Quan hệ với BIS

Tổng quan về Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS)

và Quan hệ hợp tác giữa Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và BIS

1. Tổng quan về BIS

1.1. Thông tin chung về BIS

- Năm thành lập: 1930, là tổ chức tài chính, tiền tệ quốc tế lâu đời nhất thế giới.

- Trụ sở: Basel, Thụy Sĩ.

- Số lượng thành viên: 63, gồm ngân hàng trung ương/cơ quan quản lý tiền tệ các nước phát triển, đang phát triển và mới nổi quan trọng, chiếm 95% GDP toàn cầu.

- Tổng Giám đốc: ông Agustin Carstens, quốc tịch Mexico (từ năm 2017).

- Mục tiêu hoạt động: BIS có mục tiêu duy trì tính bền vững, ổn định của hệ thống tài chính, tiền tệ quốc tế thông qua hợp tác khu vực, quốc tế giữa các ngân hàng trung ương và định chế tài chính; đồng thời hoạt động như ngân hàng của NHTW các nước thành viên và các tổ chức tài chính thế giới.

1.2. Cơ cấu quản trị, điều hành: 03 cấp độ

Đại hội đồng thành viên (General Meeting): gồm Thống đốc của tất cả các NHTW/cơ quan quản lý tiền tệ hội viên. Đại hội đồng thành viên nhóm họp định kỳ trong vòng 4 tháng sau khi kết thúc năm tài chính của BIS. Ngoài ra, Đại hội đồng thành viên cũng có thể triệu tập họp bất thường.

Đại hội đồng thành viên định kỳ quyết định các vấn đề (i) phê duyệt Báo cáo Thường niên, Bảng cân đối kế toán, Báo cáo kiểm toán, Tài khoản lãi lỗ và thay đổi mức thù lao, lệ phí hoặc phụ cấp của các thành viên Hội đồng Quản trị, (ii) trích lập dự trữ và các quỹ đặc biệt, tuyên bố cổ tức và giá trị cổ tức, (iii) lựa chọn kiểm toán viên cho năm tiếp theo và quyết định mức thù lao của kiểm toán viên, và (iv) miễn trừ Hội đồng khỏi mọi trách nhiệm cá nhân trong năm tài chính trước. Đại hội đồng thành viên bất thường được triệu tập để quyết định những vấn đề sau: (i) sửa đổi Điều lệ, (ii) tăng hoặc giảm vốn của Ngân hàng, và (iii) thanh lý ngân hàng.

Hội đồng Quản trị (Board of Directors): gồm 17 thành viên là các Thống đốc NHTW/người đứng đầu cơ quan quản lý tiền tệ các nước, trong đó có 6 thành viên đương nhiên (ex-officio) là Thống đốc NHTW các nước Đức, Bỉ, Anh, Pháp, Ý và Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, đứng đầu là Chủ tịch Hội đồng Quản trị (hiện tại là ông François Villeroy de Galhau, Thống đốc NHTW Pháp). 11 thành viên còn lại do Hội đồng Quản trị bầu ra, hiện gồm Thống đốc NHTW các nước Brazil, Ấn Độ, Mexico, Thụy Điển, Thụy Sĩ, Hà Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, ECB, và CEO Ngân hàng Dự trữ bang New York - Mỹ. Các thành viên Hội đồng Quản trị được bầu với nhiệm kỳ 3 năm và có thể được bầu lại.

Hội đồng Quản trị có quyền (i) xác định phương hướng chiến lược và chính sách của Ngân hàng và giám sát Ban Giám đốc điều hành, (ii) thay mặt cho BIS tham gia các giao dịch với bên thứ ba, (iii) bổ nhiệm Tổng Giám đốc và Phó Tổng Giám đốc, và (iv) quyết định cơ cấu tổ chức các phòng, ban chức năng trong Ngân hàng và bổ nhiệm người đứng đầu các phòng, ban theo đề xuất của Tổng Giám đốc. Hội đồng Quản trị thông qua quyết định theo cơ chế bỏ phiếu đa số với tỷ lệ tối thiểu hai phần ba. Các quyết định liên quan tới phát hành cổ phần, tăng hoặc giảm vốn của Ngân hàng, và sửa đổi Điều lệ, ngoài việc cần đa số hai phần ba Hội đồng Quản trị còn cần sự đồng ý của đa số thành viên đương nhiên. Hội đồng Quản trị nhóm họp ít nhất 6 lần mỗi năm, 4 lần trong đó diễn ra tại trụ sở chính.

Ban điều hành (Executive Board): bao gồm Tổng Giám đốc, Phó Tổng Giám đốc và người đứng đầu các phòng ban chức năng hoặc tương đương được Hội đồng Quản trị bổ nhiệm. Tổng Giám đốc chịu trách nhiệm thi hành chính sách được Hội đồng Quản trị quyết định và chịu trách nhiệm trước Hội đồng quản trị và có quyền bổ nhiệm nhân viên các phòng, ban trong Ngân hàng. Phó Tổng Giám đốc hỗ trợ Tổng Giám đốc trong công tác điều hành Ngân hàng và thực hiện trách nhiệm của Tổng Giám đốc khi Tổng Giám đốc vắng mặt.

1. 3. Tiến trình Basel – thúc đẩy hợp tác quốc tế vì sự ổn định hệ thống tiền tệ, tài chính

Một trong những chức năng chủ đạo của BIS là diễn đàn thảo luận, hợp tác giữa các NHTW, cơ quan quản lý tiền tệ, cơ quan thanh tra, giám sát hệ thống tài chính và các tổ chức quốc tế khác nhằm đảm bảo sự ổn định tiền tệ và tài chính toàn cầu. Quá trình hợp tác quốc tế này được biết tới với tên gọi Tiến trình Basel, gồm 02 trụ cột: (i) các cuộc họp cấp cao thường kỳ giữa các NHTW, cơ quan quản lý tiền tệ hội viên, các tổ chức tài chính tại trụ sở chính BIS, và các cơ chế hợp tác cấp khu vực; và (ii) sự hỗ trợ và phối hợp của BIS với các tổ chức quốc tế, trong đó có các tổ chức thiết lập chuẩn mực, nhằm mục tiêu ổn định tài chính.

a) Các cuộc họp cấp cao thường kỳ: gồm các phiên họp định kỳ 02 tháng, Nhóm Thống đốc NHTW và Người đứng đầu Cơ quan Giám sát Tài chính (GHOS), phiên họp Thống đốc Thị trường mới nổi; các cuộc họp cấp cao khác do BIS tổ chức gồm phiên họp Phó Thống đốc Thị trường mới nổi, Hội nghị Quy trình Điều hành Chính sách tiền tệ (MPOP), các cuộc họp cấp cao do Viện Ổn định Tài chính (FSI) tổ chức cho Thống đốc, Phó Thống đốc NHTW và lãnh đạo cơ quan giám sát hệ thống tài chính. Bên cạnh đó là một loạt các cuộc thảo luận không chính thức giữa BIS với các tổ chức thuộc khu vực công và tư nhân về các chủ đề liên quan đến thúc đẩy hoạt động an toàn, lành mạnh, thông suốt của hệ thống tài chính

- Các phiên họp định kỳ 02 tháng (các tháng 1, 3, 5, 6, 9 và 11): gồm:

+ Phiên họp Kinh tế toàn cầu (GEM): quy tụ Thống đốc/người đứng đầu của 30 NHTW, cơ quan quản lý tiền tệ hội viên BIS. Chủ đề thảo luận xoay quanh diễn biến cập nhật kinh tế vĩ mô và tài chính tại các nền kinh tế phát triển và đang phát triển. GEM có chức năng giám sát, đánh giá diễn biến, các rủi ro, thách thức và cơ hội đối với kinh tế thế giới và hệ thống tài chính toàn cầu; và chỉ đạo hoạt động của Ủy ban Hệ thống Tài chính Toàn cầu, Ủy ban Cơ sở hạ tầng và Thị trường Thanh toán, và Ủy ban Các thị trường. Chủ tọa Phiên họp là Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed).

+ Ủy ban Tư vấn Kinh tế (ECC): quy tụ 19 thành viên gồm các NHTW, cơ quan quản lý tiền tệ hội viên BIS và Tổng Giám đốc BIS, Chủ tọa cũng đồng thời là Chủ tịch Fed, có vai trò hỗ trợ cho hoạt động của GEM. ECC chịu trách nhiệm thực hiện các phân tích, đề xuất lên GEM, đưa ra các khuyến nghị cho GEM trong việc quy định bổ nhiệm Chủ tọa và cơ cấu tổ chức của 03 Ủy ban nói trên.

+ Phiên họp toàn thể Thống đốc BIS (AGM): quy tụ tất cả 63 NHTW/cơ quan quản lý tiền tệ hội viên BIS. Chủ tọa Phiên họp hiện tại là ông François Villeroy de Galhau, Thống đốc NHTW Pháp. AGM thảo luận về các nội dung các hội viên cùng quan tâm và chỉ đạo hoạt động của Ủy ban Irving Fisher về Thống kê NHTW và Diễn đàn Quản trị NHTW. AGM cũng giám sát hoạt động của GEM và Hội đồng Quản trị BIS.

- Phiên họp Thống đốc Thị trường mới nổi (EME): gồm Thống đốc NHTW/cơ quan quản lý tiền tệ của 26 nền kinh tế mới nổi và đang phát triển có tầm quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu, trong đó có Việt Nam, nhóm họp 03 lần trong năm vào các tháng 1, 5 và 9 cùng dịp với các phiên họp định kỳ 02 tháng. Phiên họp thảo luận về các chủ đề liên quan đến hoạt động của NHTW các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển.

- Nhóm Thống đốc NHTW và Người đứng đầu Cơ quan Giám sát Tài chính (GHOS): là diễn đàn hợp tác cấp cao trong lĩnh vực thanh tra, giám sát ngân hàng, nhóm họp định kỳ để đưa ra các quy định đối với hệ thống ngân hàng toàn cầu và giám sát hoạt động của Ủy ban Basel về Thanh tra, giám sát ngân hàng. Hiện Chủ tọa của Nhóm cũng là ông François Villeroy de Galhau, Thống đốc NHTW Pháp.

- Hội nghị Quy trình Điều hành Chính sách tiền tệ (MPOP): tổ chức 01 lần/năm, bao gồm các Phó Thống đốc/Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ của 33 NHTW/cơ quan quản lý tiền tệ hội viên BIS, thảo luận về các vấn đề liên quan đến điều hành các công cụ chính sách tiền tệ. Chủ tọa Hội nghị là Chủ tọa Ủy ban Các thị trường.

- Phiên họp Phó Thống đốc thị trường mới nổi: gồm Phó Thống đốc NHTW/cơ quan quản lý tiền tệ của 26 nền kinh tế mới nổi và đang phát triển có tầm quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu, bao gồm Việt Nam, nhóm họp 01 lần trong năm, thường vào tháng 2, thảo luận về các nội dung liên quan đến hoạt động của NHTW các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển.

- Các cuộc họp cấp cao do Viện Ổn định Tài chính (FSI) tổ chức cho Thống đốc, Phó Thống đốc NHTW và lãnh đạo cơ quan giám sát hệ thống tài chính, thảo luận về những diễn biến mới nhất và những ưu tiên trong công tác giám sát hệ thống tài chính.

- Các cơ chế hợp tác cấp độ khu vực:

+ Tại khu vực châu Á: Hội đồng Tư vấn châu Á (ACC) bao gồm Thống đốc của 13 NHTW/cơ quan quản lý tiền tệ hội viên BIS trong khu vực, có vai trò cầu nối giữa các hội viên trong khu vực với trụ sở chính BIS, thúc đẩy hợp tác giữa BIS với các NHTW và các tổ chức tài chính trong khu vực, và chỉ đạo hoạt động của văn phòng đại diện BIS khu vực châu Á. Chủ tọa Hội đồng hiện tại là ông Perry Warjio, Thống đốc NHTW Indonesia.

+ Tại khu vực châu Mỹ: Hội đồng Tư vấn châu Mỹ (CCA) bao gồm Thống đốc của 08 NHTW hội viên tại châu Mỹ có vai trò cầu nối giữa các hội viên trong khu vực với trụ sở chính BIS, thúc đẩy hợp tác giữa BIS với các NHTW và các tổ chức tài chính trong khu vực, và chỉ đạo hoạt động của văn phòng đại diện BIS khu vực châu Mỹ. Chủ tọa Hội đồng hiện tại là ông John C. Williams, Chủ tịch và CEO Ngân hàng Dự trữ bang New York.

b) Hỗ trợ và phối hợp của BIS với các tổ chức quốc tế, bao gồm các tổ chức thiết lập chuẩn mực: BIS có hoạt động và cung cấp hỗ trợ cho 06 ủy ban và 03 hiệp hội/tổ chức.

06 ủy ban:

- Ủy ban Irving Fisher về Thống kê NHTW (IFC): nghiên cứu và thiết lập các nguyên tắc thống kê NHTW, xử lý các vấn đề về thống kê hoạt động của NHTW trong quan hệ mối quan hệ với nền kinh tế, thị trường tiền tệ và hệ thống ngân hang.

- Ủy ban Cơ sở hạ tầng và Thị trường Thanh toán (CPMI): nghiên cứu, phân tích và xây dựng những chuẩn mực cho hoạt động thanh toán, bù trừ và cơ sở hạ tầng thanh toán trên thị trường tài chính toàn cầu.

- Ủy ban Basel về Thanh tra giám sát ngân hàng (BCBS): thiết lập các chuẩn mực cốt lõi về thanh tra, giám sát hoạt động ngân hàng, kể cả ở mức giám sát an toàn vĩ mô và thanh tra vi mô. Hiện BCBS đã thiết lập và ban hành tiêu chuẩn Basle III và đang tiến tới xây dựng bộ nguyên tắc cốt lõi Basle IV.

- Ủy ban Hệ thống tài chính toàn cầu (CGFS): là diễn đàn cho các NHTW nhằm giám sát và thanh tra các vấn đề về thị trường và hệ thống tài chính bao gồm cả cấu trúc và cơ sở hạ tầng thị trường, các nguyên tắc về minh bạch và công bố thông tin, số liệu thống kê… phát hiện và xử lý những bất cập, rủi ro đối với hoạt động chung của thị trường, phối hợp phản ứng chính sách của các NHTW nhằm thực thi nhiệm vụ về điều hành tiền tệ và ổn định tài chính tiền tệ.

- Ủy ban Các thị trường (Markets Committee): là diễn đàn thảo luận về các diễn biến của thị trường vàng, ngoại hối, đánh giá các hoạt động, sự kiện, xu thế dài hạn mang tính cơ cấu, có ảnh hưởng đến hoạt động của thị trường tài chính và NHTW.

Diễn đàn Quản trị NHTW (CBGF): nghiên cứu và thiết lập các nguyên tắc hoạt động, cấu trúc và chức năng của NHTW.

03 hiệp hội/tổ chức:

- Hội đồng Ổn định tài chính (FSB): thiết lập các nguyên tắc, cơ chế về ổn định toàn cầu, FSB được tổ chức ở cấp khu vực, theo đó, Việt Nam hiện tham gia Nhóm Tư vấn Ổn định tiền tệ khu vực châu Á Thái Bình Dương. Mục tiêu hoạt động là nhằm kết nối hoạt động của các cơ quan quản lý tiền tệ, quản lý tài chính quốc gia với những cơ quan ban hành chuẩn mực quốc tế và thực thi chính sách nhằm nâng cao ổn định tài chính toàn cầu.

- Hiệp hội Các cơ quan Bảo hiểm tiền gửi quốc tế (IADI): nâng cao hiệu quả của hoạt động bảo hiểm tiền gửi và hệ thống ngân hàng và phối hợp trong các vấn đề về ổn định tài chính liên quan.

- Hiệp hội Các cơ quan Giám sát bảo hiểm quốc tế (IAIS): nâng cao hiệu quả và tính nhất quán trong quản lý và thanh tra bảo hiểm, duy trì sự công bằng, an toàn, ổn định của thị trường bảo hiểm, góp phần nâng cao ổn định tài chính toàn cầu.

2. Hợp tác giữa NHNN và BIS

2.1. Trước thời điểm gia nhập

NHNN bắt đầu thiết lập quan hệ giao dịch với BIS từ tháng 4/1995. Hiện tại, BIS là đối tác giao dịch quan trọng với NHNN. Ngoài ra, NHNN và BIS thường xuyên trao đổi, cập nhật thông tin, diễn biến, và dự đoán về thị trường. BIS cũng thường xuyên gửi các tài liệu nghiên cứu để NHNN tham khảo và định kỳ hàng năm cử cán bộ sang NHNN để trực tiếp cập nhật tình hình hoạt động của 2 bên cũng như trao đổi về các vấn đề liên quan.

Trên cơ sở kết quả hợp tác trong lĩnh vực đầu tư, cung cấp dịch vụ ngân hàng, bắt đầu từ năm 2012, BIS mời NHNN tham dự Hội nghị Toàn thể thường niên trong vai trò quan sát viên. Tại đây, NHNN đã tăng cường tiếp xúc, trao đổi với Ban Lãnh đạo BIS và các NHTW/cơ quan quản lý tiền tệ hội viên BIS nhằm thắt chặt quan hệ hợp tác, đồng thời vận động cho việc gia nhập Ngân hàng trong tương lai. Bên cạnh đó, NHNN đã tìm hiểu và tích cực tham gia vào một số cơ chế hợp tác và các ủy ban, tổ chức trong BIS như Ủy ban Irving Fisher về Thống kê NHTW (IFC), một số nhóm công tác trong khuôn khổ Ủy ban Cơ sở hạ tầng và Thị trường thanh toán (CPMI), Viện Ổn định Tài chính (FSI), Nhóm Tư vấn khu vực châu Á (RCG) thuộc FSB... Đây là những cơ chế không bắt buộc NHNN phải là thành viên BIS để được tham gia.

2.2. Sau khi gia nhập

Ngày 13/10/2020, NHNN hoàn tất góp vốn mua cổ phần, chính thức trở thành hội viên/cổ đông BIS. Kể từ đó, NHNN tích cực tham gia các cuộc họp, cơ chế hợp tác trong BIS với tư cách hội viên, cụ thể như sau:

- Ban hành Kết hoạch hợp tác với BIS: Để tăng cường hiệu quả tham gia vào BIS, NHNN đã ban hành Kế hoạch hợp tác với Ngân hàng Thanh toán Quốc tế của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam theo Quyết định số 958/QĐ-NHNN ngày 8/6/2021 của Thống đốc NHNN, trong đó xác định các mục tiêu, nhiệm vụ và phân công trách nhiệm cụ thể cho các Vụ, Cục, Đơn vị và Cơ quan trong việc tham gia vào các cơ chế hợp tác, các ủy ban, tổ chức trong khuôn khổ BIS.

- Tham dự các cuộc họp định kỳ hai tháng: Thống đốc NHNN đã tham dự các cuộc họp định kỳ hai tháng, thảo luận về các chủ đề như tác động của công nghệ trong kỷ nguyên 4.0 tới hoạt động của các NHTW, các chính sách hậu khủng hoảng Covid-19, tác động của biến đổi khí hậu tới ổn định tài chính và cộng đồng NHTW toàn cầu, tài chính phi tập trung, những rủi ro, bất ổn trong kinh tế toàn cầu…

- Tham dự Hội nghị toàn thể thường niên (Annual General Meeting) lần thứ 91 vào ngày 29/6/2021 và lần thứ 92 vào ngày 26/6/2022 và các hoạt động bên lề: Thống đốc NHNN đã tham dự Hội nghị và biểu quyết thông qua Nghị quyết Đại hội đồng thành viên BIS.

- Tham dự các phiên họp Thống đốc và Phó Thống đốc thị trường mới nổi: Hàng năm, Thống đốc và Phó Thống đốc NHNN tham dự các phiên họp Thống đốc và Phó Thống đốc thị trường mới nổi nhằm thảo luận về các vấn đề tác động tới hoạt động của NHTW các thị trường mới nổi và đang phát triển, đặc biệt trong bối cảnh sau đại dịch COVID-19...

- Tham dự Hội nghị MPOP: NHNN tham dự Hội nghị và tham gia thảo luận về các vấn đề tác động tới việc điều hành các công cụ chính sách tiền tệ như tác động của đại dịch COVID-19, những bất ổn trong nền kinh tế toàn cầu, thắt chặt các điều kiện tài chính toàn cầu...

- Tham gia các cơ chế hợp tác cấp khu vực, gồm:

+ Tham gia Hội đồng Tư vấn Châu Á (ACC): Định kỳ, các Thống đốc ACC nhóm họp hai lần trong năm vào các tháng 3 và 9. Khoảng một tháng trước mỗi kỳ họp cấp Thống đốc, các Giám đốc Nghiên cứu và Hợp tác quốc tế và Giám đốc Quản lý dự trữ ngoại hối ACC nhóm họp để đề xuất các nội dung thảo luận tại cuộc họp cấp Thống đốc.

+ Mạng lưới Nghiên cứu Châu Á (ARN): ARN là cơ chế hợp tác nghiên cứu giữa 13 NHTW/cơ quan quản lý tiền tệ của BIS trong khu vực và các cơ quan quản lý, thanh tra, giám sát hệ thống tài chính của Australia, Trung Quốc, Indonesia, Nhật Bản và Hàn Quốc. Viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng là Giám đốc Nghiên cứu của NHNN tại ARN. Hàng năm, BIS phối hợp với 01 NHTW thành viên trong khu vực tổ chức hội thảo chung.

NHNN đã tham dự Hội thảo lần thứ 13 diễn ra vào ngày 21-22/1/2021 do BIS tổ chức, tập trung vào các chủ đề (i) các vấn đề đối với các nền kinh tế mới nổi và luồng chu chuyển vốn, (ii) tác động lan truyền từ Trung Quốc, và (iii) tác động của công nghệ tới hoạt động trung gian tài chính. Cán bộ NHNN (Viện Chiến lược Ngân hàng) đã tham gia làm người thảo luận tại thảo chung lần thứ 14 do BIS phối hợp với NHTW Hàn Quốc tổ chức vào các ngày 28 – 29/3/2022 tại Seoul, Hàn Quốc. Hiện NHNN đang tích cực chuẩn bị cho việc tham dự hội thảo chung lần thứ 15 do BIS phối hợp với Cơ quan Quản lý Tiền tệ Singapore tổ chức từ ngày 29 – 30/5/2023 tại Singapore.

- Tham gia các hoạt động tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo BIS (BIS Innovation Hub – BISIH): BISIH được thành lập vào năm 2019 theo Chiến lược phát triển BIS đến năm 2025 được thông qua tại Hội nghị toàn thể thường niên BIS lần thứ 89. BISIH là cơ chế hợp tác giữa các NHTW/cơ quan quản lý tiền tệ các nước trong vấn đề đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực tài chính. Trong BISIH, NHNN đã tham gia Mạng lưới Đổi mới sáng tạo BIS (BIS Innovation Network – BISIN), các nhóm công tác về tiền kỹ thuật số của NHTW (CBDC), tài chính mở (open finance), ứng dụng công nghệ trong quản lý hệ thống tài chính, và an ninh, an toàn và bảo mật trên không gian mạng.