Trong khi nhiều quốc gia phát triển vật lộn với áp lực nợ công, Singapore vẫn duy trì xếp hạng tín nhiệm cao nhất toàn cầu nhờ chiến lược quản lý tài sản công hiệu quả và cách tiếp cận dựa trên giá trị tài sản ròng. Mô hình này đang đặt ra những câu hỏi quan trọng về cách xây dựng chính sách tài khóa trong môi trường kinh tế biến động hiện nay.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Tài sản công - Nhân tố ít được nhắc đến trong đánh giá rủi ro chủ quyền
Singapore hiện là một trong số ít quốc gia còn giữ được xếp hạng tín nhiệm quốc gia ở mức AAA, bất chấp tỷ lệ nợ công trên GDP cao hơn nhiều nền kinh tế phát triển như Hy Lạp, Ý, Mỹ hay Pháp. Điều này đặt ra một nghịch lý tưởng chừng mâu thuẫn: Tại sao nợ cao mà rủi ro chủ quyền không bị đánh giá tiêu cực?
Câu trả lời nằm ở một cách nhìn nhận mới về cách chính phủ quản lý tài chính: Không chỉ chú trọng đến nợ và thâm hụt ngân sách, mà cả giá trị tài sản ròng - tức tổng tài sản trừ đi các khoản nợ - mới là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến chi phí vay vốn (lợi suất trái phiếu) và mức độ tín nhiệm quốc gia.
Một nghiên cứu gần đây trên các thị trường vốn phát triển cho thấy, yếu tố tài khóa ảnh hưởng trực tiếp tới lợi suất trái phiếu không phải là nợ gộp mà là giá trị tài sản ròng của chính phủ. Nhận định này, dù dựa trên nền tảng kinh tế trực quan, lại đặt ra thách thức lớn đối với cách tiếp cận truyền thống vốn tập trung gần như tuyệt đối vào nợ và thâm hụt.
Tài sản ròng - Nền tảng cho đầu tư công và tăng trưởng bền vững
Theo một báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), việc xác lập mục tiêu tài sản ròng có thể khuyến khích đầu tư công và phản ứng chính sách phù hợp hơn trước biến động lãi suất dài hạn. Những chính phủ có tài sản ròng mạnh cũng thường phục hồi nhanh hơn sau khủng hoảng và vay vốn với chi phí thấp hơn.
Trường hợp Singapore là minh chứng điển hình. Quốc gia này đã xây dựng chiến lược tài khóa dài hạn trong suốt 60 năm qua, tạo ra danh mục tài sản công thuộc hàng lớn nhất thế giới, bao gồm các quỹ đầu tư công như Temasek (quản lý tài sản doanh nghiệp và bất động sản), GIC (quỹ đầu tư quốc gia) và Cơ quan quản lý tiền tệ Singapore - đơn vị nắm giữ dự trữ ngoại hối. Tổng tài sản của các đơn vị này ước tính gấp 3 - 4 lần GDP hằng năm của quốc đảo, vượt cả các quốc gia giàu tài nguyên như Na Uy hay Saudi Arabia.
Điểm đáng chú ý là Singapore không vay nợ để chi tiêu thường xuyên hay bù đắp thâm hụt, mà sử dụng nguồn vốn vay như công cụ xây dựng bảng cân đối tài chính lành mạnh trong dài hạn.
Khi tài sản là nguồn thu bền vững
Khoảng 1/5 chi tiêu ngân sách của Singapore hiện được tài trợ bằng lợi tức đầu tư từ các quỹ tài sản công - tương đương khoảng 7% GDP trong 5 năm gần đây. Theo quy định pháp luật, 50% thu nhập thực dài hạn từ các quỹ này sẽ được tái đầu tư để củng cố ổn định tài chính lâu dài, phần còn lại phục vụ chi tiêu công - gần tương đương tổng thu thuế doanh nghiệp.
Mô hình này cho phép chính phủ có nguồn thu phi thuế ổn định, giúp giảm rủi ro tài khóa và mở rộng dư địa đầu tư công mà không làm tổn hại đến cân đối ngân sách. Trong bối cảnh nhiều quốc gia đang tìm kiếm nguồn lực cho các chương trình đầu tư, cách tiếp cận dựa trên tài sản ròng đang trở thành lựa chọn đáng cân nhắc.
Hạn chế của các khuôn khổ tài khóa truyền thống
Hầu hết chính phủ vẫn dựa vào các chỉ tiêu nợ gộp để xây dựng khuôn khổ tài khóa, trong khi không có bức tranh đầy đủ về bảng cân đối kế toán công. Điều này dễ dẫn đến những sai lệch trong đánh giá thực trạng tài chính công và tạo ra các quyết định thiếu cơ sở vững chắc.
Ước tính, tổng tài sản công toàn cầu gấp khoảng ba lần GDP thế giới, trong đó một nửa là tài sản thương mại như bất động sản và cổ phần tại doanh nghiệp nhà nước. Tuy nhiên, rất ít chính phủ (ngoài một số như New Zealand) triển khai hệ thống kế toán dồn tích để định giá toàn diện tài sản và nợ công theo giá trị thị trường hợp lý. Phần lớn các nước thậm chí bỏ sót các tài sản lớn như bất động sản, dẫn đến sai lệch nghiêm trọng trong hoạch định chính sách.
Bài học từ Singapore - Tái định hình tư duy quản lý tài khóa
Bài học lớn nhất từ Singapore không nằm ở quy mô tài sản, mà ở cách thức xây dựng chiến lược dài hạn, quản trị độc lập và minh bạch, kỷ luật tài khóa nghiêm ngặt và tư duy lấy giá trị ròng làm trọng tâm trong hoạch định chính sách.
Khi các nguồn lực công ngày càng khan hiếm và áp lực đầu tư ngày một gia tăng, việc chuyển trọng tâm từ chi tiêu sang quản lý tài sản, từ thâm hụt sang tài sản ròng, sẽ giúp chính phủ mở rộng không gian tài khóa mà không đánh đổi sự ổn định. Đây cũng là một trong những công cụ chính sách mà bất kỳ chính phủ nào cũng có thể chủ động nắm lấy để hướng đến thịnh vượng bền vững.
Phát triển bền vững không thể chỉ dựa vào việc kiểm soát nợ công. Chính sách tài khóa hiện đại cần được xây dựng trên nền tảng quản trị bảng cân đối tài chính hiệu quả, nơi cả tài sản và nợ đều được định giá và sử dụng hợp lý để tạo giá trị lâu dài cho quốc gia.
Hồng Lâm (Theo OMFIF)