Trong bối cảnh mùa xuân năm 2025 đang được ghi nhận là một trong những giai đoạn khô hạn nhất tại châu Âu trong gần 50 năm qua, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) cảnh báo tình trạng hạn hán nghiêm trọng có thể khiến kinh tế Khu vực đồng Euro suy giảm gần 15%. Với hơn 1.300 tỷ Euro dư nợ tập trung vào các lĩnh vực dễ bị tổn thương bởi thiếu nước, rủi ro khí hậu đang dần trở thành mối đe dọa rõ nét đối với ổn định tài chính khu vực.
Ảnh minh họa. (Nguồn: Internet)
Áp lực nguồn nước và những tác động lan tỏa đến kinh tế - tài chính
Trước những biến động ngày càng rõ nét của khí hậu, ECB đưa ra cảnh báo cho thấy nước - một tài nguyên tưởng chừng sẵn có, đang trở thành yếu tố rủi ro đáng kể đối với tăng trưởng và ổn định tài chính. Trong kịch bản hạn hán nghiêm trọng, ECB ước tính Khu vực đồng Euro có thể mất gần 15% sản lượng kinh tế.
Không chỉ dừng lại ở lĩnh vực sản xuất, tình trạng thiếu nước còn có khả năng tác động lan tỏa đến toàn hệ thống tài chính. Theo thống kê, các ngân hàng trong Khu vực đồng Euro đang rót khoảng 1.300 tỷ euro tín dụng vào các ngành có mức độ phụ thuộc cao vào nguồn nước như nông nghiệp, sản xuất, khai khoáng và xây dựng.
Phân tích này được công bố trong bối cảnh ECB đẩy mạnh lồng ghép yếu tố khí hậu vào khuôn khổ đánh giá rủi ro tài chính. Dù cách tiếp cận này vẫn gây tranh luận trong cộng đồng chính sách quốc tế, ECB tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc theo dõi các chỉ báo liên quan đến tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là nguồn nước - như một phần không thể thiếu trong chiến lược ổn định tài chính dài hạn.
Thiếu nước, nhiều ngành cùng "khát"
Ông Frank Elderson, thành viên Ban điều hành ECB, cho biết: “Các tổn thất liên quan đến khan hiếm nước, chất lượng nước suy giảm và khả năng phòng chống lũ lụt đang trở thành yếu tố rủi ro nghiêm trọng nhất dưới góc nhìn giá trị gia tăng.”
ECB đã phối hợp với Phòng nghiên cứu Tài chính bền vững thuộc Đại học Oxford để mô phỏng kịch bản hạn hán cực đoan xảy ra trung bình khoảng 25 năm một lần. Kết quả cho thấy nông nghiệp là ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, với khoảng 30% sản lượng ở các quốc gia Nam Âu có nguy cơ bị ảnh hưởng. Ở các quốc gia phía Bắc như Phần Lan, tỷ lệ này giảm xuống còn khoảng 12%.
Tuy nhiên, các tác động từ hạn hán không dừng lại ở nông nghiệp. Nguồn nước suy giảm có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng công nghiệp, khiến chi phí vận hành tăng cao. Đồng thời, mực nước thấp ở các con sông lớn còn ảnh hưởng đến sản lượng thủy điện và hoạt động vận tải thủy nội địa - những mắt xích thiết yếu trong hoạt động kinh tế châu Âu.
Dữ liệu môi trường: Tài sản cần được đo lường
Ngoài khía cạnh thiếu nước, ECB còn đề cập đến việc những nền kinh tế phát triển - bao gồm Mỹ, châu Âu và Nhật Bản - đang phụ thuộc đáng kể vào các “dịch vụ hệ sinh thái” như nước sạch, đất đai màu mỡ, thụ phấn tự nhiên và điều hòa khí hậu. Nghiên cứu từ Tổ chức dịch vụ tài chính Allianz ở Đức cho thấy nền kinh tế toàn cầu có thể suy giảm 2,3% do các rủi ro bắt nguồn từ sự suy thoái của tự nhiên, chẳng hạn như xói mòn đất.
Chính vì vậy, ECB nhấn mạnh rằng trong khi các quy định báo cáo tài chính về phát triển bền vững đang được điều chỉnh theo hướng đơn giản hóa, cần đặc biệt lưu ý tới những dữ liệu trọng yếu phục vụ đánh giá rủi ro khí hậu - đặc biệt là các thông tin liên quan đến tài nguyên thiên nhiên.
Điều hành tài chính trong bối cảnh rủi ro khí hậu: Cân bằng và thận trọng
Trong khi ECB vẫn duy trì cam kết đánh giá rủi ro khí hậu như một phần trong khuôn khổ ổn định tài chính, một số cơ quan quản lý khác lại có xu hướng thận trọng hơn. Ngân hàng Trung ương Anh cho biết họ sẽ tiếp tục hành động trong phạm vi “chức năng cốt lõi” mà không can thiệp vào các tranh luận chính sách lớn về phát thải ròng bằng không (net zero).
Ở cấp độ toàn cầu, những ý kiến trái chiều cũng đang xuất hiện rõ rệt. Một số cơ quan quản lý tại Mỹ đề xuất nới lỏng yêu cầu công bố rủi ro khí hậu, thậm chí biến những quy định này thành không bắt buộc. Trong khi đó, Ủy ban châu Âu cũng đang xem xét thu hẹp phạm vi áp dụng của các tiêu chuẩn công bố thông tin phát triển bền vững được ban hành từ hai năm trước.
Dù còn nhiều tranh luận về vai trò của ngân hàng trung ương trong việc ứng phó với rủi ro khí hậu, thông điệp từ ECB vẫn rõ ràng: Những cú sốc khí hậu như hạn hán không chỉ là vấn đề môi trường, mà còn là rủi ro hiện hữu đối với ổn định tài chính. Việc đo lường, đánh giá và phản ứng kịp thời sẽ giúp hệ thống ngân hàng và nền kinh tế Khu vực đồng Euro trở nên linh hoạt hơn trước các thách thức mới từ tự nhiên.
Bảo Ly (Theo The Financial Times)