Bối cảnh toàn cầu đầy biến động đã thúc đẩy Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) thực hiện một bước đi mang tính điều chỉnh chiến lược: Cắt giảm lãi suất điều hành 25 điểm cơ bản về mức 2,25%. Bài viết này phân tích lý do đằng sau quyết định này, đồng thời đánh giá các chương trình chính sách tiền tệ khác mà ECB đang áp dụng nhằm ổn định nền kinh tế eurozone trong bối cảnh nhiều thách thức.
Bối cảnh kinh tế vĩ mô và áp lực toàn cầu
ECB đưa ra quyết định hạ lãi suất trong một bối cảnh kinh tế đặc biệt phức tạp. Mặc dù eurozone đã ghi nhận một số tín hiệu phục hồi, như tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống mức thấp nhất kể từ khi đồng euro ra đời và mức lương tiếp tục tăng trưởng, nhưng các yếu tố rủi ro từ bên ngoài lại ngày càng gia tăng: Một là, căng thẳng thương mại toàn cầu tiếp tục leo thang, gây ra biến động lớn trên thị trường tài chính quốc tế; hai là, các rào cản thương mại mới làm giảm khả năng xuất khẩu của châu Âu – một yếu tố trọng yếu của tăng trưởng khu vực; ba là, tâm lý tiêu dùng và niềm tin doanh nghiệp bị ảnh hưởng, khiến chi tiêu và đầu tư suy giảm.
Dù nền kinh tế đã tích lũy được một mức độ "kháng cự" nhất định nhờ các biện pháp kích cầu trước đó và tăng trưởng thu nhập, nhưng ECB vẫn nhận định rằng tăng trưởng kinh tế có khả năng suy yếu trong thời gian tới.
Lạm phát giảm và điều chỉnh kỳ vọng
Một trong những yếu tố then chốt khiến ECB quyết định hạ lãi suất là diễn biến thuận lợi của lạm phát: (i) Lạm phát tổng thể và lạm phát lõi (core inflation) đều có xu hướng giảm, đặc biệt là trong tháng 3; (ii) Giá năng lượng và dịch vụ đang điều chỉnh giảm đáng kể; (iii) Tốc độ tăng tiền lương đang chậm lại, giúp giảm áp lực chi phí cho doanh nghiệp.
ECB nhận định rằng quá trình giảm lạm phát (disinflation) đang đi đúng hướng, và lạm phát dự kiến sẽ ổn định ở mức mục tiêu 2% trong trung hạn. Đây là cơ sở vững chắc để nới lỏng chính sách tiền tệ mà không gây ra nguy cơ làm bùng phát lạm phát trở lại.
Lý do hạ lãi suất điều hành
Vào ngày 17/4/2025, ECB thông báo giảm cả ba lãi suất chính của mình xuống 25 điểm cơ bản, cụ thể:
Động thái này mang tính định hướng nới lỏng chính sách tiền tệ nhẹ nhàng, nhằm hỗ trợ tăng trưởng mà vẫn duy trì ổn định giá cả.
Ba lý do chính thúc đẩy ECB hành động: Thứ nhất, đảm bảo mục tiêu lạm phát 2% đạt được một cách bền vững, trong bối cảnh các yếu tố đầu vào đang giảm áp lực lạm phát. Thứ hai, duy trì tính linh hoạt trong điều hành chính sách tiền tệ, không cam kết trước về đường đi của lãi suất, mà áp dụng cách tiếp cận "dựa trên dữ liệu theo từng cuộc họp". Thứ ba, giảm tác động tiêu cực từ thị trường tài chính biến động do căng thẳng thương mại toàn cầu, giúp cải thiện điều kiện tín dụng cho doanh nghiệp và hộ gia đình.
Các chương trình hỗ trợ chính sách tiền tệ đi kèm
Hiện tại, cả hai chương trình này đang trong quá trình thu hẹp có kiểm soát, do ECB đã ngừng tái đầu tư gốc từ các chứng khoán đáo hạn. Đây là một bước tiến nhằm bình thường hóa bảng cân đối của ECB sau thời kỳ mở rộng mạnh trong giai đoạn đại dịch.
Tuy nhiên, ECB không hoàn toàn đóng cửa các công cụ này. Trong trường hợp thị trường xuất hiện rối loạn nghiêm trọng, ECB vẫn duy trì quyền tái triển khai các công cụ mua tài sản, tùy vào bối cảnh cụ thể.
TPI được ECB công bố vào tháng 7 năm 2022 nhằm đối phó với tình trạng "biến động thị trường không hợp lý" có thể gây cản trở việc truyền dẫn chính sách tiền tệ đồng đều trong khu vực đồng euro. Cụ thể, TPI cho phép ECB mua trái phiếu chính phủ trên thị trường thứ cấp tại những quốc gia thành viên đang trải qua sự gia tăng chi phí vay mượn không phản ánh đúng các yếu tố kinh tế cơ bản của họ.
Mục tiêu chính của TPI là ngăn chặn sự phân hóa không hợp lý về chi phí vay mượn giữa các quốc gia trong khu vực đồng euro, đảm bảo rằng chính sách tiền tệ của ECB được truyền đạt hiệu quả trên toàn khu vực.
TPI là một công cụ mới nhưng quan trọng, cho phép ECB can thiệp vào thị trường trái phiếu quốc gia một cách chọn lọc để ngăn chặn tình trạng phân hóa bất hợp lý giữa các nước thành viên eurozone.
Ví dụ, nếu lợi suất trái phiếu Ý tăng vọt do tâm lý thị trường chứ không phải yếu tố kinh tế cơ bản, ECB có thể sử dụng TPI để hạ nhiệt thị trường, đảm bảo hiệu quả truyền dẫn chính sách tiền tệ trên toàn khu vực.
Với công cụ APP/PEPP sẽ tạo ra môi trường tiền tệ nới lỏng tổng thể, hỗ trợ tăng trưởng và ổn định giá cả trong các hoàn cảnh bình thường hoặc khủng hoảng. Đối với TPI, đây là công cụ sửa sai chọn lọc, can thiệp khi xuất hiện rủi ro phân mảnh thị trường, bảo đảm tín hiệu chính sách được truyền đồng đều.
Nhờ kết hợp linh hoạt cả hai nhóm công cụ này, ECB duy trì được khả năng điều hành chính sách tiền tệ hiệu quả, thích ứng kịp thời với cả rủi ro chung và chênh lệch đặc thù trong khu vực đồng euro.
Tầm nhìn và định hướng tương lai
Trong thông cáo, ECB khẳng định rõ ràng rằng họ không cam kết trước bất kỳ lộ trình lãi suất nào, mà sẽ đánh giá lại theo từng cuộc họp dựa trên những căn cứ sau: (i) Dữ liệu kinh tế và tài chính mới nhất; (ii) Diễn biến của lạm phát cơ bản; (iii) Hiệu quả của việc truyền dẫn chính sách tiền tệ vào nền kinh tế thực.
Cách tiếp cận linh hoạt này cho phép ECB phản ứng kịp thời với các cú sốc bất định, đồng thời giữ được sự tin tưởng của thị trường vào cam kết ổn định giá cả của mình.
Kết luận
Việc ECB cắt giảm lãi suất ở mức nhẹ (25 điểm cơ bản) gửi tín hiệu nới lỏng chính sách, song không quá mạnh để tránh làm rủi ro lạm phát quay trở lại trong tương lai.
Trong ngắn hạn, doanh nghiệp và nhà đầu tư có thể kỳ vọng rằng, điều kiện tín dụng dễ chịu hơn, thúc đẩy đầu tư. Bên cạnh đó, tâm lý thị trường được cải thiện, nhất là khi ECB thể hiện rõ cam kết bảo vệ sự ổn định tài chính.
Tuy nhiên, trong trung và dài hạn, hiệu quả thực sự sẽ phụ thuộc vào: (i) Diễn biến của căng thẳng thương mại toàn cầu; (ii) Khả năng phục hồi cầu nội địa và đầu tư tư nhân; (iii) Sự đồng bộ giữa chính sách tiền tệ của ECB và chính sách tài khóa của các chính phủ thành viên EU.
ECB đã và đang sử dụng tất cả công cụ có trong tay để kiểm soát lạm phát, hỗ trợ tăng trưởng và ổn định hệ thống tài chính khu vực đồng euro. Quyết định hạ lãi suất ngày 17/4/2025 phản ánh một chính sách thận trọng, linh hoạt nhưng đủ sức để ứng phó với các rủi ro kinh tế hiện hữu.
Nguồn tham khảo:
https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2025/html/ecb.mp250417~42727d0735.en.html
Quỳnh Anh