1. Nghiệp vụ thị trường tiền tệ

Thị trường tiền tệ (TTTT) là cấu thành quan trọng của thị trường tài chính, nơi giao dịch các công cụ nợ ngắn hạn với sự tham gia của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) và các tổ chức tín dụng (TCTD). Trong đó, NHNN vừa đóng vai trò là nhà tổ chức, điều hành thị trường, vừa đóng vai trò can thiệp trực tiếp thị trường thông qua các giao dịch được thực hiện tại Sở Giao dịch. Hiện nay, Sở Giao dịch đang thực hiện các nghiệp vụ thị trường tiền tệ gồm: nghiệp vụ thị trường mở, nghiệp vụ tái cấp vốn, nghiệp vụ thấu chi và cho vay qua đêm… nhằm mục đích điều tiết, cung ứng vốn khả dụng ngắn hạn và đảm bảo khả năng thanh khoản cho các TCTD.

1.1. Nghiệp vụ thị trường mở

   Theo quy định tại Quy chế nghiệp vụ thị trường mở ban hành kèm theo Quyết định số 01/2007/QĐ-NHNN ngày 05/01/2007 và Quyết định số 27/2008/QĐ-NHNN ngày 30/9/2008 về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế nghiệp vụ thị trường mở, Sở Giao dịch là đơn vị tổ chức các phiên đấu thầu nghiệp vụ thị trường mở, thực hiện việc xem xét, công nhận tổ chức tín dụng là thành viên tham gia nghiệp vụ thị trường mở; Thực hiện các giao dịch mua, bán giấy tờ có giá với các tổ chức tín dụng; Phối hợp với các đơn vị liên quan của NHNN tham mưu cho Thống đốc quy định về danh mục các loại giấy tờ có giá, tỷ lệ chênh lệch giữa giá trị giấy tờ có giá tại thời điểm định giá và giá thanh toán, tỷ lệ giao dịch của các loại giấy tờ có giá qua nghiệp vụ thị trường mở trong từng thời kỳ; Tham mưu cho Ban Điều hành nghiệp vụ thị trường mở xác định cơ cấu, thời hạn cần mua, bán của các loại giấy tờ có giá; Thực hiện thanh toán và hạch toán kế toán theo quy định; Tổng hợp, theo dõi và báo cáo các thông tin về nghiệp vụ thị trường mở gửi Ban Điều hành nghiệp vụ thị trường mở và các đơn vị liên quan; Quản lý và cung cấp thông tin về nghiệp vụ thị trường mở cho TCTD qua trang tin nghiệp vụ TTM.

Giao dịch nghiệp vụ TTM tại Sở Giao dịch bao gồm các phương thức mua kỳ hạn, bán kỳ hạn, mua hẳn và bán hẳn thông qua hai hình thức đấu thầu là đấu thầu khối lượng và đấu thầu lãi suất. Việc tổ chức đấu thầu này thể hiện rõ tính thị trường trong quan hệ giữa NHNN với các TCTD. Căn cứ Thông báo của Ban Điều hành, Bộ phận nghiệp vụ TTM tại Sở Giao dịch (Phòng Nghiệp vụ thị trường tiền tệ) tổ chức các phiên giao dịch (thông báo thầu, nhận đơn thầu của các TCTD, thực hiện xét và phân bổ thầu, thông báo kết quả…) theo quy định. Đồng thời, chuyển kết quả xuống bộ phận thanh toán. Căn cứ Thông báo kết quả của từng phiên giao dịch, Phòng Kế toán (Bộ phận hạch toán và Bộ phận lưu ký) thực hiện hạch toán tăng (giảm) tiền trên tài khoản tiền gửi của thành viên trúng thầu; đồng thời hạch toán giảm (tăng) tài khoản lưu ký giấy tờ có giá của thành viên và đẩy dữ liệu vào hệ thống kết nối dữ liệu với bộ phận Nghiệp vụ TTM; Bộ phận thanh toán liên ngân hàng sẽ thực hiện việc chuyển tiền đi – đến giữa NHNN và các thành viên trúng thầu thông qua hệ thống CITAB.

1.2. Nghiệp vụ tái cấp vốn

Tái cấp vốn là hình thức cấp tín dụng của NHNN nhằm cung ứng vốn ngắn hạn và phương tiện thanh toán cho TCTD (Luật NHNN, năm 2010). NHNN quy định và thực hiện việc tái cấp vốn cho TCTD theo các hình thức sau đây: Cho vay có bảo đảm bằng cầm cố giấy tờ có giá; Chiết khấu giấy tờ có giá và các hình thức tái cấp vốn khác. Hiện nay, việc thực hiện nghiệp vụ tái cấp vốn của NHNN đối với các TCTD được thực hiện theo Thông tư số 15/2012/TT-NHNN ngày 4/5/2012 của NHNN quy định về việc NHNN tái cấp vốn dưới hình thức cho vay lại theo Hồ sơ tín dụng và Thông tư số 17/2011/TT-NHNN ngày 18/8/2011 của NHNN về việc cho vay có bảo đảm bằng cầm cố giấy tờ có giá của NHNN đối với các TCTD.

Theo đó, Sở Giao dịch có trách nhiệm lập Hồ sơ tín dụng, thực hiện cho vay cầm cố và cầm cố giấy tờ có giá, thu hồi nợ gốc và lãi theo quy định trên cơ sở hồ sơ đã được Thống đốc phê duyệt chấp thuận cho vay cầm cố. Đồng thời, tổ chức giao nhận, lưu giữ, bảo quản tài sản cầm cố, hồ sơ tài liệu, hoàn trả giấy tờ có giá và hạch toán cho vay cầm cố theo quy định; Phối hợp với các đơn vị liên quan giải quyết những khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện cho vay cầm cố; Tổng hợp số liệu về cho vay cầm cố phát sinh tại Sở Giao dịch theo định kỳ hàng tháng, quý, năm, phát hiện kịp thời các khó khăn vướng mắc trong quá trình thực hiện gửi các đơn vị liên quan để tổng hợp báo cáo Thống đốc; Thực hiện lưu ký giấy tờ có giá được sử dụng để cầm cố vay vốn theo quy định, xác nhận lưu ký giấy tờ có giá của TCTD đề nghị vay đối với trường hợp TCTD đề nghị vay cầm cố đang lưu ký giấy tờ có giá tại NHNN và hướng dẫn quy trình thực hiện nghiệp vụ cho vay cầm cố của NHNN đối với các TCTD.

1.3. Nghiệp vụ thấu chi và cho vay qua đêm

Nghiệp vụ thấu chi và cho vay qua đêm được NHNN thực hiện nhằm đáp ứng phần vốn thiếu hụt trong tài khoản tiền gửi thanh toán trong thanh toán điện tử liên ngân hàng. Trong đó, thấu chi trong thanh toán điện tử liên ngân hàng là việc các ngân hàng được chi vượt số dư có trên tài khoản tiền gửi thanh toán của mình mở tại Sở Giao dịch trong ngày thanh toán. Các ngân hàng được thấu chi để bù đắp thiếu hụt vốn thanh toán tạm thời trong ngày trong thanh toán điện tử liên ngân hàng; Cho vay qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng là việc NHNN cho các ngân hàng vay có bảo đảm bằng cầm cố các giấy tờ có giá trong khoảng thời gian tính từ cuối ngày làm việc hôm trước đến 8 giờ 30 phút ngày làm việc liền kề tiếp theo. Các ngân hàng được NHNN cho vay qua đêm để tất toán khoản thấu chi tại thời điểm cuối ngày làm việc. Nghiệp vụ thấu chi và cho vay qua đêm tại Sở Giao dịch hiện nay được thực hiện theo Quyết định số 04/2007/QĐ-NHNN ngày 22/01/2007 của Thống đốc về việc thấu chi và cho vay qua đêm áp dụng trong thanh toán điện tử liên ngân hàng.

Theo đó, Sở Giao là đơn vị chịu trách nhiệm hướng dẫn cụ thể việc nhận cầm cố giấy tờ có giá cho khoản thấu chi và cho vay qua đêm của các ngân hàng là các loại giấy tờ có giá phát hành dưới hình thức ghi sổ và hình thức chứng chỉ, phù hợp với điều kiện giao dịch thanh toán điện tử liên ngân hàng trong từng thời kỳ. Mức thấu chi bằng phần vốn thanh toán thiếu hụt thực tế trong giao dịch thanh toán điện tử liên ngân hàng, nhưng tổng mức thấu chi không vượt quá 95% giá trị giấy tờ có giá cầm cố tại thời điểm định giá. Mức cho vay qua đêm bằng số dư thấu chi thực tế tại thời điểm cuối ngày làm việc nhưng không vượt quá 95% giá trị giấy tờ có giá cầm cố tại thời điểm định giá. Sở Giao dịch có thể từ chối thấu chi và cho vay qua đêm đối với ngân hàng không có đủ điều kiện theo quy định; Thực hiện lưu giữ và quản lý giấy tờ có giá do TCTD cầm cố và xử lý giấy tờ có giá cầm cố để thu nợ nếu ngân hàng không trả được nợ vay qua đêm.

1.4. Nghiệp vụ chiết khấu giấy tờ có giá

Theo Quy định tại Thông tư số 01/2012/TT-NHNN ngày 6/2/2012, Sở Giao dịch cùng với NHNN Chi nhánh tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nơi TCTD có trụ sở chính được Thống đốc giao nhiệm vụ thực hiện nghiệp vụ chiết khấu. Sở Giao dịch có trách nhiệm hướng dẫn quy trình thực hiện nghiệp vụ chiết khấu giấy tờ có giá tại Sở Giao dịch và NHNN chi nhánh được ủy quyền….

Căn cứ Hồ sơ đề nghị chiết khấu giấy tờ có giá được Thống đốc phê duyệt, Sở Giao dịch thực hiện chiết khấu giấy tờ có giá đối với các TCTD theo hạn mức chiết khấu của TCTD đã được thông báo và thực hiện thu hồi nợ (gốc và lãi) theo quy định. Tổ chức giao nhận, lưu giữ, bảo quản giấy tờ có giá được chiết khấu, hồ sơ tài liệu, hoàn trả giấy tờ có giá và hạch toán giấy tờ có giá theo quy định. Sở Giao dịch thực hiện vai trò đầu mối, phối hợp với các đơn vị có liên quan xử lý các vấn đề về chuyển quyền sở hữu giấy tờ có giá và xử lý các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện nghiệp vụ chiết khấu. Đồng thời, thực hiện lưu ký giấy tờ có giá được sử dụng để chiết khấu tại NHNN theo quy định, xác nhận lưu ký giấy tờ có giá của TCTD đề nghị chiết khấu đối với trường hợp TCTD đề nghị chiết khấu đang lưu ký giấy tờ có giá; Thực hiện các thủ tục về chuyển giao quyền sở hữu giấy tờ có giá giữa NHNN với TCTD khi thực hiện nghiệp vụ chiết khấu với NHNN; Tham mưu cho Thống đốc trong việc ủy quyền cho NHNN chi nhánh thực hiện toàn bộ hoặc một phần nghiệp vụ chiết khấu đối với các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài trên địa bàn; Sở Giao dịch có trách nhiệm lập và xử lý vi phạm đối với các TCTD vi phạm cam kết mua lại giấy tờ có giá theo quy định.

2. Đại lý‎ phát hành, thanh toán TPCP cho Kho bạc Nhà nước ‎

Theo quy định tại Thông tư liên tịch số 106/2012/TTLT-BTC-NHNN ngày 28/6/2012 của Bộ Tài Chính và NHNN về hướng dẫn việc phát hành tín phiếu kho bạc qua NHNN, Sở Giao dịch được giao nhiệm vụ làm đại l‎ý phát hành tín phiếu kho bạc cho Kho bạc Nhà nước và Bộ Tài Chính thông qua hình thức đấu thầu trực tiếp cho nhà đầu tư là thành viên thị trường bao gồm: TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, các định chế tài chính khác được Bộ Tài Chính cấp Giấy công nhận thành viên.

Cũng theo quy định tại Thông tư nêu trên, Sở Giao dịch có trách nhiệm phối hợp với Kho bạc Nhà nước tổ chức thực hiện công tác đấu thầu tín phiếu, kiểm tra, giám sát việc tổ chức đấu thầu phát hành tín phiếu, đảm bảo tuân thủ các quy định; Thực hiện hướng dẫn quy trình thực hiện nghiệp vụ đấu thầu tín phiếu kho bạc tại NHNN; Cung cấp thông tin về thông báo đấu thầu tín phiếu và kết quả đấu thầu tín phiếu theo phiên cho Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam và Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội; Cung cấp thông tin về dự thầu và kết quả đấu thầu phát hành tín phiếu cho Bộ Tài chính, Kho bạc Nhà nước theo quy định tại Thông tư này hoặc theo yêu cầu của Bộ Tài chính và NHNN; Thực hiện lưu giữ các tài liệu liên quan của từng phiên đấu thầu phát hành tín phiếu để phục vụ công tác quản lý Nhà nước theo quy định của pháp luật…

3. Nghiệp vụ quản lý‎ Dự trữ ngoại hối Nhà nước

3.1. Nghiệp vụ quản l‎ý Dự trữ ngoại hối Nhà nước (DTNHNN)

Theo Luật NHNN (2010), NHNN là cơ quan quản lý dự trữ ngoại hối nhà nước nhằm thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia, bảo đảm khả năng thanh toán quốc tế, bảo toàn dự trữ ngoại hối. NHNN thực hiện quản lý Dự trữ ngoại hối nhà nước theo nguyên tắc đảm bảo an toàn vốn ngoại tệ, đảm bảo khả năng thanh toán và sinh lời từ các nghiệp vụ quản lý Dự trữ ngoại hối nhà nước thông qua các giao dịch được phép thực hiện trên thị trường ngoại hối quốc tế.

Sở Giao dịch NHNN là đơn vị chịu trách nhiệm trực tiếp thực hiện quản lý DTNHNN theo các quy định nêu trên thông qua các nghiệp vụ cụ thể bao gồm: Mua/bán ngoại tệ trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng trong nước và thị trường quốc tế, đầu tư tiền gửi, mua/bán trái phiếu Chính phủ trên thị trường quốc tế, ủy thác đầu tư, giao dịch kỳ hạn, hoán đổi, tương lai và quyền chọn (khi có phát sinh).

Trên nguyên tắc đảm bảo an toàn, thanh khoản và sinh lời, NHNN quản lý, đầu tư DTNHNN dưới nhiều hình thức như:

(i) Quản lý, đầu tư tiền gửi: NHNN hiện nay đang đầu tư các ngoại tệ mạnh trong DTNHNN tại các đối tác có mức xếp hạng theo quy định với kỳ hạn ngắn, lãi suất cạnh tranh để đảm bảo toàn vốn và hưởng lãi các khoản đầu tư;

(ii) Đầu tư trái phiếu: Mua bán một số loại trái phiếu của các Chính phủ và Tổ chức Quốc tế có xếp hạng cao, kỳ hạn các loại trái phiếu từ ngắn hạn tới trung hạn để đảm bảo cơ cấu DTNH và hưởng lợi tức trái phiếu hoặc lợi nhuận do chênh lệch giá mua bán;

(iii) Mua bán giao ngay trên thị trường quốc tế: Mua bán các cặp đồng tiền trong dự trữ ngoại hối trên thị trường quốc tế nhằm đảm bảo tỷ lệ cơ cấu DTNHNN và thực hiện mục tiêu quản lý DTNHNN;

(iv) Ủy thác đầu tư: NHNN được phép ủy thác vốn cho các nhà quản lý quỹ nhằm mục tiêu đa dạng hóa các hình thức đầu tư, tăng sinh lời cho DTNHNN, đồng thời tăng cường công tác đào tạo và chuyển giao công nghệ của các đối tác có kinh nghiệm và uy tín trên thế giới.

3.2. Nghiệp vụ thị trường ngoại tệ liên ngân hàng

Sở Giao dịch là đơn vị thiết lập quan hệ mua bán ngoại hối với các TCTD và thực hiện mua bán USD/VND trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng nhằm điều tiết cung cầu ngoại tệ trên thị trường, thực hiện mục tiêu chính sách tỷ giá trong từng thời kỳ. Sở Giao dịch cũng là đầu mối nhận các báo cáo giao dịch liên ngân hàng của các TCTD, thực hiện tổng hợp báo cáo; Ngoài ra, Sở Giao dịch còn thực hiện mua ngoại tệ từ các tổ chức quốc tế (Ngân hàng thế giới, Ngân hàng Phát triển Châu Á...), mua ngoại tệ từ Bộ Tài chính (các khoản giải ngân, quỹ ngoại tệ tập trung...)

Cùng với sự phát triển và mở rộng quy mô dự trữ ngoại hối nhà nước, trong xu thế phát triển của các ngân hàng trung ương khu vực và thế giới, Sở Giao dịch hiện đang linh hoạt áp dụng các chiến lược nghiệp vụ nhằm dần đa dạng hóa và quản lý hiệu quả Dự trữ ngoại hối nhà nước. Đối với thị trường ngoại tệ liên ngân hàng, Sở Giao dịch làm đầu mối đang dần hoàn thiện hành lang pháp lý, cơ sở vật chất, hệ thống thông tin báo cáo là nền tảng cho việc quản lý phát triển thị trường.