Các vấn đề liên quan đến công tác thanh tra, giám sát ngân hàng

Các vấn đề liên quan đến công tác thanh tra, giám sát ngân hàng

 

1. Đề nghị có biện pháp hiệu lực, hiệu quả chấn chỉnh, chấm dứt tình trạng người vay tiền phải mua bảo hiểm nhân thọ để được giải ngân. (Cử tri tỉnh Quảng Ngãi)

Trả lời:

Trong thời gian qua, NHNN đã thường xuyên có văn bản chỉ đạo, cảnh báo1, chấn chỉnh hoạt động đại lý bảo hiểm của các TCTD. Trong đó, NHNN đã yêu cầu các TCTD nghiêm túc thực hiện một số nội dung: (i) Chấp hành nghiêm các quy định pháp luật và chỉ đạo của NHNN về hoạt động đại lý bảo hiểm, trong đó phải cung cấp các thông tin về sản phẩm bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm đầy đủ, chính xác cho bên mua bảo hiểm và giải thích rõ ràng, đầy đủ về quyền lợi bảo hiểm, điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm, quyền và nghĩa vụ của bên mua bảo hiểm; không được tự ý kê khai thông tin cho bên mua bảo hiểm khi chưa có sự đồng ý của bên mua bảo hiểm; nghiêm cấm hành vi “ép” khách hàng mua bảo hiểm; (ii) Tăng cường hoạt động kiểm tra, kiểm soát nội bộ để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm trong hoạt động đại lý bảo hiểm, đặc biệt là hành vi tư vấn, gắn việc mua sản phẩm bảo hiểm không bắt buộc với việc cung ứng sản phẩm, dịch vụ ngân hàng; (iii) Tiếp tục tăng cường rà soát, chấn chỉnh hoạt động đại lý bảo hiểm trên toàn hệ thống, không để xảy ra trường hợp bắt buộc, lôi kéo khách hàng tham gia bảo hiểm. Trong trường hợp phát hiện hành vi vi phạm, ngân hàng chủ động có biện pháp xử lý nghiêm theo quy định.

Cùng với việc chỉ đạo các TCTD, NHNN đã bổ sung nội dung thanh tra hoạt động đại lý bảo hiểm của các TCTD vào kế hoạch tiến hành thanh tra năm 2023 của một số ngân hàng thương mại cổ phần. Đồng thời, yêu cầu NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố tăng cường công tác thanh tra, giám sát đối với hoạt động đại lý bảo hiểm của các TCTD có trụ sở trên địa bàn, thuộc đối tượng thanh tra, giám sát an toàn vi mô của NHNN chi nhánh tỉnh thành phố, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định pháp luật về hoạt động kinh doanh bảo hiểm; nghiêm túc, khẩn trương xử lý các phản ánh, kiến nghị liên quan đến hoạt động đại lý bảo hiểm qua đường dây nóng của NHNN theo Quy trình tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị liên quan đến hoạt động đại lý bảo hiểm của TCTD.

Bên cạnh đó, NHNN đã tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn ngành về hoạt động đại lý bảo hiểm và đã chỉ đạo các ngân hàng thương mại có hoạt động đại lý bảo hiểm thực hiện một số nội dung nhằm đảm bảo hoạt động đại lý bảo hiểm an toàn, hiệu quả, thực hiện đúng quy định pháp luật, hạn chế tối đa rủi ro phát sinh đối với hoạt động ngân hàng.

Tháng 10/2023, NHNN và Bộ Tài chính đã ký kết Quy chế nhằm nâng cao hiệu quả công tác phối hợp trong việc xây dựng, hoàn thiện cơ chế chính sách, tuyên truyền, phổ biến quy định pháp luật; thanh tra, kiểm tra và giám sát các doanh nghiệp bảo hiểm và TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài trong hoạt động đại lý bảo hiểm, góp phần đảm bảo kênh phân phối sản phẩm bảo hiểm qua ngân hàng hoạt động an toàn, hiệu quả, mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và khách hàng. Ngoài ra, NHNN và Bộ Tài chính đã trao đổi, làm việc và thống nhất thiết lập đường dây nóng để nắm bắt và xử lý kịp thời mọi phản ánh, kiến nghị liên quan đến hoạt động cung ứng dịch vụ bảo hiểm của TCTD.

Bên cạnh đó, ngày 02/11/2023, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 67/2023/TT-BTC hướng dẫn một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, Nghị định số 46/2023/NĐ-CP ngày 01/7/2023 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, trong đó đã bổ sung các quy định chặt chẽ hơn về hoạt động kinh doanh bảo hiểm, đặc biệt là hoạt động đại lý thông qua các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Theo đó, Thông tư đã quy định TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài thực hiện hoạt động đại lý bảo hiểm không được tư vấn, giới thiệu, chào bán, thu xếp việc giao kết hợp đồng bảo hiểm liên kết đầu tư cho các khách hàng trong thời hạn 60 ngày trước và 60 ngày sau ngày giải ngân toàn bộ khoản vay. Đồng thời, đã bổ sung các quy định tăng cường hơn nữa trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc giám sát và kiểm soát chất lượng của hoạt động bán bảo hiểm qua ngân hàng.

Trong thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính tăng cường công tác thanh tra, giám sát hoạt động cung cấp dịch vụ bảo hiểm qua ngân hàng. Trường hợp phát hiện vi phạm, sẽ xem xét, xử lý nghiêm theo đúng quy định của pháp luật.

2. Đề nghị tăng cường hoạt động giám sát, quản lý đối với các hoạt động tín dụng. (Cử tri tỉnh Thanh Hoá)

Trả lời:

Trong thời gian qua, công tác giám sát tiếp tục được tăng cường nhằm kịp thời phát hiện, cảnh báo rủi ro, sai phạm trong hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (TCTD). Trên cơ sở kết quả công tác giám sát, quản lý nhà nước đối với các TCTD, NHNN đã:

- Thường xuyên có văn bản chỉ đạo, cảnh báo2, chấn chỉnh hoạt động tín dụng của các TCTD nhằm góp phần đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống các TCTD. Trong đó, đối với hoạt động tín dụng, NHNN yêu cầu các TCTD: (i) Tăng cường kiểm tra, kiểm soát hoạt động cấp tín dụng, chất lượng tín dụng đối với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao, đầu tư trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết, cấp tín dụng đối với khách hàng lớn, nhóm khách hàng có liên quan,…; (ii) Tiếp tục nâng cao chất lượng công tác thẩm định tín dụng, định giá tài sản bảo đảm, kiểm tra sử dụng vốn vay để phát hiện sớm và xử lý kịp thời các rủi ro, tồn tại, sai phạm; (iii) Tập trung đẩy mạnh các biện pháp cần thiết nhằm nâng cao chất lượng tín dụng, phòng ngừa, hạn chế tối đa phát sinh mới nợ nhóm 2 và nợ xấu, nỗ lực thu hồi, xử lý nợ xấu; (iv) Thực hiện phân loại nợ, trích lập dự phòng rủi ro theo quy định nhằm phản ánh đúng chất lượng nợ, thực hiện dự thu lãi, thoái các khoản lãi dự thu phải thoái nhưng chưa thoái theo đúng quy định.

Đồng thời, NHNN chỉ đạo các TCTD quan tâm đặc biệt tới công tác kiểm soát nội bộ, kiểm toán nội bộ, trong đó lưu ý nâng cao hiệu quả hoạt động của các bộ phận nhằm phát hiện, cảnh báo, kịp thời ngăn ngừa rủi ro, xử lý các tồn tại, vi phạm trong hoạt động kinh doanh của TCTD, tăng cường kiểm tra, giám sát những lĩnh vực trọng yếu, lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao.

- Triển khai thực hiện thanh tra trực tiếp theo kế hoạch thanh tra năm 2023, năm 2024, trong đó nội dung thanh tra tập trung hoạt động cấp tín dụng, xử lý nợ xấu như: thanh tra tập trung vào những khách hàng có dư nợ lớn, lãi dự thu lớn, dư nợ xấu cao, được cơ cấu lại thời hạn trả nợ, khách hàng thuộc nhóm người có liên quan; các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro như cho vay để kinh doanh bất động sản, kinh doanh chứng khoán, BOT, BT...

Căn cứ kết quả thanh tra, các Đoàn Thanh tra đã tiến hành các biện pháp xử lý nghiêm đối với các sai phạm liên quan đến hoạt động cấp tín dụng như: xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật đối với các hành vi vi phạm hành chính liên quan đến hoạt động cấp tín dụng, áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả đối với hành vi vi phạm, chuyển Cơ quan Công an để xem xét, nghiên cứu, đánh giá, xác minh làm rõ và xử lý theo quy định của pháp luật đối với một số hồ sơ cấp tín dụng.

Hoạt động thanh tra, giám sát và các biện pháp xử lý phản ánh sự quyết liệt, hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước, góp phần hỗ trợ TCTD tăng cường thực hiện các biện pháp nâng cao chất lượng tín dụng, xử lý nợ xấu, bảo đảm an toàn hoạt động. Trong thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, giám sát đối với hoạt động này, trường hợp phát hiện vi phạm, NHNN sẽ xem xét, xử lý nghiêm theo đúng quy định của pháp luật.

3. Kiến nghị sớm tham mưu, trình Chính phủ sửa đổi Quyết định số 20/2017/QĐ-TTg ngày 12/6/2017 theo hướng điều chỉnh tăng hạn mức đối với mức dư nợ của Chương trình, nâng mức vay đối với khách hàng. (Cử tri Tp.Hải Phòng)

* Về mức dư nợ của chương trình, dự án tài chính vi mô (TCVM) không quá 50 tỷ đồng:

Quy định này được thiết kế để đảm bảo quy mô hoạt động của chương trình, dự án TCVM phù hợp với năng lực quản trị của chương trình, dự án TCVM. Khi phát triển đến một quy mô nhất định, chương trình, dự án TCVM cần được tổ chức lại theo hướng bài bản, chuyên nghiệp hơn để tránh các rủi ro có thể phát sinh. Do đó, Quyết định số 20/2017/QĐ-TTg đã có quy định chương trình, dự án TCVM có dư nợ cho vay từ 50 tỷ đồng trở lên phải chuyển đổi thành tổ chức TCVM.

Sau gần 03 năm triển khai trên thực tế, NHNN đã tiến hành tổng kết, đánh giá tình hình thực hiện Quyết định số 20/2017/QĐ-TTg trình Thủ tướng Chính phủ. Tại Báo cáo tổng kết đánh giá đã báo cáo Thủ tướng, NHNN đã nêu: “Đối với các chương trình, dự án TCVM có nhận tiền gửi tiết kiệm tự nguyện, quy định này có ý nghĩa trong việc giới hạn rủi ro mất khả năng chi trả do người gửi tiền rút tiền hàng loạt, dẫn đến nguy cơ ảnh hưởng đến an toàn hệ thống. Tuy nhiên, quy định này chưa phù hợp với đối với các chương trình, dự án chỉ cho vay từ nguồn vốn tài trợ theo thỏa thuận tài trợ”.

Theo các nội dung trình bày nêu trên, NHNN ghi nhận và sẽ nghiên cứu để đề xuất sửa đổi Quyết định số 20/2017/QĐ-TTg trong thời gian sắp tới.

* Về nội dung mức vay tối đa 50 triệu đồng/khách hàng:

Về cơ bản, hoạt động cho vay TCVM là một hình thức cấp tín dụng với số tiền nhỏ tới các đối tượng người nghèo, thu nhập thấp, có hoàn cảnh khó khăn, cuộc sống thiếu thốn, không có vốn để khởi tạo công việc kiếm sống và/hoặc kinh doanh nhỏ, đồng thời khó có cơ hội tiếp cận vốn của các TCTD thương mại thông thường. Bắt nguồn từ đặc điểm khách hàng là người nghèo, người yếu thế trong xã hội nên sản phẩm cho vay TCVM chủ yếu là các khoản tiền nhỏ, phù với nhu cầu của đối tượng khách hàng, do các đối tượng khách hàng này có năng lực quản lý tài chính, khả năng sử dụng các nguồn vốn vay chưa thực sự hiệu quả. Mục đích của các khoản cho vay là nhằm hỗ trợ, giúp đỡ các đối tượng yếu thế trong xã hội có công cụ tài chính để tìm kế sinh nhai, tự mình khởi tạo hoặc tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh nhỏ nhằm cải thiện cuộc sống, đồng thời tạo thói quen tiết kiệm cho họ. Như vậy, hoạt động cho vay TCVM đúng bản chất, mục tiêu, tôn chỉ là phải đảm bảo hướng tới cùng lúc 2 yếu tố: (i) Đối tượng khách hàng là người nghèo, người thu nhập thấp; và (ii) Các khoản cho vay có giá trị nhỏ. Có như vậy, TCVM mới đảm bảo thực hiện được vai trò “kép” cả về tài chính và xã hội.

- Theo thông lệ quốc tế, dư nợ cho vay đối với một khách hàng TCVM khoảng từ 1.700 USD - 3.500 USD (tương đương 39 triệu đồng – 80 triệu đồng).

- Qua quá trình khảo sát thực tế tại một số tỉnh, thành phố để phục vụ cho việc sửa đổi, bổ sung Thông tư số 03/2018/TT-NHNN, NHNN nhận thấy các chương trình, dự án TCVM cơ bản vẫn duy trì giá trị khoản vay TCVM từ 3 - 5 triệu đồng/khách hàng. Đối với tổ chức TCVM được cấp phép, dư nợ cho vay bình quân/khách hàng của 04 tổ chức TCVM vào khoảng 20 triệu đồng. Như vậy, có thể thấy, dư nợ cho vay thực tế của chương trình, dự án TCVM cũng như tổ chức TCVM vẫn còn thấp hơn so với mức được phép tại quy định hiện hành của pháp luật.

Do vậy, NHNN thấy rằng việc giữ nguyên giá trị khoản vay là 50 triệu đồng đối với khách hàng TCVM như hiện nay vẫn phù hợp, vừa đảm bảo cung cấp nguồn vốn cho nhóm người nghèo (phù hợp với nhu cầu và năng lực quản lý tài chính của họ), vừa hạn chế được việc các tổ chức TCVM chạy theo lợi nhuận, trở thành loại hình tổ chức tín dụng cho vay tiêu dùng (như các công ty tài chính).

4. Kiến nghị về quy trình, thủ tục để các chương trình, dự án TCVM được chuyển đổi thành tổ chức TCVM. (Cử tri Tp.Hải Phòng)

NHNN luôn nhất quán trong quan điểm về việc tạo điều kiện và hỗ trợ các chương trình, dự án TCVM trong hoạt động. Tuy nhiên, do tổ chức TCVM là tổ chức tín dụng và hoạt động của tổ chức TCVM là hoạt động kinh doanh có điều kiện, việc chuyển đổi từ chương trình, dự án TCVM thành tổ chức TCVM chính thức (là loại hình tổ chức tín dụng) sẽ thay đổi về tính chất, quy mô hoạt động (như: được nhận tiền gửi, mở rộng mạng lưới...). Do đó, để đảm bảo khả năng, năng lực quản trị, điều hành, kiểm soát rủi ro để hoạt động an toàn, bền vững, các chương trình, dự án TCVM cần phải chuẩn bị các hồ sơ, tài liệu chứng minh đáp ứng đủ điều kiện theo quy định của pháp luật khi chương trình, dự án TCVM thực hiện chuyển đổi thành tổ chức TCVM chính thức.

NHNN ghi nhận ý kiến góp ý và sẽ nghiên cứu để sửa đổi cho phù hợp với tình hình thực tiễn.

5. Kiến nghị về việc điều chỉnh tiêu chí khách hàng của tổ chức TCVM quy định tại Thông tư số 03/2018/TT-NHNNVN ngày 23/02/2018 thống nhất với khách hàng quy định tại Quyết định số 20/2017/QĐ-TTg. (Cử tri Tp.Hải Phòng)

Luật Các TCTD năm 2024 đã được Quốc hội thông qua vào ngày 18/01/2024 và có hiệu lực thi hành vào ngày 01/7/2024, trong đó đã có bổ sung nội dung giao NHNN hướng dẫn đối với đối tượng khách hàng này. Đồng thời, CQTTGSNH đang xây dựng dự thảo Thông tư sửa đổi một số điều của Thông tư số 03/2018/TT-NHNN, trong đó có nội dung sửa đổi về đối tượng khách hàng TCVM. Ngoài ra, CQTTGSNH cũng đang nghiên cứu để đề xuất xây dựng Nghị định về hoạt động của các chương trình, dự án tài chính vi mô của các tổ chính chính trị - xã hội, tổ chức phi Chính phủ. Do vậy, NHNN ghi nhận ý kiến góp ý và sẽ nghiên cứu để sửa đổi cho phù hợp.

6. Đề nghị sửa đổi Quyết định số 20/2017/QĐ-TTg ngày 12/6/2017 của Thủ tướng Chính phủ quy định về hoạt động của chương trình, dự án tài chính vi mô của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội theo hướng nâng trần định mức tổng tài sản và tổng dư nợ phải chuyển đổi thành tổ chức tài chính vi mô; mở rộng đối tượng cho vay, đảm bảo tất cả hội viên đều được tiếp cận nguồn vốn của tổ chức; tăng mức vay đối với khách hàng tài chính vi mô lên tối đa 100 triệu đồng. (Cử tri tỉnh Hà Tĩnh)

Trả lời:

Luật Các TCTD năm 2024 đã được Quốc hội thông qua vào ngày 18/01/2024 và có hiệu lực thi hành vào ngày 01/7/2024. Nhằm hoàn thiện các văn bản hướng dẫn Luật, NHNN đang nghiên cứu, xây dựng Nghị định về hoạt động của các chương trình, dự án tài chính vi mô của các tổ chính chính trị - xã hội, tổ chức phi Chính phủ (thay thế Quyết định số 20/2017/QĐ-TTg ngày 12/6/2017 của Thủ tướng Chính phủ). Do vậy, NHNN ghi nhận ý kiến của cử tri và sẽ nghiên cứu trong quá trình xây dựng Nghị định thay thế Quyết định số 20/2017/QĐ-TTg.