Cách mạng công nghiệp 4.0 và đại dịch Covid-19 đã và đang ảnh hưởng đến hầu hết các lĩnh vực của cuộc sống trong đó có ngành công nghiệp thanh toán, thúc đẩy sự thay đổi thói quen thanh toán bằng tiền mặt sang các hình thức thanh toán kỹ thuật số và đẩy nhanh xu hướng hiện đại hóa hệ thống thanh toán của các ngân hàng.
Xu hướng hiện đại hóa hệ thống thanh toán ngân hàng
Theo dự báo của Accenture, hiện đại hóa hệ thống thanh toán là cơ hội trị giá 300 tỷ đô la Mỹ với 2,7 nghìn tỷ giao dịch sẽ chuyển từ thanh toán bằng tiền mặt sang thẻ ngân hàng và các phương thức thanh toán điện tử khác vào năm 2030. Covid-19 thời gian qua cũng là tác nhân làm giảm sút hoạt động thanh toán tại quầy giao dịch của nhiều ngân hàng và người tiêu dùng đang có xu hướng ưu tiên lựa chọn các hình thức thanh toán kỹ thuật số. Áp lực cạnh tranh trong lĩnh vực thanh toán ngày càng gia tăng với sự tham gia của nhiều tổ chức bên cạnh ngân hàng như các tổ chức phi ngân hàng, các công ty công nghệ tài chính (fintech), những gã khổng lồ công nghệ (bigtech) nhằm khai thác tối đa lợi thế của công nghệ mới trong lĩnh vực thanh toán. Những điều này đã và đang đòi hỏi các ngân hàng trên toàn cầu cần có chiến lược hiện đại hóa hệ thống thanh toán cho phù hợp với những yêu cầu và thách thức mới.
Để đánh giá mức độ sẵn sàng của các ngân hàng trong việc hiện đại hóa hệ thống thanh toán, năm 2020 Acenture đã tiến hành khảo sát 120 ngân hàng ở khu vực Châu Âu, Bắc Mỹ, Châu Á, Brazil và các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất (UAE) về chiến lược hiện đại hóa hệ thống thanh toán. Hầu hết các ngân hàng đều nhận thức được tầm quan trọng của việc cần phải đầu tư để hiện đại hóa hệ thống thanh toán với 71% ngân hàng tham gia khảo sát đồng ý rằng việc chuyển đổi hoạt động thanh toán là một nhiệm vụ chính trong chương trình chuyển đổi số hoạt động của họ. Về mục tiêu thực hiện, 75% ngân hàng cho biết đã triển khai nhiều chương trình đầu tư dài hạn để hiện đại hóa hệ thống thanh toán nhằm đơn giản hóa quy trình nghiệp vụ, đáp ứng nhu cầu thanh toán theo thời gian thực và cắt giảm chi phí vận hành thông qua việc nâng cấp từng cấu phần nghiệp vụ. Đồng thời, gần 65% ngân hàng cho rằng việc hiện đại hóa hệ thống thanh toán là cần thiết bởi chi phí để duy trì các hệ thống công nghệ cũ còn vượt quá chi phí đầu tư hệ sinh thái thanh toán mới và các giải pháp đổi mới sáng tạo phục vụ khách hàng.
Kết quả khảo sát cũng cho thấy, 63% ngân hàng nhìn nhận hoạt động thanh toán mới chỉ là “trung tâm chi phí”, chưa phải là nơi tạo ra nhiều lợi nhuận, nên mặc dù tăng trưởng doanh thu là mục tiêu chính mà các chương trình hiện đại hóa thanh toán đặt ra song chỉ 16% ngân hàng mong đợi có thu nhập tăng trưởng 5% trong vòng 3 năm tới. 75% ngân hàng cho rằng đầu tư công nghệ chỉ để giải quyết áp lực đối với hoạt động kinh doanh, cho thấy họ chưa nắm bắt được tầm quan trọng của điều hành, quản trị trong việc cải thiện hiệu suất hoạt động; và chỉ 55% giám đốc điều hành ngân hàng cho biết chương trình hiện đại hóa của họ thuần túy là hoạt động công nghệ.
Kết quả khảo sát của Accenture cho thấy các nỗ lực hiện đại hóa hệ thống thanh toán hiện nay mới nhằm giải quyết các vấn đề trước mắt hơn là nhằm giải quyết sự kém hiệu quả và phức tạp trong kiến trúc hệ thống thanh toán để nâng cao tính linh hoạt của hệ thống, mang lại trải nghiệm tốt hơn cho khách hàng và tăng doanh thu.
Một số khuyến nghị để hiện đại hóa thanh toán thành công
Trước áp lực cạnh tranh và nhằm phát huy những cơ hội của chuyển đổi số trong bối cảnh mới, mỗi ngân hàng sẽ có sự lựa chọn của riêng mình về mục tiêu và giải pháp hiện đại hóa hệ thống thanh toán. Trên cơ sở kết quả khảo sát nêu trên, từ thực tiễn thất bại và thành công, Accenture đã gợi ý một số giải pháp mà mỗi ngân hàng có thể tham khảo để hiện đại hóa hệ thống thanh toán của mình trong dài hạn, cụ thể như sau:
Thứ nhất, có chiến lược tổng thể về hiện đại hóa hệ thống thanh toán: Một tầm nhìn chiến lược cho cả ngân hàng thay vì riêng lẻ hệ thống thanh toán sẽ giúp tăng doanh thu và cải cách hoạt động thanh toán của ngân hàng. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, các ngân hàng cần tăng cường đầu tư, nghiên cứu, ứng dụng các công nghệ, tiêu chuẩn kỹ thuật mới, ưu tiên chuyển đổi số trong cả hệ thống ngân hàng và đặt khách hàng làm trung tâm. Kinh nghiệm của một ngân hàng tại Châu Âu cho thấy, các ngân hàng có thể cân nhắc thành lập Nhóm chiến lược thanh toán để nghiên cứu, theo dõi sự phát triển của thị trường thanh toán và đề xuất chiến lược thanh toán phù hợp với tổ chức mình, đồng thời tạo kết nối, thống nhất giữa chiến lược thanh toán với chiến lược phát triển các hoạt động kinh doanh khác của ngân hàng như cho vay, bảo hiểm, ngân quỹ v.v.
Thứ hai, hiện đại hóa hệ thống thanh toán một cách có trọng tâm: Có ngân hàng ở Châu Âu tham gia khảo sát trả lời rằng đã lên kế hoạch ngân sách 1 tỷ EUR cho 4 năm hiện đại hóa hệ thống thanh toán; thực tế, họ đã phải chi tới 2 tỷ EUR mà chỉ đạt được 30% mục tiêu. Rõ ràng là rất khó có thể đánh giá chính xác về thời gian, nguồn lực và ngân sách triển khai chương trình hiện đại hóa hệ thống thanh toán. Thường thì trong những năm đầu triển khai, đa phần ngân hàng sẽ tập trung vào việc thu thập thông tin kỹ thuật, đánh giá hệ thống để xây dựng đề xuất. Tuy nhiên, quá trình triển khai chắc chắn không tránh khỏi những khó khăn không lường trước được như thiếu nguồn lực, xung đột kỹ thuật khi tích hợp hệ thống hay vướng mắc về đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin v.v; những khó khăn phát sinh này sẽ làm kéo dài thời gian triển khai và gây cạn kiệt nguồn ngân sách. Hiện đại hóa hệ thống thanh toán là một quá trình dài hạn, có thể kéo dài đến 10 năm, vì vậy để nâng cao hiệu quả chương trình hiện đại hóa thanh toán, những ngân hàng thành công thường thực hiện theo hướng linh hoạt, bắt đầu với một số chức năng nhỏ và hiện đại hóa theo từng bước phù hợp với kiến trúc công nghệ thông tin tổng thể đã xác định; trên cơ sở đó, ngân hàng sẽ xác định được khoản ngân sách và thời gian đầu tư cần thiết đối với từng cấu phần cũng như của toàn dự án.
Thứ ba, phải điều chỉnh mô hình quản trị, điều hành (operating model) phù hợp: Một trong những thách thức lớn đối với ngân hàng trong quá trình hiện đại hóa hệ thống thanh toán là vấn đề quản trị, điều hành do có sự tham gia của nhiều bên liên quan. Chương trình hiện đại hóa thanh toán tại một ngân hàng Châu Âu tham gia khảo sát đã không mang lại kết quả như mong đợi, một phần bởi vì hầu hết những người tham gia dự án này đều tuyển dụng mới, một phần không quen với hoạt động nghiệp vụ thanh toán của ngân hàng. Một số ngân hàng thành công hiện nay lựa chọn cách hợp nhất bộ phận công nghệ và bộ phận nghiệp vụ để thành lập một bộ phận chịu trách nhiệm chung về hoạt động thanh toán; việc này cho phép ngân hàng giảm số lượng ứng dụng, tiêu chuẩn hóa hoạt động nghiệp vụ phù hợp với thông lệ quốc tế, mở rộng khả năng liên thông và tăng tốc độ xử lý giao dịch. Giải quyết những hạn chế trong mô hình quản trị, điều hành là chìa khóa để triển khai thành công các chương trình hiện đại hóa hệ thống thanh toán.
Thứ tư, phát triển kiến trúc công nghệ thông tin linh hoạt: Nhiều ngân hàng hiện vẫn đang duy trì kiến trúc công nghệ công tin với những giải pháp kỹ thuật được thiết kế theo hướng khó thay đổi và khả năng liên thông chưa cao. Đây cũng là vấn đề các ngân hàng đa quốc gia hoạt động trên nhiều vùng lãnh thổ gặp phải khi mà mỗi quốc gia lại có quy định về kiến trúc công nghệ thông tin và tầm nhìn khác nhau trong lĩnh vực thanh toán. Vì vậy, ngân hàng cần hiện đại hóa hệ thống thanh toán theo kiến trúc linh hoạt, cho phép ứng dụng các nền tảng công nghệ hiện đại với khả năng tùy chỉnh hệ thống phù hợp với từng thị trường; ví dụ ứng dụng đám mây hiện được nhiều chương trình hiện đại hóa áp dụng do cho phép triển khai nhiều lựa chọn như thanh toán trên hạ tầng đám mây, thanh toán như là một dịch vụ (PaaS) hay thuê bên thứ ba làm dịch vụ…
Lĩnh vực thanh toán ngân hàng đã chứng kiến nhiều thay đổi trong hơn một thập kỷ qua và khả năng sẽ còn thay đổi rất nhanh chóng trong thời gian tới. Vì vậy, hiện đại hóa hệ thống thanh toán ngân hàng là vấn đề cần thiết, tuy nhiên không chỉ đơn thuần là đầu tư về mặt công nghệ và giải quyết các nhu cầu thanh toán cấp bách hiện nay, mà còn nhằm để tạo dựng giá trị lâu dài, bền vững trong hoạt động của ngân hàng. Tầm nhìn đúng đắn, cấu trúc quản trị phù hợp, thiết lập ngân sách đầy đủ và kiểm soát thời hạn là điều cần thiết nếu một ngân hàng muốn triển khai kế hoạch hiện đại hóa thành công. Hành trình và điểm đến có thể khác nhau giữa các ngân hàng, bốn bước khuyến nghị trên đây nên được các ngân hàng xem xét, cân nhắc áp dụng trong quá trình hiện đại hóa hoạt động thanh toán của tổ chức mình.
VA-ĐTT
Theo Accenture https://www.accenture.com/us-en/insights/banking/payments-modernization-playing-long-game.