Ngân hàng Trung ương Anh (BoE) cho biết, các lợi ích tài khóa từ chương trình mua trái phiếu Chính phủ trong khuôn khổ chính sách nới lỏng định lượng (QE) giai đoạn 2009 - 2021 đã phần nào bù đắp các khoản thua lỗ lớn phát sinh từ danh mục đầu tư này. Dù phần chi phí đang được Chính phủ Anh gánh chịu, BoE nhấn mạnh rằng tác động tổng thể của QE đối với chi phí vay nợ và tăng trưởng kinh tế vẫn mang tính tích cực.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Chính sách đặc biệt trong giai đoạn biến động
Theo báo cáo công bố ngày 11/11/2025, BoE ước tính khoản lỗ ròng trọn đời từ chương trình QE dao động trong khoảng 60 - 120 tỷ bảng Anh, tùy thuộc vào xu hướng lãi suất trong những năm tới. Con số này được điều chỉnh tăng nhẹ so với mức ước tính 55 - 115 tỷ bảng Anh hồi tháng 8/2025, phản ánh sự biến động của môi trường lãi suất toàn cầu cũng như chi phí nắm giữ trái phiếu dài hạn.
Tuy vậy, BoE đồng thời nhấn mạnh rằng, những lợi ích tài khóa và kinh tế do QE mang lại đã bù đắp đáng kể cho phần chi phí này. Theo phân tích của ngân hàng, việc triển khai nới lỏng định lượng đã giúp chính phủ Anh phát hành trái phiếu với lãi suất thấp hơn, từ đó tiết kiệm cho ngân sách từ 50 đến 125 tỷ bảng Anh. Khoản tiết kiệm này gần như tương đương hoặc vượt mức thua lỗ trực tiếp phát sinh từ chương trình.
Báo cáo cũng lưu ý rằng ước tính này chưa bao gồm tác động gián tiếp của QE đến tăng trưởng kinh tế, việc làm và nguồn thu thuế, những yếu tố mà BoE cho rằng có thể đem lại lợi ích lớn hơn cho nền kinh tế trong dài hạn.
Từ nới lỏng định lượng đến điều chỉnh chính sách thận trọng
Chính sách QE được BoE triển khai từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, với mục tiêu duy trì thanh khoản, hỗ trợ tăng trưởng và đưa lạm phát trở lại mức mục tiêu 2%. Trong giai đoạn cao điểm của đại dịch Covid-19, BoE đã mở rộng quy mô chương trình, nâng tổng giá trị mua trái phiếu chính phủ Anh lên tới 875 tỷ bảng, trở thành một trong những biện pháp kích thích kinh tế lớn nhất trong lịch sử nước này.
Cơ chế của QE là BoE mua trái phiếu chính phủ bằng cách tạo ra dự trữ cho các ngân hàng thương mại, qua đó bơm thêm tiền vào nền kinh tế và hạ lãi suất thị trường. Tuy nhiên, khi điều kiện kinh tế cải thiện và lãi suất tăng trở lại, giá trị trái phiếu nắm giữ giảm mạnh, khiến danh mục này ghi nhận thua lỗ đáng kể.
Hiện nay, BoE đang trong quá trình thu hẹp bảng cân đối kế toán, thông qua việc bán dần trái phiếu và để chúng đáo hạn tự nhiên - quá trình được gọi là thắt chặt định lượng (QT). Dù điều này khiến một phần thua lỗ được ghi nhận sớm hơn, BoE cho rằng việc rút bớt lượng tài sản nắm giữ là cần thiết để phục hồi “dư địa chính sách”, giúp ngân hàng có thêm công cụ ứng phó với những biến động bất ngờ của nền kinh tế trong tương lai.
Theo BoE, thắt chặt định lượng không phải là sự đảo ngược của QE, mà là bước đi trong lộ trình bình thường hóa chính sách, đảm bảo thị trường tài chính vận hành ổn định, minh bạch và phản ánh đúng cung - cầu vốn trên thị trường.
Giữ vững niềm tin thị trường và tính nhất quán của chính sách
Trong bối cảnh chi phí tài chính gia tăng, một số ý kiến trong giới kinh tế và chính trị cho rằng việc BoE trả lãi cho các khoản dự trữ của ngân hàng thương mại đang tạo áp lực lên ngân sách nhà nước. Một số quan điểm đề xuất xem xét giảm hoặc tạm ngừng chi trả khoản lãi này để giảm gánh nặng tài khóa.
Tuy nhiên, Thống đốc Andrew Bailey khẳng định, việc duy trì cơ chế trả lãi theo quy định hiện hành là thiết yếu cho hiệu quả điều hành chính sách tiền tệ, giúp BoE kiểm soát lãi suất thị trường ngắn hạn, đảm bảo mục tiêu ổn định giá cả và niềm tin thị trường. Bộ trưởng Tài chính Rachel Reeves cũng cho biết chưa có kế hoạch thay đổi cơ chế này, thể hiện sự phối hợp chặt chẽ và nhất quán giữa chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa.
BoE nhấn mạnh, mục tiêu của chương trình QE chưa bao giờ là tài trợ cho chi tiêu công, mà là công cụ cần thiết để ổn định kinh tế vĩ mô trong giai đoạn khó khăn. Mặc dù hiện danh mục QE ghi nhận thua lỗ, nhưng trong tổng thể, chính sách này đã góp phần quan trọng vào việc duy trì lãi suất thấp, kích thích đầu tư và tiêu dùng, ổn định hệ thống tài chính, cũng như hỗ trợ phục hồi sau khủng hoảng.
Bài học từ hành trình điều hành chính sách tiền tệ
Việc BoE công bố lại các ước tính về tác động tài khóa của QE cho thấy nỗ lực minh bạch và chủ động giải trình chính sách trước công chúng, đồng thời phản ánh cách tiếp cận thận trọng trong điều hành chính sách tiền tệ sau một thập kỷ mở rộng bảng cân đối quy mô lớn.
Trong bối cảnh lãi suất toàn cầu vẫn ở mức cao và áp lực lạm phát chưa hoàn toàn hạ nhiệt, BoE cho rằng việc cân bằng giữa ổn định giá cả, kiểm soát nợ công và duy trì đà tăng trưởng là thách thức then chốt trong giai đoạn tới. Kinh nghiệm từ chính sách QE không chỉ giúp Anh rút ra bài học về tính linh hoạt của công cụ tiền tệ, mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của phối hợp chính sách giữa ngân hàng trung ương và chính phủ trong việc bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô.
Với quan điểm điều hành độc lập và minh bạch, BoE khẳng định sẽ tiếp tục hướng tới mục tiêu kiểm soát lạm phát ở mức 2%, duy trì niềm tin của thị trường và đảm bảo rằng mọi chính sách được thực hiện vì mục tiêu ổn định, bền vững và dài hạn của nền kinh tế Anh.
Tài liệu tham khảo
1. Andy Bruce (2025). Bank of England sees wider QE benefits cushioning big losses. Reuters. https://www.reuters.com/business/finance/bank-england-sees-wider-qe-benefits-cushioning-big-losses-2025-11-11/
2. Bank of England (2025). Quantitative easing. https://www.bankofengland.co.uk/monetary-policy/quantitative-easing
Lâm Nguyễn