Trả lời kiến nghị của cử tri thành phố Hồ Chí Minh gửi tới sau kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) nhận được 03 kiến nghị của cử tri thành phố Hồ Chí Minh gửi tới sau Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV do Ban Dân nguyện chuyển đến theo công văn số 685/BDN ngày 29/7/2022 và công văn số 720/BDN ngày 12/8/2022.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trân trọng cảm ơn Đoàn Đại biểu Quốc hội thành phố Hồ Chí Minh và xin báo cáo như sau:

1. Kiến nghị 1: Cử tri kiến nghị có nhiều biện pháp hơn nữa nhằm ngăn chặn và đẩy lùi tín dụng đen, cho vay nặng lãi nhằm lành mạnh hóa thị trường tín dụng, ổn định cuộc sống của người dân, giữ gìn an ninh, trật tự. (Câu số 5, công văn số 685/BDN)

Trả lời:

Ngày 25/4/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 12/CT-TTg về tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động "tín dụng đen", giao nhiệm vụ cho các bộ, ngành, địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động “tín dụng đen”, trong đó Bộ Công an là đầu mối tham mưu, triển khai các nhiệm vụ tại Chỉ thị. Về phía NHNN, với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước về tiền tệ và hoạt động ngân hàng, có trách nhiệm hoàn thiện cơ sở pháp lý, chỉ đạo điều hành, triển khai các giải pháp nhằm tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng chính thức và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp khi vay vốn tổ chức tín dụng (TCTD), qua đó góp phần hạn chế, đẩy lùi “tín dụng đen”.

Với trách nhiệm của mình, thời gian qua, NHNN đã chủ động triển khai nhiều giải pháp nhằm tăng cường khả năng cung ứng vốn của cả TCTD, cũng như khả năng tiếp cận tín dụng chính thức của người dân, đặc biệt là phục vụ các nhu cầu vay vốn tiêu dùng chính đáng, nhu cầu vốn của người nghèo, người thu nhập thấp. Cụ thể như:

- Hoàn thiện khung khổ pháp lý về hoạt động cho vay, đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, phát triển các dịch vụ trực tuyến hỗ trợ hoạt động vay vốn của người dân, doanh nghiệp: Từ đầu năm 2019 đến nay, NHNN đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực ngân hàng, trong đó, đã sửa đổi, bổ sung, ban hành mới nhiều quy định để tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng chính thức, hỗ trợ hoạt động vay vốn của người dân, doanh nghiệp1.

- Điều hành tín dụng theo hướng mở rộng tín dụng hiệu quả, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên, nhất là lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn (là nơi dễ phát sinh hoạt động “tín dụng đen”). Đến ngày 24/8/2022, dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đạt trên 11,47 triệu tỷ đồng, tăng 9,87% so với cuối năm 2021; trong đó, dư nợ cho vay nông nghiệp nông thôn chiếm 25% tổng dư nợ tín dụng nền kinh tế, với hơn 14 triệu khách hàng, tăng 8,42% so với cuối năm 2021. Cho vay phục vụ đời sống, tiêu dùng với dư nợ đạt gần 2,4 triệu tỷ đồng, chiếm trên 22,22% dư nợ nền kinh tế, tăng 14,99% so với cuối năm 2021.

- Triển khai Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia năm 2025, định hướng đến năm 2030 với mục tiêu nhằm tăng khả năng tiếp cận tài chính tới mọi người dân và doanh nghiệp, trong đó đặc biệt chú trọng tới nhóm đối tượng mục tiêu là những người chưa được tiếp cận hoặc ít được tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ tài chính.

- Phát triển mạng lưới TCTD, các công ty tài chính, tổ chức tài chính vi mô phủ khắp các vùng miền nhằm đáp ứng nhu cầu vay vốn chính đáng của người dân.

- Đối với các đối tượng chính sách, người nghèo, người không có tài sản bảo đảm, người lao động có thu nhập thấp: hiện Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) đã và đang triển khai 26 chương trình tín dụng chính sách (trong đó, 03 chương trình tín dụng chính sách mới theo Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội2). Tổng dư nợ các chương trình tín dụng tại NHCSXH đến cuối tháng 7/2022 đạt 273.458 tỷ đồng, tăng 10,28% so với cuối năm 2021, với gần 6,4 triệu khách hàng còn dư nợ.

- Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát các TCTD, chỉ đạo hệ thống ngân hàng quản lý cán bộ, nhân viên chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật, không tham gia các hoạt động liên quan đến “tín dụng đen”.

- Tăng cường hoạt động truyền thông về cơ chế, chính sách cho vay, dịch vụ ngân hàng đến đông đảo người dân.

Trong thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng chính thức của người dân, doanh nghiệp góp phần hạn chế “tín dụng đen”, trong đó đặc biệt tập trung: (i) Rà soát, hoàn thiện các văn bản quy định về hoạt động cho vay phục vụ nhu cầu đời sống, tiêu dùng; (ii) Khuyến khích các TCTD phát triển mạng lưới chi nhánh và phòng giao dịch ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa; (iii) Chỉ đạo TCTD tập trung nguồn vốn, đáp ứng kịp thời nhu cầu vay vốn phục vụ sản xuất kinh doanh, nhu cầu đời sống, tiêu dùng chính đáng của người dân; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, phát triển các dịch vụ cho vay, thanh toán trực tuyến, gắn với cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa thủ tục vay vốn; (iv) Triển khai đồng bộ các giải pháp, nhiệm vụ được giao của ngành ngân hàng tại Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; (v) Triển khai giải pháp thúc đẩy tài chính toàn diện, chuyển đổi số ngành ngân hàng, tạo điều kiện cho các TCTD phát triển các sản phẩm cho vay phục vụ đời sống, tín dụng tiêu dùng an toàn, hiệu quả; (vi) Tiếp tục hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho Ngân hàng Chính sách xã hội trong hoạt động tín dụng chính sách xã hội để đáp ứng tốt hơn nhu cầu vay vốn của hộ nghèo, các đối tượng chính sách; (vii) Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra; chỉ đạo các công ty tài chính tiêu dùng tập trung chấn chỉnh lại hoạt động cho vay, có chính sách lãi suất phù hợp, thu nợ bảo đảm minh bạch, đúng quy định pháp luật; (viii) Tăng cường công tác truyền thông về các cơ chế, chính sách tín dụng ngân hàng đến mọi tầng lớp nhân dân; (ix) Tiếp tục triển khai chương trình tín dụng tiêu dùng cho công nhân tại khu công nghiệp của công ty tài chính.

2. Kiến nghị 2: Cử tri đề nghị cho phép thành lập các TCTD nhân dân cấp phường, xã, thị trấn... theo đó, Nhà nước ban hành các quy định về tổ chức và quản lý về mức lãi suất tối đa, lãi suất theo thỏa thuận giữa người vay và người cho vay để tránh tình trạng “hụi tự phát” và vấn nạn cho vay nặng lãi tràn lan, gây nhiều hệ quả xấu trong xã hội như hiện nay. (Câu số 6, công văn số 685/BDN)

Trả lời:

* Về việc phát triển mạng lưới của các TCTD:

- Theo quy định của Luật Các TCTD hiện hành, TCTD bao gồm ngân hàng, công ty tài chính, tổ chức tài chính vi mô và quỹ tín dụng nhân dân. Việc cấp phép thành lập TCTD thực hiện theo quy định tại Luật Các TCTD. TCTD được thành lập chi nhánh, phòng giao dịch theo hướng dẫn của NHNN trên địa bàn các tỉnh, thành phố.

- Thời gian qua, NHNN đã quan tâm phát triển mạng lưới TCTD, các công ty tài chính, tổ chức tài chính vi mô phủ khắp các vùng miền nhằm đáp ứng nhu cầu vay vốn chính đáng của người dân, góp phần hạn chế người dân tiếp cận vốn từ các kênh không chính thức, giúp giảm các hệ lụy tiêu cực từ việc đi vay “tín dụng đen”. Đến nay, toàn hệ thống đã có 124 TCTD và gần 1.200 Quỹ TDND; đã có 16 công ty tài chính được cấp phép hoạt động với 17 chi nhánh, 41 văn phòng đại diện và 74.337 điểm giới thiệu dịch vụ trên toàn quốc; 04 tổ chức tài chính vi mô được cấp phép hoạt động với 64 chi nhánh và 59 phòng giao dịch thuộc 24 tỉnh, thành phố.

- Bên cạnh đó, NHNN đang triển khai Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 với mục tiêu tăng cường khả năng tiếp cận tài chính tới mọi người dân và doanh nghiệp, trong đó đặc biệt chú trọng tới nhóm đối tượng mục tiêu là những người chưa được tiếp cận hoặc ít được tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ tài chính, ngân hàng.

* Về mức lãi suất tối đa, lãi suất theo thỏa thuận giữa người vay và người cho vay: Theo quy định tại Thông tư số 39/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 về hoạt động cho vay của TCTD đối với khách hàng, TCTD và khách hàng thỏa thuận về lãi suất cho vay theo cung cầu vốn thị trường, nhu cầu vay vốn và mức độ tín nhiệm của khách hàng. Đồng thời, NHNN quy định lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng đồng Việt Nam của TCTD đối với khách hàng vay để đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ một số lĩnh vực, ngành kinh tế. Hiện, mức lãi suất này đối với TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài là 4,5%/năm; đối với Quỹ tín dụng nhân dân và Tổ chức tài chính vi mô là 5,5%/năm. Như vậy, NHNN đã quy định cụ thể về lãi suất cho vay giữa TCTD với khách hàng.

3. Kiến nghị 3: Kiến nghị NHNN nghiên cứu, tham mưu Chính phủ quy định chặt chẽ, có biện pháp chế tài, công khai hồ sơ dự án vay ngân hàng của các chủ đầu tư vì hiện nay tình trạng chủ đầu tư thế chấp ngân hàng tài sản là khu đất xây chung cư để làm dự án, đồng thời tổ chức bán căn hộ theo hình thức đầu tư góp vốn, đến khi hoàn thiện bàn giao căn hộ thì không bàn giao được Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân, người dân không thể biết được các dự án đã thế chấp hoặc chủ đầu tư cố tình giấu nên làm ảnh hưởng quyền lợi của người dân mua chung cư. (Câu số 1, công văn số 720/BDN)

Trả lời:

* Về trách nhiệm của Sở xây dựng, chủ đầu tư dự án nhà ở và tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản

- Sở Xây dựng phải chịu trách nhiệm về việc thông báo hoặc không có văn bản thông báo nhà ở đủ điều kiện được bán, cho thuê mua sau khi nhận được hồ sơ đề nghị của chủ đầu tư (Điểm b khoản 2 Điều 19 Nghị định số 99/2015/NĐ-CP ngày 20/10/2015 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Nhà ở).

- Chủ đầu tư đã thế chấp nhà ở mà có nhu cầu huy động vốn góp để phân chia nhà ở theo quy định của pháp luật về nhà ở hoặc có nhu cầu bán, cho thuê mua nhà ở đó thì phải giải chấp nhà ở này trước khi ký hợp đồng huy động vốn góp, hợp đồng mua bán, thuê mua nhà ở với khách hàng (Khoản 1 Điều 147 Luật Nhà ở 2014).

- Tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản phải công khai trên trang thông tin điện tử của doanh nghiệp, tại trụ sở Ban Quản lý dự án (đối với các dự án đầu tư kinh doanh bất động sản), tại sàn giao dịch bất động sản (đối với trường hợp kinh doanh qua sàn giao dịch bất động sản)...thông tin về việc thế chấp nhà, công trình xây dựng, dự án bất động sản đưa vào kinh doanh (Khoản 1 Điều 4 Nghị định 02/2022/NĐ-CP ngày 06/01/2022 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Kinh doanh bất động sản).

Như vậy, quy định tại Luật nhà ở và các Nghị định nêu trên của Chính phủ đã quy định rõ: (i) Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản phải công khai thông tin về việc thế chấp nhà, công trình xây dựng, dự án bất động sản đưa vào kinh doanh (nếu có); (ii) Trách nhiệm của Chủ đầu tư trong trường hợp bán nhà ở mà dự án nhà ở đó đã được thế chấp và trách nhiệm của Sở xây dựng trong việc xác nhận nhà ở đủ điều kiện được bán.

Trường hợp chủ đầu tư, tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản vi phạm các quy định nêu trên thì có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Điểm b Khoản 1 và Điểm a Khoản 3 Điều 58 Nghị định 16/2022/NĐ-CP ngày 28/01/2022 về xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng. Do đó, người mua nhà ở có thể liên hệ với Sở xây dựng nơi có dự án nhà ở để phản ánh về các vi phạm này (nếu có) của của chủ đầu tư, tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản.

* Quy định của pháp luật về đăng ký biện pháp bảo đảm

- Thông tin về biện pháp bảo đảm đã đăng ký được lưu giữ trong số đăng ký cơ sở dữ liệu và Hệ thống dữ liệu quốc gia về biện pháp bảo đảm. Cơ quan đăng ký có trách nhiệm cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm đã đăng ký theo yêu cầu của cá nhân, pháp nhân, hộ gia đình (Khoản 3 Điều 7 Nghị định 102/2017/NĐ-CP ngày 01/9/2017 về biện pháp đăng ký bảo đảm).

- Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai và Văn phòng đăng ký đất đai trực thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường thực hiện cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất. (Khoản 3 Điều 9 Nghị định 102/2017/NĐ-CP).

Căn cứ quy định nêu trên, pháp luật về đăng ký giao dịch bảo đảm đã quy định trách nhiệm và thẩm quyền cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất. Theo đó, Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai và Văn phòng đăng ký đất đai trực thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường có thẩm quyền cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất. Như vậy, người dân cũng có thể yêu cầu cơ quan đăng ký cung cấp các thông tin về việc dự án nhà ở có đang được thế chấp hay không.

Trên đây là ý kiến trả lời của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về nội dung kiến nghị của cử tri thành phố Hồ Chí Minh. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trân trọng cảm ơn và rất mong tiếp tục nhận được sự quan tâm, ủng hộ của cử tri đối với hoạt động ngân hàng./.