Cuộc Cách mạng công nghiệp (CMCN) lần thứ tư hay CMCN 4.0 diễn ra sôi nổi, mạnh mẽ trên phạm vi toàn cầu có ảnh hưởng rộng, tốc độ nhanh đã tác động sâu rộng, làm biến chuyển hầu hết các ngành nghề, lĩnh vực trong nền kinh tế, trong đó có lĩnh vực ngân hàng. Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin, viễn thông cùng với làn sóng chuyển đổi số, mô hình hợp tác - kinh doanh mới trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng đã đã tạo ra nhiều sản phẩm, dịch vụ tài chính an toàn, tiện ích, hợp nhu cầu khách hàng được phân phối, cung ứng qua các kênh số, qua thiết bị di động mang đến lợi ích toàn diện, trải nghiệm vượt trội cho người dùng.
Tuy nhiên, đi kèm với đó là gia tăng rủi ro về bảo mật thông tin dữ liệu người dùng, rủi ro an ninh mạng, gian lận, rửa tiền,... Điều này đặt ra những thách thức lớn cho các cơ quan quản lý Nhà nước trong việc đảm bảo đồng thời mục tiêu thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tài chính toàn diện trong lĩnh vực ngân hàng trong khi vẫn bảo vệ người tiêu dùng, duy trì sự ổn định, an toàn, lành mạnh của thị trường tài chính và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.
Để thực hiện thành công những nhiệm vụ trên, Ban Chi ủy Vụ Thanh toán xác định phải tăng cường vai trò lãnh đạo nhằm nâng cao sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, xây dựng, củng cố tổ chức đảng và phát huy vai trò đội ngũ cán bộ, đảng viên, thu hút tập hợp quần chúng nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu, nhiệm vụ quản lý Nhà nước về lĩnh vực thanh toán và hoạt động ngân hàng số theo quy định của pháp luật.
Cơ hội và thách thức lớn
Trong bối cảnh đó, ngành Ngân hàng đang đứng trước những cơ hội và thách thức lớn, đòi hỏi sự chuyển đổi nhanh chóng sang mô hình kinh doanh mới, tích hợp công nghệ và số hóa các quy trình nghiệp vụ theo hướng tự động, thông minh nhằm giúp ngân hàng có thể tiến hành kinh doanh, cung ứng sản phẩm, dịch vụ dễ dàng, thuận tiện trên nền tảng số, nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng trải nghiệm và gắn bó với khách hàng. Trong quá trình này, chuyển đổi số, phát triển ngân hàng số trở thành xu hướng tất yếu giúp các ngân hàng vượt lên thách thức, đón đầu cơ hội, tạo lợi thế cạnh tranh, chủ động thích ứng và phát triển bền vững trong bối cảnh CMCN 4.0 và sự nổi lên của kinh tế số.
Theo khảo sát sơ bộ của NHNN, ở Việt Nam hiện nay 94% ngân hàng bước đầu triển khai hoặc đang nghiên cứu, xây dựng chiến lược chuyển đổi số, trong đó 59% ngân hàng đang triển khai chuyển đổi số. Nhiều ngân hàng đã nghiên cứu và triển khai chiến lược chuyển đổi số bước đầu với việc ứng dụng Internet vạn vật cho phép khách hàng truy cập sử dụng dịch vụ ngân hàng, kết nối với các hệ sinh thái số khác trên nền tảng Internet hoặc cung ứng các dịch vụ ngân hàng thông qua ứng dụng Mobile Banking, khách hàng có thể sử dụng được nhiều tính năng, tiện ích hơn so với gặp mặt trực tiếp tại quầy giao dịch; ứng dụng trí tuệ nhân tạo, phân tích hành vi khách hàng trên dữ liệu lớn; xác thực sinh trắc học; ứng dụng QR Code,… qua đó đã liên tục cung ứng các sản phẩm, dịch vụ hiện đại, mang lại trải nghiệm và lợi ích cho khách hàng.
Tuy nhiên, có một thực tế rằng việc triển khai phát triển ngân hàng số tại Việt Nam hiện nay đang trong giai đoạn sơ khai do còn gặp một số khó khăn, thách thức, như: Ngân hàng số là lĩnh vực mới, khó, phức tạp, đòi hỏi cần có lộ trình để nắm bắt, thu thập đầy đủ, toàn diện các khía cạnh phát triển từ nghiệp vụ, pháp lý đến công nghệ, từ đó đưa ra giải pháp triển khai phù hợp; yêu cầu hoàn thiện quy định pháp lý về vận hành hoạt động ngân hàng, cung cấp dịch vụ ngân hàng dựa trên công nghệ hay trên môi trường trực tuyến, giao tiếp mở nhưng vẫn đảm bảo an ninh mạng, chủ động phòng ngừa và ngăn chặn hoạt động gian lận, rửa tiền, tội phạm mạng và bảo vệ quyền riêng tư, bảo mật dữ liệu khách hàng; yêu cầu đào tạo lại nguồn nhân lực của TCTD thích ứng với bối cảnh 4.0, thiếu hụt nguồn nhân lực có năng lực số, thiếu chuyên gia vừa am hiểu nghiệp vụ ngân hàng vừa có năng lực triển khai chuyển đổi số, khó khăn trong thu hút, giữ chân những tài năng công nghệ, có tư duy sáng tạo...
Đại hội Chi bộ Vụ Thanh toán lần thứ VII, Nhiệm kỳ 2020 – 2022
Nhận thức được những khó khăn, thách thức với ngành Ngân hàng trong bối cảnh 4.0 cũng như vai trò và tầm quan trọng của chuyển đổi số trong lĩnh vực ngân hàng nhằm giúp các TCTD thích ứng, phát triển trong kỷ nguyên số, đáp ứng đòi hỏi thực tiễn từ cuộc sống và yêu cầu quản lý hướng tới sự phát triển của xã hội, tạo thuận lợi cho đổi mới sáng tạo, thời gian qua, Ban Chi ủy Vụ Thanh toán đã nghiêm túc quán triệt Nghị quyết 52-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc CMCN 4.0, phối hợp với Ban Lãnh đạo Vụ triển khai kịp thời một số nội dung sau: (i) Chủ động trình Thống đốc ban hành Kế hoạch hành động triển khai Nghị quyết 52-NQ/TW nhằm phát triển ngân hàng số, tạo thuận lợi cho các TCTD thực hiện chuyển đổi số; (ii) Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề trao đổi, chia sẻ kiến thức chuyên môn nghiệp vụ về thanh toán và ngân hàng số gắn với đẩy mạnh truyên truyền vận động, tạo sân chơi bổ ích để cán bộ, đảng viên học hỏi, trao đổi kinh nghiệm, nâng cao kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ công tác. Thông qua đó, nhiều nội dung đã được áp dụng vào thực tiễn cơ quan, đơn vị đạt hiệu quả cao; (iii) Đề xuất Thống đốc NHNN cho phép cử cán bộ đi đào tạo thực tế tại một số NHTM, tổ chức trung gian thanh toán để tìm hiểu, nắm bắt, cập nhật, học hỏi kiến thức nghiệp vụ ngân hàng, các thông lệ tốt nhất về hoạt động thanh toán, thực tiễn triển khai ngân hàng số tại các TCTD; (iv) Lãnh đạo, chỉ đạo cán bộ, đảng viên thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị được giao; chủ động tham mưu, đề xuất một số giải pháp phát triển TTKDTM và hỗ trợ đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực thanh toán, hoạt động ngân hàng...
Công nghệ là giải pháp hàng đầu đối với sự phát triển của hệ thống ngân hàng
Được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Cán sự Đảng, Ban Lãnh đạo NHNN và Đảng ủy Cơ quan NHTW, sự phối hợp chặt chẽ giữa Ban Chi ủy và Ban Lãnh đạo Vụ Thanh toán, sự đồng thuận của các phòng, cán bộ, đảng viên, hoạt động thanh toán và phát triển ngân hàng số đã đạt được một số kết quả bước đầu rất đáng ghi nhận với những sản phẩm cụ thể: (i) Dự thảo hành lang pháp lý tạo thuận lợi cho việc cung ứng các sản phẩm, dịch vụ thanh toán số, ngân hàng số thông qua xây dựng Nghị định mới về TTKDTM; Nghiên cứu xây dựng Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính (Fintech Sandbox) trong lĩnh vực ngân hàng theo hướng thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ vào hoạt động ngân hàng; (ii) Nghiên cứu đề xuất ban hành Kế hoạch hành động triển khai thực hiện Chỉ thị 01/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về thúc đẩy phát triển doanh nghiệp số Việt Nam và; (iii) Nghiên cứu, xây dựng Thông tư quy định về mở và sử dụng tài khoản thanh toán, trong đó có nội dung hướng dẫn việc mở tài khoản thanh toán bằng phương thức điện tử (e-KYC) không cần gặp mặt trực tiếp, qua đó cho phép số hóa 100% nghiệp vụ thanh toán của ngân hàng, tăng cường khả năng tiếp cận, sử dụng dịch vụ ngân hàng qua kênh số, thiết bị di động của người dân, đặc biệt là ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, phục vụ mục tiêu Chiến lược Tài chính toàn diện Quốc gia...
Chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 và Chiến lược phát triển CNTT ngành ngân hàng Việt Nam cũng đã xác định công nghệ là giải pháp hàng đầu đối với sự phát triển của hệ thống ngân hàng Việt Nam, trong đó chú trọng phát triển các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng dựa trên nền tảng công nghệ thông tin hiện đại; phát triển hạ tầng CNTT, an ninh, an toàn bảo mật…Để triển khai được thành công chiến lược này và tận dụng được những ưu việt của những thành tựu của cuộc CMCN 4.0 mang lại, với phương châm lấy khách hàng làm trọng tâm, chuyển đổi số là giải pháp quan trọng và ngân hàng số được xác định là mục tiêu chiến lược giúp ngành ngân hàng vượt lên thách thức của kỷ nguyên số trong thời gian tới, Ban Chi ủy Vụ Thanh toán chỉ đạo ưu tiên tập trung các công việc cụ thể sau: (i) Hoàn thiện cơ chế chính sách, khung khổ pháp lý trong hoạt động ngân hàng thích ứng với cuộc CMCN 4.0, tạo thuận lợi và thúc đẩy các mô hình kinh doanh, quản trị điều hành trong lĩnh vực ngân hàng theo hướng bứt phá, đổi mới, sáng tạo, nhưng vẫn chú trọng tới công tác đảm bảo an ninh mạng và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nhằm hạn chế những rủi ro, thách thức trong bối cảnh bùng nổ công nghệ số; (ii) Chú trọng xây dựng và phát triển hạ tầng công nghệ theo hướng đồng bộ, tập trung, thống nhất, có khả năng tích hợp, kết nối với các ngành, lĩnh vực khác để cung ứng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng trên nền tảng số, nâng cao chất lượng phục vụ và tăng tính năng tiện tích, trải nghiệm cho khách hàng; (iii) Tiếp tục nghiên cứu ứng dụng công nghệ hiện đại và đổi mới sáng tạo để tiếp tục thiết kế, triển khai các sản phẩm dịch vụ ngân hàng trên điện thoại thông minh nâng cao trải nghiệm cho khách hàng; ưu tiên phát triển hoạt động kinh doanh, cung ứng sản phẩm, dịch vụ ngân hàng theo mô hình ngân hàng số, trong đó lấy thanh toán số làm “cửa ngõ” để kết nối liền mạch với các dịch vụ ngân hàng khác như cho vay, đầu tư, bảo hiểm...và giao tiếp thuận tiện với các hệ sinh thái số bên ngoài nhằm cung ứng các sản phẩm, dịch vụ an toàn, tiện lợi, cá nhân hóa với chi phí hợp lý và sự tường minh; (iv) Coi nguồn nhân lực ngân hàng có chất lượng là nhân tố quyết định thành công trong chuyển đổi số ngân hàng, phát triển ngân hàng số tại Việt Nam; chú trọng công tác đào tạo, đào tạo lại, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành ngân hàng, giúp người lao động ngành ngân hàng được trang bị những kỹ năng, phát triển năng lực thích ứng với bối cảnh CMCN 4.0.
Để thực hiện thành công những nhiệm vụ trên, Ban Chi ủy Vụ Thanh toán xác định phải tăng cường vai trò lãnh đạo nhằm nâng cao sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, xây dựng, củng cố tổ chức đảng và phát huy vai trò đội ngũ cán bộ, đảng viên, thu hút tập hợp quần chúng nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu, nhiệm vụ quản lý Nhà nước về lĩnh vực thanh toán và hoạt động ngân hàng số theo quy định của pháp luật.
Chi bộ Vụ Thanh toán