độ phục hồi của mỗi quốc gia, cân bằng giữa lợi ích của việc duy trì hỗ trợ với giá phải trả trong tương lai do tình trạng vỡ nợ cao hơn do kéo dài hỗ trợ người vay.
Các nhà hoạch định chính sách cần khẩn trương giải quyết các lỗ hổng trong các trung gian tài chính phi ngân hàng bộc lộ ra do đại dịch thông qua việc tăng cường giám sát và quy định an toàn. Các quỹ đầu tư có thể phải đối mặt với tình trạng bán tháo từ bên ngoài, vòng xoáy mất thanh khoản và gia tăng rủi ro. Ngoài ra, các nhà hoạch định chính sách nên giám sát các rủi ro trong lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ xuất phát từ nhu cầu của lĩnh vực này để đáp ứng các mục tiêu lợi nhuận cao trong môi trường lợi tức thấp. Các cơ quan có thẩm quyền cũng nên tiến hành các cuộc kiểm tra sức chịu đựng để đánh giá tác động của việc gia tăng đột biến lợi tức đối với khả năng thanh toán của các công ty bảo hiểm và khuyến khích báo cáo minh bạch hơn, bao gồm các tiêu chuẩn công bố thông tin đồng nhất hơn.
HN (theo IMF)