Nâng cao kỹ năng số cho cán bộ ngành Ngân hàng: Yêu cầu cấp thiết trong kỷ nguyên chuyển đổi số

Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)

Trong bối cảnh CMCN4.0 và xu thế chuyển đổi số lan rộng toàn cầu, ngành Ngân hàng là một trong những lĩnh vực chịu ảnh hưởng trực tiếp và sâu sắc nhất. Việc áp dụng các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), công nghệ chuỗi khối (Blockchain), điện toán đám mây đã thay đổi căn bản cách thức vận hành, cung cấp sản phẩm, dịch vụ ngân hàng. Tuy nhiên, thành công của chuyển đổi số không chỉ phụ thuộc vào công nghệ, mà còn phụ thuộc lớn vào chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là mức độ sẵn sàng về kỹ năng số của cán bộ ngân hàng.

Ngày 28/4/2025, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ký Quyết định số 1938/QĐ-NHNN ban hành Kế hoạch của ngành Ngân hàng triển khai Kế hoạch số 01-KH/BCĐTƯ ngày 21/3/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số triển khai Phong trào "Bình dân học vụ số" nhằm phổ cập tri thức nền tảng về chuyển đổi số và kỹ năng số cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và người lao động. Mục tiêu là giúp lực lượng này hiểu đúng, nắm vững kiến thức và sử dụng thành thạo các nền tảng, công cụ, dịch vụ số trong quá trình thực thi nhiệm vụ chuyên môn, góp phần nâng cao hiệu quả công việc và chất lượng phục vụ. Vì vậy, vấn đề nâng cao kỹ năng số cho cán bộ ngành Ngân hàng, hướng đến mục tiêu từ tháng 10/2026, 100% cán bộ công chức, viên chức và người lao động trong ngành Ngân hàng được phổ cập các kiến thức về chuyển đổi số, kỹ năng số và sử dụng được các nền tảng, dịch vụ số phục vụ cho công việc ở cấp độ nâng cao là yêu cầu có tính cấp thiết.

Kỹ năng số và vai trò đối với ngành Ngân hàng

Nền công nghiệp nội dung số đã và đang phát triển mạnh mẽ trên toàn thế giới, giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong hầu hết các lĩnh vực, ngành, nghề. Trước thực trạng này, để đạt được những mục tiêu trong cuộc sống, mỗi công dân cần được đào tạo về kỹ năng số một cách bài bản. Kỹ năng số không chỉ mang lại lợi ích trong vấn đề truy cập thông tin, liên lạc, tham gia sử dụng các dịch vụ điện tử quan trọng về sức khỏe, tài chính, giao thông, nông nghiệp…, mà còn giúp cá nhân có đủ khả năng làm chủ thế giới học thuật số rộng lớn, đa chiều.

Theo định nghĩa của UNESCO, “Kỹ năng số” (Digital skills) là một loạt các khả năng sử dụng các thiết bị kỹ thuật số, các ứng dụng về truyền thông và mạng để truy cập và quản lý thông tin, cho phép mọi người tạo và chia sẻ nội dung kỹ thuật số, giao tiếp, cộng tác và giải quyết các vấn đề để tự hoàn thành một cách hiệu quả và sáng tạo trong cuộc sống, học tập, công việc và các hoạt động xã hội nói chung.

Từ vị trí “không bắt buộc” ở các thập kỷ trước, ngày nay, kỹ năng số đã trở thành một trong những điều kiện tiên quyết giúp mỗi cá nhân hội nhập, phát triển bản thân, là yếu tố quan trọng giúp cải thiện đáng kể triển vọng nghề nghiệp. Cá nhân có nền tảng kỹ năng số tốt có thể tận dụng tối đa những thành tựu, cơ hội của những tiến bộ do công nghệ và thiết bị kỹ thuật số mang lại.

Trong môi trường ngân hàng số, người lao động cần có kỹ năng số không chỉ để vận hành hệ thống, mà còn để phục vụ khách hàng, phân tích dữ liệu, đánh giá rủi ro và phát triển sản phẩm. Kỹ năng số trở thành yếu tố then chốt quyết định hiệu quả công việc và năng lực cạnh tranh của ngân hàng.

Nhờ kỹ năng số, mỗi cá nhân có thể dễ dàng tiếp cận kho tàng thông tin khổng lồ trên Internet. Thay vì phụ thuộc vào sách vở truyền thống, họ có thể tìm kiếm thông tin qua các công cụ tìm kiếm như Google, Bing, Yahoo… chỉ với vài cú nhấp chuột. Kỹ năng số cũng giúp đánh giá độ tin cậy của thông tin thông qua việc phân tích nguồn gốc, so sánh với các nguồn khác và kiểm tra tính xác thực. Đồng thời, kỹ năng số cho phép sử dụng thông tin một cách hiệu quả. Mọi người có thể lưu trữ thông tin quan trọng, chia sẻ thông tin hữu ích với người khác và tạo ra nội dung mới dựa trên nền tảng kiến thức đã thu thập.

Trong môi trường làm việc số, việc sử dụng thành thạo các công cụ và phần mềm tin học để tự động hóa các tác vụ, giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả công việc. Nhờ vậy, người lao động có thể tập trung vào những công việc đòi hỏi tư duy sáng tạo và chuyên môn cao hơn.

Kỹ năng quan trọng này là yếu tố tiên quyết để hòa nhập vào nền kinh tế số. Nhờ kỹ năng số, con người có thể truy cập các dịch vụ công trực tuyến, thanh toán hóa đơn, mua sắm, giải trí và tận dụng nhiều tiện ích khác mà nền kinh tế số mang lại. Thiếu hụt kỹ năng số sẽ khiến cá nhân bị lạc hậu, bỏ lỡ cơ hội và gặp khó khăn trong việc hòa nhập vào dòng chảy phát triển của nền kinh tế số.

Nhờ Internet, mỗi người có thể tiếp cận kho tàng tri thức khổng lồ với chi phí thấp và thời gian linh hoạt. Việc học tập trực tuyến, tham gia các khóa học online, hay tự nghiên cứu qua các tài liệu số giúp nâng cao trình độ chuyên môn, cập nhật xu hướng mới, bồi dưỡng kiến thức cho bản thân.

Sử dụng thành thạo các công cụ văn phòng, phần mềm chuyên dụng và nền tảng giao tiếp trực tuyến cũng giúp cá nhân hoàn thành công việc nhanh chóng, chính xác, chuyên nghiệp hơn. Kỹ năng số cũng hỗ trợ làm việc nhóm hiệu quả, quản lý thời gian hợp lý, tự động hóa các tác vụ đơn giản, tiết kiệm thời gian và công sức.

Thực trạng kỹ năng số của cán bộ ngân hàng tại Việt Nam

Những kết quả đạt được

Trong những năm gần đây, ngành Ngân hàng đã có những bước tiến đáng kể trong việc nâng cao kỹ năng số cho cán bộ:

- Đào tạo nội bộ: Nhiều ngân hàng lớn như Vietcombank, BIDV, VietinBank, Agribank, Techcombank, Vpbank… đã tổ chức các khóa đào tạo nội bộ về công nghệ thông tin, an ninh mạng và phân tích dữ liệu.

- Hợp tác với đối tác công nghệ: Các ngân hàng đã hợp tác với các công ty công nghệ và tổ chức đào tạo để cung cấp các chương trình học tập về chuyển đổi số và kỹ năng số cho cán bộ.

- Ứng dụng công nghệ trong công việc: Cán bộ ngân hàng đã bắt đầu sử dụng các công cụ kỹ thuật số như phần mềm quản lý khách hàng (CRM), hệ thống quản lý dữ liệu và các ứng dụng di động để cải thiện hiệu suất công việc.

Hạn chế và nguyên nhân

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong việc nâng cao kỹ năng số cho cán bộ ngân hàng:

- Chênh lệch kỹ năng giữa các thế hệ: Cán bộ lớn tuổi thường gặp khó khăn trong việc thích nghi với công nghệ mới, trong khi cán bộ trẻ có xu hướng tiếp cận nhanh hơn với các công cụ kỹ thuật số.

- Thiếu khung kỹ năng số chuẩn hóa: Hiện chưa có một khung kỹ năng số thống nhất áp dụng trong toàn ngành Ngân hàng, dẫn đến việc đào tạo và đánh giá kỹ năng không đồng đều.

- Đào tạo chưa hệ thống: Nhiều chương trình đào tạo kỹ năng số còn mang tính ngắn hạn, thiếu sự liên kết với lộ trình phát triển nghề nghiệp của cán bộ.

- Ngân sách hạn chế: Các ngân hàng nhỏ và vừa thường gặp khó khăn trong việc đầu tư cho đào tạo kỹ năng số do hạn chế về ngân sách và nguồn lực.

Đề xuất giải pháp nâng cao kỹ năng số cho cán bộ ngân hàng

Thứ nhất, xây dựng khung năng lực số theo chuẩn quốc tế

Áp dụng các khung kỹ năng số quốc tế như DigiComp của Liên minh châu Âu hoặc Digital Skills Framework của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) để xây dựng tiêu chí tuyển dụng, đào tạo và đánh giá nhân sự trong ngành Ngân hàng.

Thứ hai, tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu và liên tục

- Phối hợp với các đối tác công nghệ, viện nghiên cứu và trường đại học để tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng số.

- Triển khai các chương trình cố vấn Mentoring (Fasdo, 2024) và Digital Bootcamp (Twin, 2023) dành cho các vị trí công việc khác nhau trong ngân hàng.

Thứ ba, tăng cường văn hóa học tập số và đổi mới tư duy

- Khuyến khích cán bộ tự học qua các nền tảng trực tuyến như Coursera, edX và Udemy.

- Xây dựng văn hóa "thử nghiệm - học hỏi - cải tiến", lấy đổi mới sáng tạo làm trung tâm.

Thứ tư, áp dụng mô hình đào tạo kết hợp

Kết hợp giữa đào tạo trực tuyến và trực tiếp, giữa lý thuyết và thực hành để tối ưu hóa hiệu quả học tập.

Thứ năm, chính sách hỗ trợ và gắn kết đào tạo với lộ trình nghề nghiệp

- Gắn kết kết quả đào tạo kỹ năng số với đánh giá hiệu suất và lộ trình thăng tiến của cán bộ.

- Thiết lập các chính sách đãi ngộ cho cán bộ chủ động nâng cao kỹ năng số.

Kết luận

Việc nâng cao kỹ năng số cho cán bộ ngành Ngân hàng không chỉ là một yêu cầu thích ứng với xu thế công nghệ, mà còn là điều kiện tiên quyết để bảo đảm sự thành công của quá trình chuyển đổi số toàn diện trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng. Thực tiễn cho thấy, dù đã đạt được một số kết quả ban đầu, song kỹ năng số của đội ngũ cán bộ vẫn còn nhiều hạn chế về nhận thức, năng lực và sự đồng đều giữa các nhóm nhân sự.

Trong bối cảnh Chính phủ và NHNN đang tích cực triển khai các chủ trương lớn như Kế hoạch số 01-KH/BCĐTƯ và Phong trào “Bình dân học vụ số”, việc cụ thể hóa bằng các chương trình hành động, khung năng lực và mô hình đào tạo phù hợp là rất cần thiết. Các giải pháp như áp dụng DigiComp và Digital Skills Framework, Digital Bootcamp, đào tạo kết hợp, gắn kết đào tạo với lộ trình nghề nghiệp và đổi mới tư duy học tập sẽ tạo nền tảng vững chắc để ngành Ngân hàng hình thành lực lượng nhân sự có trình độ số hóa cao, đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên số.

Việc đầu tư vào kỹ năng số không chỉ nâng cao hiệu suất công việc và chất lượng dịch vụ, mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các tổ chức tín dụng Việt Nam trên thị trường khu vực và toàn cầu.

Tài liệu tham khảo:

1. European Commission (2022). The digital competence framework for citizens (DigComp 2.2). Joint Research Centre. https://joint-research-centre.ec.europa.eu/digcomp_en

2. Fasdo (2024). Mentoring là gì? Phân loại 4 mô hình Mentoring. https://fastdo.vn/mentoring-la-gi/

3. OECD (2021). 21st century skills and the digital transformation. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/75f79015-en

4. Twin Employment & Training (2023). The benefits of joining a digital bootcamp. https://www.twinemployment.com/news/the-benefits-of-joining-a-digital-bootcamp

5. UNESCO (2018). Digital skills critical for jobs and social inclusion. https://en.unesco.org/news/digital-skills-critical-jobs-and-social-inclusion

Đức Bảo