Giảm thiểu biến đổi khí hậu, đảo ngược sự suy thoái thiên nhiên và giảm sự phụ thuộc của chúng ta vào các nguồn năng lượng hóa thạch đòi hỏi sự đầu tư lớn từ cả khu vực công và tư. Tuy nhiên, nhiều dự án quan trọng cho quá trình chuyển đổi này cần vốn đầu tư ban đầu lớn trước khi có thể đi vào hoạt động, khiến chúng dễ bị ảnh hưởng bởi môi trường lãi suất cao cao hơn.
Thông qua việc vận dụng sáng tạo các công cụ chính sách tiền tệ, các ngân hàng trung ương có thể khai thác toàn bộ tiềm năng của hệ thống tài chính để thúc đẩy sự thay đổi rất cần thiết cho hành tinh của chúng ta. Tuy nhiên, sự phát triển của các công cụ chính sách tiền tệ còn hạn chế như: các chương trình mua tài sản doanh nghiệp, khung tài sản thế chấp, dự trữ ngoại hối và dự trữ bắt buộc có tính đến các yếu tố liên quan đến khí hậu và môi trường tự nhiên vẫn còn hạn chế. Chỉ có 5 trên 50 ngân hàng trung ương cung cấp các khoản vay được trợ cấp và tái cấp vốn ưu đãi xanh theo đánh giá của Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) về Quy định Tài chính Bền vững và Hoạt động Ngân hàng Trung ương (SUSREG) năm 2024.
Tại sao các hoạt động tái cấp vốn có mục tiêu xanh lại quan trọng?
Các ngân hàng trung ương có thể cung cấp thanh khoản cho các tổ chức tài chính thông qua các hoạt động tái cấp vốn có mục tiêu (TROs) để hỗ trợ các mục tiêu kinh tế cụ thể. Các hoạt động tái cấp vốn có mục tiêu đã phát huy hiệu quả trong việc tăng cường tài chính cho một số lĩnh vực nhất định bằng cách giảm chi phí vay cho các công ty mà không làm tăng rủi ro cho các ngân hàng. Phân tích cho thấy các hoạt động tái cấp vốn có mục tiêu xanh đã thành công trong việc giảm chi phí tổng thể cho quá trình chuyển đổi năng lượng. Mức lãi suất xanh 200 điểm cơ bản có thể giảm các chi phí này xuống 23,7% (tương đương 3,7 tỷ euro) và thậm chí có thể giảm đến 52,7% (8,2 tỷ euro) nếu chi phí vốn chủ sở hữu cũng giảm song song.
Chương trình tái cấp vốn có mục tiêu dài hạn (TLTRO) của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã bị chỉ trích vì vô tình ưu tiên các ngành công nghiệp có lượng phát thải carbon cao, khi các ngân hàng có xu hướng cho các ngành phát thải cao vay nhiều hơn để đủ điều kiện nhận lãi suất ưu đãi. Phân tích cho thấy hơn 80% tổng số các khoản vay tích lũy phát hành theo chương trình TLTRO III của ECB đã hướng đến các công ty gây ô nhiễm. Lượng phát thải carbon dioxide liên quan đến các khoản vay mới của ngân hàng lên tới khoảng 151 triệu tấn carbon dioxide, tương đương với 8% lượng phát thải carbon dioxide tổng thể ở khu vực đồng euro vào cuối năm 2019.
Theo một số chuyên gia, các hoạt động tái cấp vốn có mục tiêu có thể tăng cường tác động tích cực từ các hành động của ECB về biến đổi khí hậu, tạo ra những động lực phù hợp cho một hệ thống tài chính xanh hơn và hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế không phát thải. Ngoài khu vực đồng euro, Ngân hàng Trung ương Hungary (Magyar Nemzeti Bank) đã bắt đầu tích hợp các yếu tố xanh vào bộ công cụ chính sách tiền tệ của mình, như thông qua Chương trình mua trái phiếu thế chấp xanh (GMBPP).
Các ngân hàng trung ương châu Á đang lấp đầy một số khoảng trống
Trung Quốc đã có bước đi tiên phong trong hướng đi này với việc ra mắt Quỹ Giảm phát thải carbon (Carbon Emission Reduction Facility - CERF) – một chương trình tái cấp vốn dài hạn có mục tiêu xanh do Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PboC) giới thiệu vào năm 2021. Đến cuối năm 2023, số dư còn lại của CERF đạt 541 tỷ nhân dân tệ (76 tỷ USD) và đã giúp giảm hơn 150 triệu tấn khí thải.
Dựa trên đà phát triển này, PBoC đã gia hạn chương trình cho vay xanh đến năm 2027 để thúc đẩy các nỗ lực năng lượng sạch và bảo vệ môi trường. Điều này sẽ phù hợp với các mục tiêu đạt đỉnh carbon và phát thải ròng bằng không của quốc gia, bao gồm mục tiêu đầy tham vọng phát triển ngành công nghiệp tiết kiệm năng lượng trị giá 15 nghìn tỷ nhân dân tệ (2,1 nghìn tỷ USD) vào năm 2030 và nâng công suất năng lượng tái tạo lên 1.653GW.
Từ năm 2021, Ngân hàng Nhật Bản đã triển khai một chương trình tài trợ với tổng số vốn 3,6 nghìn tỷ yên (26 tỷ USD) với lãi suất hàng năm 0,1% cho 63 tổ chức tài chính nhằm hướng tới các hoạt động đối phó với biến đổi khí hậu. Chương trình Cung cấp Vốn Hỗ trợ Tài chính Ứng phó Biến đổi Khí hậu bao gồm các khoản vay xanh, trái phiếu xanh, các khoản vay và trái phiếu liên kết bền vững với các mục tiêu về hiệu suất liên quan đến biến đổi khí hậu và tài chính chuyển đổi. Ngân hàng trung ương cung cấp các khoản vay hai lần mỗi năm và có thể gia hạn cho các tổ chức tài chính cho đến năm 2030.
Tại Malaysia, do đóng góp quan trọng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) đối với tăng trưởng kinh tế và vai trò của các doanh nghiệp này trong chuỗi cung ứng, Ngân hàng Trung ương Malaysia đã khởi xướng quỹ Chuyển đổi carbon thấp và Quỹ công nghệ cao và Xanh để giúp các SMEs nâng cao năng lực kỹ thuật và cải thiện khả năng tiếp cận tài chính. Tính đến nay, hơn 1,2 tỷ ringgit (tương đương 250 triệu USD) tài trợ đã được phê duyệt, hỗ trợ hơn 550 SMEs trong hành trình chuyển đổi sang phát thải carbon thấp.
Bài học cho cộng đồng toàn cầu
Để thúc đẩy mạnh hơn các hoạt động tái cấp vốn có mục tiêu xanh (TROs), các ngân hàng trung ương có thể cân nhắc một loạt các hành động. Điều này bao gồm việc áp dụng các bài học từ CERF và tích hợp các yếu tố liên quan đến môi trường tự nhiên để kích thích các khoản cho vay ngân hàng có lợi môi trường sinh thái. Sự suy thoái môi trường tự nhiên có thể ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ của các ngân hàng trung ương, và những rủi ro liên quan đến môi trường tự nhiên có thể tác động trực tiếp đến sự ổn định giá cả và chính sách tiền tệ.
Đối với các hoạt động tái cấp vốn có mục tiêu yêu cầu tài sản thế chấp, các tài sản thế chấp được cung cấp cần được lựa chọn cẩn thận để tránh tác động ngược.
Để đủ điều kiện cho hoạt động tái cấp vốn có mục tiêu xanh, các tiêu chí đủ điều kiện nên bao gồm cả yêu cầu kế hoạch về chuyển đổi môi trường tự nhiên và khí hậu. Trong khi các tổ chức tài chính có thể có chiến lược khác nhau cho từng công ty trong quá trình chuyển đổi, các công ty phải phát triển và công khai kế hoạch chuyển đổi cấp độ tổ chức.
Ngoài hồ sơ phát thải của danh mục cho vay ngân hàng, lãi suất tái cấp vốn của ngân hàng trung ương nên được phân biệt dựa trên hiệu suất xanh của các ngân hàng. Ví dụ, hiệu suất về tín dụng xanh của các ngân hàng ở Trung Quốc đã được đánh giá từ năm 2017.
TROs nên bao gồm và ưu tiên các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) trong tinh thần tài chính xanh toàn diện. Điều này có thể được tăng cường bằng một chương trình bảo lãnh tín dụng để cung cấp sự tăng cường tín dụng cho các doanh nghiệp hoặc dự án có rủi ro cao hơn.
Các ngân hàng trung ương muốn thử nghiệm hoặc tiếp cận theo từng giai đoạn có thể xem xét triển khai TROs tại các khu vực thí điểm tài chính xanh, tương tự như ở Trung Quốc. Điều này có thể gia tăng và tập trung tác động của TROs đối với nền kinh tế địa phương.
Các ngân hàng trung ương nên xem xét tính hiệu quả và tác động của việc tài trợ để đảm bảo phân bổ và phân phối tài nguyên tối ưu. Một ví dụ là các khoản vay tái cấp vốn cho khách hàng mua xe điện so với các khoản vay cho nhà sản xuất sản xuất xe điện với quy mô lớn.
Bằng cách liên kết nguồn tài trợ kinh tế dài hạn với hiệu suất xanh và hồ sơ phát thải của danh mục cho vay ngân hàng, TLTROs khuyến khích một sự chuyển dịch cơ bản trong dòng vốn hướng tới các lĩnh vực xanh và bền vững. Đây không chỉ là một sự đổi mới cần thiết về công cụ chính sách, mà còn là một đòn bẩy chính sách quan trọng, tập hợp mọi nguồn lực để phục vụ lợi ích cho hành tinh và con người của chúng ta.
MN (theo OMFIF)