Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đang đẩy nhanh kế hoạch triển khai đồng Euro số, coi đây là “bệ đỡ” nhằm tăng cường khả năng chống chịu của hệ thống thanh toán và bảo đảm mọi công dân trong khu vực đồng tiền chung đều được tiếp cận.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Trong bài phát biểu trước Ủy ban Kinh tế và Tiền tệ của Nghị viện châu Âu ngày 04/9/2025, ông Piero Cipollone - thành viên Ban điều hành ECB - nhấn mạnh rằng “khả năng chống chịu và tính bao trùm” sẽ là hai trụ cột then chốt để đưa đồng Euro bước vào kỷ nguyên số, bên cạnh vai trò truyền thống trong ổn định tiền tệ và tài chính.
Thanh toán: Dịch vụ công thiết yếu như điện và nước
Theo ông Piero Cipollone, trong bối cảnh thanh toán ngày càng phụ thuộc vào hạ tầng kỹ thuật số do các nhà cung cấp ngoài châu Âu kiểm soát, châu Âu có nguy cơ bị hạn chế khả năng hành động trong khủng hoảng. Ông Piero Cipollone so sánh thanh toán với điện và nước sạch - “không phải là tiện ích xa xỉ mà là dịch vụ thiết yếu” - và nhấn mạnh ECB không thể để người dân mất quyền tiếp cận nếu hệ thống gián đoạn.
Những sự cố gần đây, từ việc phá hoại cáp ngầm ở Biển Baltic đến mất điện diện rộng tại Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, đã cho thấy sự mong manh của hạ tầng. Hiện tại, tiền mặt là “phương án dự phòng thực sự duy nhất”. Nhưng khi xã hội ngày càng ít dùng tiền mặt, ECB coi đồng Euro số là lớp bảo vệ bổ sung để duy trì tính liên tục của thanh toán trong khủng hoảng.
Hạ tầng phân tán, ứng dụng dự phòng và thanh toán ngoại tuyến
ECB cho rằng đồng Euro số sẽ gia tăng độ an toàn nhờ ba tính năng cốt lõi sau:
Thứ nhất, hạ tầng kỹ thuật được phân bổ tại ít nhất ba khu vực khác nhau, mỗi nơi có nhiều máy chủ, nhằm bảo đảm giao dịch có thể tự động chuyển hướng khi một khu vực gặp sự cố.
Thứ hai, ECB sẽ phát triển ứng dụng đồng Euro số riêng, cho phép người dùng chuyển đổi giữa các nhà cung cấp dịch vụ. Đây vừa là giải pháp linh hoạt trong điều kiện bình thường, vừa là kênh dự phòng nếu ngân hàng hoặc ứng dụng thanh toán tư nhân bị tấn công mạng. Quan trọng hơn, ECB đề xuất bắt buộc mọi nhà cung cấp dịch vụ thanh toán hỗ trợ ứng dụng này, bảo đảm quyền truy cập đồng bộ cho người dùng.
Thứ ba, chức năng ngoại tuyến sẽ giúp người dân thanh toán ngay cả khi mất kết nối Internet hoặc trong thảm họa thiên nhiên. Người dùng có thể thiết lập thanh toán ngoại tuyến mặc định và tự động nạp giá trị, nhằm duy trì thanh toán cơ bản khi cả tiền mặt lẫn hạ tầng mạng đều khó tiếp cận.
Ông Piero Cipollone tin rằng, các tính năng này biến đồng Euro số không chỉ là cải tiến công nghệ mà còn là “hàng hóa công” củng cố khả năng chống chịu của nền kinh tế châu Âu.
Không ai bị bỏ lại phía sau
Nếu khả năng chống chịu là một trụ cột, thì bao trùm tài chính là trụ cột còn lại. Ông Piero Cipollone nhấn mạnh, “chúng ta không thể để bất kỳ ai bị loại trừ khi nền kinh tế ngày càng số hóa”.
Trong nhiều thập kỷ, tiền mặt bảo đảm sự tiếp cận bình đẳng, quyền tự chủ và niềm tin cho mọi người, kể cả nhóm yếu thế. Nhưng khi xu hướng không dùng tiền mặt tăng nhanh, ECB cho rằng cần chuyển những đặc điểm này vào môi trường số.
Các rào cản thực tế là không nhỏ: Từ việc không sở hữu điện thoại thông minh, hạn chế kỹ năng số, cho đến giao diện không thân thiện với người khuyết tật. Số liệu của châu Âu cho thấy hơn 30 triệu người châu Âu khiếm thị hoặc thị lực kém và ít nhất 34 triệu người khiếm thính - nhóm có nguy cơ bị loại trừ khỏi dịch vụ tài chính nếu thiết kế không tính đến nhu cầu đặc thù.
Chiến lược hai hướng: Thiết kế công nghệ và hỗ trợ tại địa phương
ECB đưa ra chiến lược “hai mũi nhọn” để bảo đảm tính bao trùm. Chúng bao gồm:
Một là, thiết kế công nghệ phải bao trùm ngay từ đầu. ECB đang làm việc với các hiệp hội người yếu thế để phát triển giao diện thích ứng, từ lệnh thoại, phông chữ lớn đến quy trình đơn giản. Các nghiên cứu người dùng và thử nghiệm nhóm tập trung cũng đang được triển khai để giảm rào cản. Ứng dụng đồng Euro số của ECB sẽ đi xa hơn yêu cầu trong Đạo luật Khả năng tiếp cận của châu Âu, trở thành chuẩn mực về bao trùm.
Hai là, hỗ trợ tại quốc gia. ECB muốn phối hợp với các cơ quan địa phương, thư viện, bưu điện để cung cấp trợ giúp miễn phí và kênh truy cập cho người có nguy cơ bị loại trừ số. Cách tiếp cận này vừa mang tính thực tế, vừa mở rộng độ phủ của đồng Euro số đến tận cộng đồng cơ sở.
Sự đồng thuận chính trị và an ninh kinh tế châu Âu
ECB khẳng định việc triển khai đồng Euro số không chỉ là quyết định kỹ thuật mà còn mang tính chiến lược, liên quan trực tiếp đến an ninh kinh tế của châu Âu. Hội đồng châu Âu gần đây đã kêu gọi đẩy nhanh tiến độ, coi đồng Euro số là công cụ bảo đảm hệ thống thanh toán cạnh tranh và chống chịu hơn, trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị và rủi ro tấn công mạng ngày càng gia tăng.
Theo ông Piero Cipollone, để đồng Euro số thực sự củng cố khả năng chống chịu và bao trùm, nó cần sớm trở thành hiện thực. Tiến trình lập pháp hiện nay của Ủy ban châu Âu và Hội đồng châu ÂU sẽ quyết định thời điểm người dân được tiếp cận đồng Euro số như một phương tiện thanh toán hợp pháp song song với tiền mặt.
Thách thức và cơ hội phía trước
Dù ECB liên tục nhấn mạnh tính cấp bách, dự án đồng Euro số vẫn đối mặt với nhiều câu hỏi chính sách như: Mức độ chấp nhận của ngân hàng thương mại, chi phí triển khai hạ tầng, và đặc biệt là bảo mật dữ liệu cá nhân. Tuy vậy, giới quan sát nhận định ECB đang kiên định đưa dự án vào quỹ đạo, coi đây là “lá chắn kép” - vừa chống chịu trước khủng hoảng, vừa bảo đảm bao trùm xã hội.
Trong bối cảnh người tiêu dùng châu Âu ngày càng quen với thanh toán số nhưng vẫn lo ngại rủi ro an ninh và loại trừ, ECB đặt cược rằng đồng Euro số, nếu được thiết kế đúng hướng, có thể củng cố niềm tin vào đồng tiền chung và củng cố tính tự chủ chiến lược của châu Âu trong kỷ nguyên số.
Tài liệu tham khảo
1. Eichengreen, B. (2025), “The Genius Act Will Bring Economic Chaos”, The New York Times, 17 June.
2. Cipollone, P. (2025), “Making euro cash fit for the future”, The ECB Blog, ECB, 4 August.
3. Niinistö, S. (2024), Safer Together – Strengthening Europe’s Civilian and Military Preparedness and Readiness, 30 October.
4. European Commission (2025), “EU preparedness union strategy to prevent and react to emerging threats and crises”, press release, 26 March 2025.
Xuân Mai