Dự án Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) sửa đổi thể hiện nỗ lực lớn trong việc cải thiện môi trường đầu tư và hỗ trợ doanh nghiệp. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả như mong đợi, cần tiếp tục hoàn thiện các quy định, đảm bảo tính khả thi và thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi):
Tăng minh bạch và phù hợp thông lệ quốc tế
Đỗ Lê
Dự án Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) sửa đổi thể hiện nỗ lực lớn trong việc cải thiện môi trường đầu tư và hỗ trợ doanh nghiệp. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả như mong đợi, cần tiếp tục hoàn thiện các quy định, đảm bảo tính khả thi và thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Bài toán thu thuế trong thời đại số
Tiếp theo chương trình kỳ họp thứ 8, cuối tuần qua, Quốc hội đã nghe Tờ trình của Chính phủ, báo cáo của cơ quan thẩm tra và thảo luận tại tổ về dự án Luật Thuế TNDN (sửa đổi). Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình về dự án Luật. Theo đó, Luật thuế TNDN (sửa đổi) là cần thiết để thực hiện chủ trương, đường lối về cải cách hệ thống chính sách thuế nói chung, chính sách thuế TNDN nói riêng; đáp ứng các yêu cầu từ thực tiễn, từ tình hình phát triển mới của nền kinh tế cũng như yêu cầu hội nhập quốc tế. Quá trình xây dựng dự án Luật đã đảm bảo tuân thủ đúng các quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Thay mặt cơ quan thẩm tra trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật, ông Lê Quang Mạnh, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách (TCNS) của Quốc hội khẳng định: Ủy ban nhất trí về sự cần thiết sửa đổi Luật Thuế TNDN để khắc phục các vướng mắc, bất cập của Luật hiện hành và phù hợp với quá trình phát triển của nền kinh tế trong nước và thế giới. Trong đó, tập trung một số mục tiêu lớn như: Tháo gỡ bất cập, vướng mắc cho khu vực doanh nghiệp để tạo môi trường thuận lợi cho người nộp thuế tuân thủ pháp luật về thuế; Tạo môi trường pháp lý thống nhất và ổn định về ưu đãi thuế TNDN tại Luật này để bảo đảm tính nhất quán, rõ ràng và thuận lợi trong thực hiện. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, việc sửa đổi Luật lần này chưa giải quyết được tổng thể các vấn đề đặt ra để thu hút đầu tư một cách hiệu quả trong điều kiện mới. Hiện các nước trong khu vực cũng chưa có bước đi rõ ràng về các chính sách ưu đãi thuế trong bối cảnh “hậu thuế tối thiểu toàn cầu”, vì vậy, Ủy ban TCNS đề nghị cân nhắc thêm về lùi thời điểm sửa Luật này cho phù hợp.
Một trong những điểm mới của dự thảo Luật sửa đổi là việc đưa các tổ chức nước ngoài kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử vào diện chịu thuế. Theo đó, dự thảo Luật bổ sung quy định về việc thu thuế đối với người nộp thuế là các doanh nghiệp nước ngoài kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh trên nền tảng số nộp thuế với thu nhập chịu thuế phát sinh tại Việt Nam và bổ sung quy định về loại hình cơ sở thường trú “ảo” (không có hiện diện vật lý). Các đối tượng doanh nghiệp này sẽ nộp thuế dựa trên thu nhập chịu thuế phát sinh tại Việt Nam, ngay cả khi không có hiện diện vật lý, qua đó để bao quát thuế với hình thức kinh doanh không truyền thống này.
Chủ nhiệm Ủy ban TCNS Lê Quang Mạnh cho biết, với các quy định này của dự thảo Luật, Ủy ban đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo làm rõ một số vấn đề: (i) Khả năng thu thuế TNDN trên thực tế đối với các doanh nghiệp nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam; (ii) Tính phù hợp về phạm vi quyền đánh thuế của Việt Nam trong trường hợp các doanh nghiệp nước ngoài nêu trên có hình thành cơ sở thường trú tại Việt Nam so với các quy định trong các hiệp định thuế đã được ký kết; (iii) Việc áp dụng Luật trong trường hợp có quy định khác biệt với hiệp định thuế đã ký kết (liên quan đến loại hình cơ sở thường trú không có hiện diện vật lý).
Cân nhắc hài hòa lợi ích kinh tế - xã hội
Thảo luận tại tổ về dự án Luật, các đại biểu cơ bản nhất trí về sự cần thiết sửa đổi để đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế Việt Nam và thế giới. Những nội dung được tập trung góp ý bao gồm các nguyên tắc áp dụng ưu đãi thuế, tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, điều kiện ưu đãi đầu tư đặc biệt, và các mức độ ưu đãi cụ thể.
Đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, khi xem xét đối với các lĩnh vực để tăng thuế, Cơ quan chủ trì soạn thảo cần hết sức thận trọng nhằm đảm bảo sự hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an sinh xã hội, giải quyết công ăn việc làm. Đồng thời, với các lĩnh vực mới có tính động lực như khoa học công nghệ, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tri thức… cần quy định những chính sách ưu đãi cụ thể nhằm khuyến khích và thúc đẩy phát triển.
Đặc biệt, đại biểu Trần Hoàng Ngân đề nghị cần giảm thuế TNDN đối với hoạt động báo chí và văn hóa xuống còn 10%, nhằm hỗ trợ và tạo điều kiện cho các cơ quan báo chí, truyền thông đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị hiện đại hơn, đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh chuyển đổi số. Đại biểu nhấn mạnh vai trò của báo chí trong việc tuyên truyền chính sách, các mô hình hay và thông tin tích cực; đồng thời đấu tranh với các thông tin giả, xấu độc, phòng chống tham nhũng, lãng phí. “Tôi đề nghị trong giai đoạn đầu, các lĩnh vực như: Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế số, văn hóa, báo chí được miễn thuế TNDN hoặc chịu mức thuế thấp nhất để khuyến khích”, đại biểu Trần Hoàng Ngân đề xuất.
Đại biểu Trần Anh Tuấn (đoàn TP. Hồ Chí Minh) cũng đồng tình với việc áp dụng ưu đãi thuế cho lĩnh vực văn hóa và báo chí, đặc biệt là báo in. Theo đại biểu, riêng đối với các đơn vị báo in, dự thảo Luật cần phải giảm thuế sâu hơn, xuống khoảng mức 5% để hỗ trợ và khuyến khích các đơn vị này phát triển, nhất là trong bối cảnh độc giả có xu hướng chuyển sang báo điện tử nhiều. Bên cạnh đó, đại biểu này cũng đề nghị xem xét ưu đãi thuế suất đối với các doanh nghiệp nhận chuyển nhượng dự án ở các địa bàn đặc biệt khó khăn nhằm tiếp tục tạo điều kiện và khuyến khích các nhà đầu tư. Đồng thời, cần tính toán chi phí hợp lý khi xác định thu nhập chịu thuế. Theo đại biểu, dự thảo Luật nên cân nhắc cho phép các doanh nghiệp được trừ các khoản chi phí hợp lý liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh khi tính thu nhập chịu thuế. Bởi hiện nay, một số quy định về chi phí được trừ còn hạn chế, gây bất lợi cho doanh nghiệp và ảnh hưởng đến tính chính xác của thu nhập chịu thuế.
Ủng hộ việc ưu đãi thuế suất cho lĩnh vực văn hóa, tuy nhiên theo đại biểu Trương Trọng Nghĩa (đoàn TP. Hồ Chí Minh), cần có sự phân loại và mức ưu đãi thuế phù hợp với từng lĩnh vực cụ thể, tránh việc ưu đãi quá mức đối với các hoạt động mang tính thương mại cao. Ví dụ, cần phân biệt giữa các hoạt động văn hóa, nghệ thuật phục vụ giáo dục, bảo tồn các giá trị di sản với các hoạt động mang tính giải trí thuần túy, có doanh thu cao. Riêng đối với các ngành công nghệ mới như chip bán dẫn, đại biểu nhấn mạnh cần kết hợp giữa ưu đãi thuế với các chính sách hỗ trợ khác để thu hút đầu tư hiệu quả.