Chương trình đánh giá khu vực tài chính (FSAP) do Ngân hàng Thế giới (WB) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) khởi xướng thực hiện từ năm 1999, nhằm giúp các nước thành viên củng cố hệ thống tài chính và nâng cao hoạt động giám sát ngành tài chính của mình. Chương trình này bao gồm hai cấu phần chính là đánh giá sự ổn định (do IMF tiến hành) và đánh giá sự phát triển cũng như nhu cầu phát triển của khu vực tài chính (do WB tiến hành, chỉ áp dụng cho các nước đang phát triển và mới nổi). Thông thường, sau Chương trình FSAP đầu tiên, các nước tham gia sẽ thực hiện FSAP cập nhật sau khoảng từ 3-5 năm để đảm bảo nắm bắt chính xác hiện trạng của khu vực tài chính một cách thường xuyên. Tính đến nay đã có hơn 150 quốc gia tham gia đánh giá FSAP vòng đầu tiên, trong đó có hầu hết các quốc gia Châu Á. Riêng Trung Quốc chỉ mới tham gia vào năm 2011 và Malaysia bắt đầu thực hiện từ đầu năm 2012.
Chương trình FSAP sẽ phân tích tổng quát sự ổn định và phát triển của hệ thống tài chính dựa trên việc phân tích các điều kiện kinh tế vĩ mô; các điều kiện giám sát và điều tiết; các điều kiện thị trường và hạ tầng. Qua đó, giúp các quốc gia tham gia Chương trình thiết kế các cải cách cần thiết nhằm làm cho hệ thống tài chính trở nên ổn định hơn và có khả năng chống đỡ các rủi ro phát sinh từ cả bên ngoài lẫn bên trong nền kinh tế; đồng thời kiến nghị các hoạt động nhằm tăng cường sự đóng góp của ngành tài chính vào sự tăng trưởng kinh tế và xóa đói giảm nghèo.
Phạm vi đánh giá cụ thể của Chương trình FSAP sẽ phụ thuộc vào đặc điểm, quy mô và rủi ro của mỗi quốc gia. Các phương pháp đánh giá chủ yếu của Chương trình này bao gồm: Kết hợp phân tích đánh giá ổn định và phát triển tài chính; Đánh giá việc tuân thủ các chuẩn mực và quy tắc quốc tế liên quan; và Đánh giá kiểm nghiệm khả năng chịu đựng của hệ thống tài chính (stress test). Các chuẩn mực quốc tế thường được sử dụng trong Chương trình FSAP gồm: các nguyên tắc cốt lõi để giám sát ngân hàng hiệu quả (BCP) của Ủy Ban Basel; các mục tiêu và Nguyên tắc quản lý chứng khoán của Tổ chức Quốc tế các Uỷ ban Chứng khoán (IOSCO); các nguyên tắc giám sát bảo hiểm của Hiệp hội Giám sát Bảo hiểm (IAIS); các nguyên tắc về hệ thống thanh toán trọng yếu tổng thể của Uỷ ban về hệ thống chuyển tiền và thanh toán(CPSS-FMI) và các khuyến nghị về hệ thống thanh toán chứng khoán của IOSCO và Ủy ban về hệ thống chuyển tiền và thanh toán; Quy tắc thực hành về minh bạch chính sách tiền tệ và tài chính (MFP).
Trên cơ sở phân tích những lợi ích tiềm năng của Chương trình FSAP,Chính phủ Việt Nam đã chủ động trao đổi với WB và IMF về kế hoạch thực hiện Chương trình FSAP tại Việt Nam. Ngày 06/7/2012, tại văn bản số 936/TTg-QHQT, Thủ tướng Chính phủ đã giao Ngân hàng Nhà nước Việt Nam gửi thư chính thức đề nghị WB/IMF bắt đầu chuẩn bị và triển khai Chương trình FSAP. Việc thực hiện Chương trình FSAP tại Việt Nam thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc đánh giá một cách toàn diện và đầy đủ về hệ thống tài chính gồm Ngân hàng, Chứng khoán và Bảo hiểm cũng như các lĩnh vực khác có liên quan chặt chẽ đến ổn định khu vực tài chính (như hoạt động của khu vực doanh nghiệp và thị trường bất động sản), từ đó góp phần hỗ trợ thực hiện một cách toàn diện và hiệu quả cho kế hoạch tái cấu trúc nền kinh tế của nước ta.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã được Chính phủ giao nhiệm vụ làm Cơ quan đầu mối triển khai Chương trình FSAP cùng với Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tư pháp, Bộ Xây dựng, Ủy ban Chứng khoán và Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia. Tòa án Nhân dân Tối cao cũng sẽ tham gia một phần vào cấu phần tăng cường khuôn khổ pháp lý xử lý nợ xấu và đảm bảo quyền của bên cho vay. Ban FSAP trực thuộc NHNN sẽ là đơn vị điều phối tổng thể quá trình thực hiện Chương trình. Sau thời gian chuẩn bị vừa qua, WB và IMF sẽ cử các đoàn công tác sang làm việc với các cơ quan quản lý và tổ chức kinh tế tại Việt nam cho tới tháng Năm năm 2013.
Chương trình FSAP sẽ giúp Việt nam đánh giá toàn diện hệ thống tài chính, từ đó hỗ trợ thiết kế các chương trình cải cách đồng bộ tiếp theo, góp phần tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia, phù hợp với chủ trương chuyển đổi mô hình phát triển từ chiều rộng sang chiều sâu hướng tới nền kinh tế tri thức. Việc thực hiện thành công Chương trình FSAP có khả năng nâng cao uy tín tín dụng của Việt nam trên trường quốc tế, tăng cường sự tin tưởng của cộng đồng quốc tế đối với cam kết cải cách kinh tế của Chính phủ Việt nam, từ đó thúc đẩy đầu tư cả từ trong nước và nước ngoài. Chương trình FSAP đánh dấu bước tiến quan trọng trong quá trình hội nhập quốc tế của ngành ngân hàng - tài chính Việt Nam.
Ban FSAP-Vụ HTQT-NHNN
