Năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt trong tiến trình cải cách quy định ngân hàng toàn cầu: “Basel Endgame” - giai đoạn cuối cùng của việc hoàn thiện khung Basel III. Tuy nhiên, vẫn còn các ý kiến tranh luận về “Hồi kết Basel”.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Câu hỏi “Mỹ có tuân thủ các tiêu chuẩn Basel quốc tế hay không?” vì thế quay trở lại tâm điểm thảo luận. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật về vốn ngân hàng, mà còn là phép thử cho vai trò lãnh đạo tài chính của Mỹ trong trật tự kinh tế toàn cầu.
Giai đoạn cuối của Basel III
Basel III được xây dựng sau khủng hoảng 2008 nhằm củng cố khả năng chống chịu của hệ thống ngân hàng. Giai đoạn “Endgame”, được Basel Committee on Banking Supervision (BCBS) thống nhất năm 2017, tập trung vào ba nội dung lớn: (i) Chuẩn hóa cách đo rủi ro tín dụng và rủi ro hoạt động. (ii) Giới hạn “output floor” nhằm ngăn mô hình nội bộ làm giảm mức vốn yêu cầu. “Output floor” là cơ chế chặn đáy vốn: Mức vốn yêu cầu tính theo mô hình nội bộ không được thấp hơn 72,5% so với mức vốn tính theo phương pháp chuẩn hóa. Quy định này giúp hạn chế việc các ngân hàng sử dụng mô hình nội bộ để giảm vốn quá mức, bảo đảm tính nhất quán và an toàn hệ thống (BIS, 2025). (iii) Tăng cường yêu cầu vốn đối với các ngân hàng có tầm quan trọng hệ thống toàn cầu (G-SIBs).
Mỹ đã áp dụng phần lớn Basel III từ 2013 - 2015, nhưng đến giữa năm 2023, Fed, FDIC và OCC mới đề xuất hoàn tất các quy tắc còn lại. Theo dự thảo, yêu cầu vốn đối với các ngân hàng lớn sẽ tăng trung bình khoảng 16 - 20% (Federal Reserve Board, 2023). Các tập đoàn tài chính lớn của Mỹ cho rằng điều này có thể làm giảm khả năng cung ứng tín dụng, trong khi giới quản lý lại nhấn mạnh tới vai trò ổn định hệ thống (Financial Times, 2024).
Tranh luận về “Hồi kết Basel”
Các ý kiến xung quanh kế hoạch “Hồi kết Basel” hiện vẫn còn nhiều khác biệt, tập trung vào những vấn đề kỹ thuật như phương pháp đánh giá rủi ro của các loại tài sản trong danh mục ngân hàng, cách xác định rủi ro từ hoạt động giao dịch hay mức dự trữ vốn cần thiết để đảm bảo an toàn vận hành. Tuy vậy, trọng tâm của các cuộc thảo luận vẫn xoay quanh câu hỏi lớn: Đâu là mức yêu cầu vốn hợp lý cho các ngân hàng; việc điều chỉnh quy định vốn có thể ảnh hưởng thế nào đến hoạt động cho vay, khả năng tạo thanh khoản thị trường (market-making), cũng như cấu trúc chung của hệ thống tài chính toàn cầu.
Quan điểm phản đối
Một số ý kiến cho rằng, các yêu cầu vốn đối với ngân hàng Mỹ hiện đã ở mức tương đối cao, nên dù có điều chỉnh tăng thêm cũng có thể làm giảm nguồn cung tín dụng và tác động đến tăng trưởng kinh tế (BPI, 2023). Ở góc nhìn rộng hơn, những tranh luận quanh “Hồi kết Basel” phần nào phản ánh vai trò của hệ thống ngân hàng Mỹ trong cấu trúc tài chính toàn cầu. Nhiều chuyên gia bày tỏ lo ngại rằng việc nâng cao yêu cầu vốn có thể khiến chi phí hoạt động của các ngân hàng Mỹ tăng lên so với đối thủ ở các quốc gia khác, từ đó ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh quốc tế và làm dịch chuyển một phần dòng vốn ra bên ngoài nước Mỹ.
Quan điểm ủng hộ
Trong khi đó, phe ủng hộ lại đưa ra bằng chứng cho thấy việc tăng yêu cầu vốn khó có thể gây ra hạn chế đáng kể đối với tín dụng hay hoạt động tạo lập thị trường, nhưng lại giúp nâng cao mức độ an toàn của các ngân hàng.
Tuy nhiên, phía ủng hộ phản biện rằng việc duy trì mức vốn cao sẽ giúp củng cố sự vững chắc và ổn định của hệ thống tài chính quốc gia, và theo đó, các yêu cầu vốn cao hơn có thể trở thành lợi thế cạnh tranh. Thực tế là, bất chấp việc Mỹ đã “mạ vàng” (gold-plating) các quy định ban đầu của Basel III, tức là siết chặt hơn so với mức chuẩn quốc tế, tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu của các ngân hàng lớn của Mỹ vẫn duy trì ở mức cao hơn đáng kể so với các ngân hàng lớn của châu Âu trong suốt thời gian dài.
Cuộc tranh luận cũng làm lộ rõ sự khác biệt trong cách nhìn nhận về việc cung cấp dịch vụ tài chính. Phe phản đối cho rằng việc tăng yêu cầu vốn đối với các ngân hàng lớn sẽ khiến hoạt động tài chính (bao gồm cả vai trò tạo lập thị trường) chuyển dần sang các tổ chức phi ngân hàng. Tuy nhiên, như phe ủng hộ “Hồi kết Basel” nhấn mạnh, trong giai đoạn từ năm 2011 - 2016 (bao gồm cả thời kỳ Mỹ triển khai các tiêu chuẩn Basel III đầu tiên vào năm 2013 - 2015), các ngân hàng đã gia tăng thị phần trong việc cấp tín dụng cho khu vực phi tài chính (Cecchetti and Schoenholtz 2020). Họ cũng lập luận rằng các trung gian tài chính có mức vốn vững chắc sẽ góp phần tăng cường độ ổn định của thị trường tài chính mà không làm ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tiếp cận tín dụng của nền kinh tế (Cecchetti and Schoenholtz 2015).
Hoàn tất triển khai Basel III đảm bảo an toàn vốn và hỗ trợ tăng trưởng tín dụng
Dù các ngân hàng Mỹ vẫn duy trì khả năng sinh lời cao, một số chỉ báo cho thấy hệ thống cần tiếp tục tăng cường vốn:
Tỷ lệ đòn bẩy suy giảm: Theo Fed (2025), tỷ lệ đòn bẩy bình quân của các G-SIBs Mỹ khoảng 7,3%, giảm so với đỉnh 9% năm 2016. Mức giảm này phản ánh cho thấy quy mô tài sản tăng nhanh hơn vốn tự có, làm giảm biên an toàn vốn, chứ không phải do thay đổi cấu trúc rủi ro hay vốn an toàn hơn.
Rủi ro thanh khoản: Vụ sụp đổ của Silicon Valley Bank và Signature Bank (2023) cho thấy hệ thống giám sát và yêu cầu vốn chưa bao phủ đầy đủ rủi ro thanh khoản nhanh. Cả hai ngân hàng này đều không áp dụng đầy đủ các chuẩn Basel về LCR (Liquidity Coverage Ratio) và NSFR (Net Stable Funding Ratio), vốn nhằm đảm bảo khả năng chống chịu ngắn hạn (30 ngày) và ổn định nguồn vốn dài hạn (1 năm).
Ổn định vĩ mô: Các nghiên cứu của IMF (2023) chỉ ra rằng hệ thống ngân hàng có bộ đệm vốn mạnh có khả năng duy trì tín dụng tốt hơn trong thời kỳ căng thẳng và phục hồi nhanh hơn sau khủng hoảng.
“Hồi kết Basel” không đơn thuần là sự hoàn tất kỹ thuật của một hiệp ước tài chính, mà là phép thử đối với cam kết hợp tác toàn cầu trong lĩnh vực ngân hàng. Trong khi châu Âu, Anh và Nhật Bản tiến hành đúng lộ trình, sự chậm trễ của Mỹ cho thấy ranh giới giữa lợi ích quốc gia và mục tiêu ổn định hệ thống toàn cầu ngày càng mong manh.
Việc hoàn tất triển khai Basel III một cách cân bằng - vừa đảm bảo an toàn vốn, vừa hỗ trợ tăng trưởng tín dụng - sẽ quyết định liệu thế giới bước sang một kỷ nguyên hợp tác tài chính bền vững hơn, hay rơi vào giai đoạn phân mảnh quy định và cạnh tranh tiêu chuẩn.
Tài liệu tham khảo
1. Bank Policy Institute. (2023). Basel endgame: Background and key issues. https://bpi.com/basel-endgame-background-and-key-issues/
2. Basel Committee on Banking Supervision. (2025). Implementation of Basel III standards: A progress report. Basel, Switzerland: Bank for International Settlements.
2. Cecchetti, S. G., & Schoenholtz, K. L. (2015, August 17). Bond market liquidity: Should we be worried? Money and Banking. https://www.moneyandbanking.com
4. Cecchetti, S. G., & Schoenholtz, K. L. (2020, October 12). Setting bank capital requirements. Money and Banking. https://www.moneyandbanking.com
Gia Tuệ