Trước hết, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) xin trân trọng cảm ơn sự quan tâm của Đại biểu Quốc hội Dương Khắc Mai, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Nông đối với hoạt động ngân hàng. Về ý kiến chất vấn của Đại biểu Quốc hội nêu tại phiếu chất vấn số 53/PCVK3-GS, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước xin báo cáo thêm với Đại biểu cụ thể như sau:
1. Về giải pháp tạo điều kiện thuận lợi để người dân tiếp cận vốn, giảm thiểu việc tìm đến và phụ thuộc vào tín dụng đen.
1.1. Nhằm tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng chính thức và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp khi vay vốn tổ chức tín dụng (TCTD), qua đó góp phần hạn chế, đẩy lùi “tín dụng đen”, thời gian qua, NHNN đã chủ động triển khai nhiều giải pháp cụ thể như:
- Hoàn thiện khung khổ pháp lý về hoạt động cho vay, đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, phát triển các dịch vụ trực tuyến hỗ trợ hoạt động vay vốn của người dân, doanh nghiệp: Từ đầu năm 2019 đến nay, NHNN đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực ngân hàng, trong đó, đã sửa đổi, bổ sung, ban hành mới nhiều quy định để tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng chính thức, hỗ trợ hoạt động vay vốn của người dân, doanh nghiệp1.
- Điều hành tín dụng theo hướng mở rộng tín dụng hiệu quả, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên, nhất là lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn (là nơi dễ phát sinh hoạt động “tín dụng đen”). Đến ngày 29/06/2022, dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đạt trên 11,41 triệu tỷ đồng, tăng 9,26% so với cuối năm 2021; trong đó, dư nợ cho vay nông nghiệp nông thôn chiếm 25% tổng dư nợ tín dụng nền kinh tế, với hơn 14 triệu khách hàng, tăng 7,63% so với cuối năm 2021. Cho vay phục vụ đời sống, tiêu dùng với dư nợ đạt 2,32 triệu tỷ đồng, chiếm 22,22% dư nợ nền kinh tế, tăng 11,56% so với cuối năm 2021.
- Triển khai mạnh mẽ, sâu rộng chương trình kết nối ngân hàng - doanh nghiệp nhằm tháo gỡ kịp thời các khó khăn, vướng mắc trong tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng; chỉ đạo các TCTD thực hiện các giải pháp tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng trong tiếp cận vốn tín dụng; đa dạng sản phẩm dịch vụ ngân hàng, đơn giản hóa thủ tục cho vay, niêm yết công khai, minh bạch các thủ tục, quy trình vay vốn; nâng cao hiệu quả thẩm định và đánh giá mức độ tín nhiệm khách hàng để tăng cường cho vay không có bảo đảm bằng tài sản;...
- Triển khai Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia năm 2025, định hướng đến năm 2030 với mục tiêu nhằm tăng khả năng tiếp cận tài chính tới mọi người dân và doanh nghiệp, trong đó đặc biệt chú trọng tới nhóm đối tượng mục tiêu là những người chưa được tiếp cận hoặc ít được tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ tài chính.
- Phát triển mạng lưới TCTD, các công ty tài chính, tổ chức tài chính vi mô phủ khắp các vùng miền nhằm đáp ứng nhu cầu vay vốn chính đáng của người dân. Đến nay, toàn hệ thống đã có 124 TCTD và gần 1.200 Quỹ tín dụng nhân dân; đã có 16 công ty tài chính được cấp phép hoạt động với 17 chi nhánh, 41 văn phòng đại diện và 74.337 điểm giới thiệu dịch vụ trên toàn quốc; 04 tổ chức tài chính vi mô được cấp phép hoạt động với 64 chi nhánh và 59 phòng giao dịch thuộc 24 tỉnh, thành phố.
- Đối với các đối tượng chính sách, người nghèo, người không có tài sản bảo đảm, người lao động có thu nhập thấp: hiện Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) đã và đang triển khai 26 chương trình tín dụng chính sách (trong đó, 03 chương trình tín dụng chính sách mới theo Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội2). Tổng dư nợ các chương trình tín dụng tại NHCSXH đến cuối tháng 5/2022 đạt 266.993 tỷ đồng, tăng 7,67% so với cuối năm 2021, với gần 6,4 triệu khách hàng còn dư nợ; đến 31/5/2022, thực hiện giải ngân đạt 4.586 tỷ đồng các chính sách tín dụng được giao tại Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.
- Tăng cường hoạt động truyền thông về cơ chế, chính sách cho vay, xây dựng và triển khai các chương trình giáo dục tài chính trên truyền hình và các phương tiện truyền thông đại chúng để nâng cao nhận thức của người dân về các sản phẩm, dịch vụ tài chính; cảnh báo các hệ lụy để người dân phòng, tránh “tín dụng đen”.
1.2. Trong thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng chính thức của người dân, doanh nghiệp góp phần hạn chế “tín dụng đen”, trong đó đặc biệt tập trung: (i) Rà soát, hoàn thiện các văn bản quy định về hoạt động cho vay phục vụ nhu cầu đời sống, tiêu dùng; (ii) Khuyến khích các TCTD phát triển mạng lưới chi nhánh và phòng giao dịch ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa; (iii) Chỉ đạo TCTD tập trung nguồn vốn, đáp ứng kịp thời nhu cầu vay vốn phục vụ sản xuất kinh doanh, nhu cầu đời sống, tiêu dùng chính đáng của người dân; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, phát triển các dịch vụ cho vay, thanh toán trực tuyến, gắn với cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa thủ tục vay vốn; (iv) Triển khai đồng bộ các giải pháp, nhiệm vụ được giao của ngành ngân hàng tại Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; (v) Triển khai giải pháp thúc đẩy tài chính toàn diện, chuyển đổi số ngành ngân hàng, tạo điều kiện cho các TCTD phát triển các sản phẩm cho vay phục vụ đời sống, tín dụng tiêu dùng an toàn, hiệu quả; (vi) Tiếp tục hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho NHCSXH trong hoạt động tín dụng chính sách xã hội để đáp ứng tốt hơn nhu cầu vay vốn của hộ nghèo, các đối tượng chính sách; (vii) Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra; chỉ đạo các CTTC tiêu dùng tập trung chấn chỉnh lại hoạt động cho vay, có chính sách lãi suất phù hợp, thu nợ bảo đảm minh bạch, đúng quy định pháp luật; (viii) Tăng cường công tác truyền thông về các cơ chế, chính sách tín dụng ngân hàng đến mọi tầng lớp nhân dân.
2. Về vấn đề phòng, chống tội phạm công nghệ cao trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ.
2.1. Để làm rõ hơn báo cáo số 166/BC-NHNN ngày 05/6/2022 NHNN đã gửi đến các vị ĐBQH, NHNN xin giải trình thêm về các giải pháp phòng chống tội phạm công nghệ cao trong lĩnh vực ngân hàng như sau:
- NHNN đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật về bảo đảm an ninh, an toàn các hệ thống thông tin cung cấp dịch vụ ngân hàng điện tử và phòng, chống tội phạm công nghệ cao3, trong đó quy định cụ thể trách nhiệm của các TCTD khi cung cấp dịch vụ ngân hàng trực tuyến cho khách hàng:
(i) Bảo đảm an toàn, bảo mật các hệ thống thông tin cung cấp dịch vụ trực tuyến để phòng, chống tấn công xâm nhập của tội phạm mạng; bảo đảm bí mật thông tin, dữ liệu của khách hàng lưu trữ, xử lý trên hệ thống thông tin của TCTD;
(ii) Hướng dẫn khách hàng sử dụng dịch vụ ngân hàng trực tuyến, bao gồm các biện pháp bảo đảm an toàn toàn, bảo mật khi sử dụng dịch vụ trực tuyến; hướng dẫn các biện pháp bảo đảm an toàn thông tin và cảnh báo rủi ro cho khách hàng trước khi tham gia sử dụng dịch vụ giao dịch trực tuyến;
(iii) Xác lập và công bố rõ ràng nghĩa vụ, trách nhiệm và quyền hạn của khách hàng khi đưa ra đề nghị giao dịch; đảm bảo ngăn ngừa việc phủ nhận hoặc thoái thác giao dịch từ phía khách hàng; Khi ký hợp đồng cung cấp dịch vụ ngân hàng điện tử cho khách hàng và/hoặc trong lần đầu tiên sử dụng dịch vụ ngân hàng điện tử của khách hàng, ngân hàng phải có trách nhiệm công khai và giải thích rõ ràng, đầy đủ những rủi ro khách hàng có thể gặp phải khi sử dụng những dịch vụ này.
- Ban hành các văn bản hướng dẫn về mở và sử dụng tài khoản thanh toán, mở tài khoản thanh toán bằng phương thức điện tử (eKYC); hoạt động thẻ ngân hàng, mở thẻ bằng eKYC; hoạt động trung gian thanh toán; thời hạn xử lý tra soát, khiếu nại của khách hàng đối với dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán và nhiều văn bản hướng dẫn khác4, trong đó có quy định cụ thể về quyền lợi và nghĩa vụ của các bên liên quan (tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, tổ chức chuyển mạch thẻ, tổ chức bù trừ điện tử giao dịch thẻ, tổ chức phát hành thẻ, đơn vị chấp nhận thẻ, chủ tài khoản, chủ thẻ,…) nhằm xác định trách nhiệm pháp lý của các chủ thể liên quan trong cung cấp dịch vụ ngân hàng trực tuyến.
- Đồng thời, NHNN đã chỉ đạo các đơn vị trong toàn ngành:
+ Triển khai áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về an ninh, bảo mật như ISO 27001 cho hệ thống CNTT, chuẩn PCI/DSS cho hệ thống thanh toán thẻ, các công nghệ bảo mật đa thành tố,...
+ Xây dựng kênh tiếp nhận, xử lý thông tin trực tuyến để người dân có thể phản ánh, cập nhật các hành vi tội phạm như gian lận, giả mạo, lừa đảo, các biện pháp nhận biết rủi ro, cách phòng tránh và xử lý khi bị lợi dụng trong hoạt động thanh toán.
+ Các TCTD đẩy mạnh việc nâng cao năng lực của bộ máy quản trị, điều hành và phát triển các hệ thống quản trị rủi ro và công nghệ thông tin; tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác tự kiểm tra, kiểm soát nội bộ trong từng TCTD, đặc biệt vai trò lãnh đạo và trách nhiệm của người đứng đầu các tổ chức, đơn vị.
2.2. Thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục triển khai các giải pháp đang thực hiện và nghiên cứu các giải pháp khác nhằm thực hiện tốt hơn việc đảm bảo an ninh, an toàn, bảo mật trong lĩnh vực ngân hàng; xây dựng lộ trình, kế hoạch triển khai phù hợp để góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của khách hàng. Trong đó:
(i) Tiếp tục rà soát, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản chỉ đạo và kiểm tra công tác bảo đảm an toàn hệ thống thông tin và phòng chống tội phạm mạng tại các TCTD.
(ii) Tăng cường công tác truyền thông về an toàn thông tin khi sử dụng các dịch vụ ngân hàng điện tử qua website, ứng dụng Internet Banking/Mobile Banking, email, tin nhắn SMS, banner, poster tại các điểm giao dịch và cảnh báo về các phương thức, thủ đoạn của tội phạm mạng.
(iii) Tiếp tục chỉ đạo các TCTD chủ động giám sát, rà soát, phát hiện, ngăn chặn kịp thời các giao dịch đáng ngờ qua hệ thống dịch vụ ngân hàng điện tử, xử lý nhanh chóng các sự kiện mất an toàn thông tin (Triển khai trung tâm điều hành an ninh mạng (SOC) hoặc thuê dịch vụ từ các doanh nghiệp chuyên môn; triển khai ứng dụng các công nghệ mới của cách mạng công nghệ 4.0 như AI, Bigdata...)
(iv) Triển khai đề án Nâng cao hiệu quả hoạt động của Mạng lưới ứng cứu sự cố an toàn thông tin ngành Ngân hàng.
(v) Tiếp tục phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an trong công tác bảo đảm an toàn các hệ thống thông tin; phối hợp diễn tập ứng cứu sự cố an toàn thông tin; đào tạo chuyên gia an toàn thông tin; điều tra, cung cấp thông tin truy bắt tội phạm sử dụng công nghệ cao liên quan đến ngành Ngân hàng.
Trên đây là ý kiến trả lời của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước về nội dung chất vấn của Đại biểu Quốc hội Dương Khắc Mai. Trong thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam kính mong tiếp tục nhận được sự quan tâm, ủng hộ hơn nữa của Đại biểu đối với hoạt động của ngành Ngân hàng.
Trân trọng cảm ơn Đại biểu./.