NHTW Nhật Bản chính thức nâng lãi suất, kết thúc kỷ nguyên lãi suất âm: Tác động chính sách

Tác động của việc BOJ tăng lãi suất và hiệu ứng với thế giới

Động thái của BOJ diễn ra khi các Ngân hàng Trung ương (NHTW) lớn khác dự kiến sẽ giữ nguyên lãi suất chính sách trong tháng này. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) dự kiến sẽ giữ lãi suất ở mức cao nhất trong hai thập kỷ. NHTW Anh dự kiến sẽ giữ nguyên lãi suất chủ chốt ở mức cao nhất trong 16 năm là 5,25% tại cuộc họp ngày 21/3 và NHTW Châu Âu đã giữ nguyên lãi suất trong cuộc họp lần thứ tư trong tháng 3. Ngân hàng Dự trữ Úc đã công bố vào thứ Ba trước đó rằng mục tiêu lãi suất tiền mặt của họ sẽ vẫn ở mức 4,35%.

BOJ cuối cùng đã chấm dứt lãi suất âm

Một trong những câu hỏi lớn nhất đặt ra là điều gì sẽ xảy ra với quả bóng tiền lớn được cất giữ ở nước ngoài dưới dạng tài sản bao gồm trái phiếu chính phủ Mỹ, cổ phiếu Singapore. Cho đến nay, các thị trường đã đón nhận đợt tăng lãi suất đầu tiên của Nhật Bản kể từ năm 2007 một cách dễ dàng, do chênh lệch lợi suất vẫn còn lớn giữa các nền kinh tế lớn khác. Đồng Yên thậm chí còn suy yếu đôi chút khi các nhà giao dịch viện dẫn lời hứa của BOJ sẽ duy trì các điều kiện phù hợp như một dấu hiệu cho thấy sẽ không có chính sách thắt chặt nhanh chóng sắp tới. Nhưng hiệu quả lâu dài thì ít chắc chắn hơn.

Tác động của việc tăng lãi suất đối với các thị trường của Nhật Bản

Ở Nhật Bản, vẫn tồn tại những lo ngại về hậu quả đối với người tiêu dùng, doanh nghiệp và tài chính của chính phủ. Chứng khoán Nhật Bản gần đây đã đạt mức cao kỷ lục và người lao động có được mức tăng lương lớn nhất trong ba thập kỷ, làm dấy lên hy vọng rằng quốc gia này có thể thúc đẩy tiêu dùng một cách bền vững và thoát khỏi tình trạng giảm phát và kinh tế trì trệ. Tuy nhiên, chi phí đi vay cao hơn cũng đang đè nặng lên các hộ gia đình, đặc biệt khi giá cả tăng nhanh hơn mức lương. Sự bùng nổ chứng khoán cũng một phần là do đồng Yên yếu, đã mất hơn 20% giá trị so với đồng USD kể từ khi Nhật Bản áp dụng lãi suất âm vào năm 2016.

Thị trường trái phiếu Chính phủ

Mối lo ngại rõ ràng nhất là điều gì sẽ xảy ra với khoản nợ chính phủ của Nhật Bản, trị giá hơn 250% tổng sản phẩm quốc nội - mức cao nhất trong số các quốc gia phát triển.

BOJ cho biết họ sẽ tiếp tục mua trái phiếu chính phủ dài hạn khi cần thiết, ngay cả sau khi họ loại bỏ chương trình kiểm soát đường cong lợi suất và chấm dứt việc mua các quỹ giao dịch trao đổi. Hiện BOJ sở hữu khoảng 54% trái phiếu chính phủ quốc gia, so với khoảng 12% vào năm 2013 trước khi NHTW bắt đầu mua số lượng lớn trái phiếu Chính phủ. Chi phí trả nợ đã vượt quá 25 nghìn tỷ yên (168 tỷ USD) trong năm tài chính 2023, gấp khoảng ba lần chi tiêu quốc phòng hàng năm của Nhật Bản. Yên Nhật đã giảm khoảng 10% so với Đô la Mỹ trong năm qua, mức giảm mạnh nhất trong số 16 loại tiền tệ chính, khi các ngân hàng trung ương khác thắt chặt chính sách nhằm kiềm chế lạm phát. Các nhà đầu tư coi đồng yên là phương tiện phổ biến để thực hiện giao dịch với các loại tiền tệ có lợi suất cao hơn, đặc biệt là ở các thị trường mới nổi.

Nhưng nỗi lo sợ lớn hơn nữa là sự đảo ngược dòng vốn đầu tư hàng nghìn tỷ USD của Nhật Bản, điều mà các nhà đầu tư trên thị trường lo ngại có thể gây ra những làn sóng chấn động lên nền kinh tế toàn cầu. Các nhà đầu tư Nhật Bản là chủ nợ nước ngoài lớn nhất của chính phủ Mỹ, với hơn 1,1 nghìn tỷ USD tính đến cuối tháng 8. Họ cũng sở hữu cổ phần đáng kể trong nợ Australia và trái phiếu Hà Lan. Lãi suất cao và đồng tiền mạnh ở Mỹ đã khiến lãi suất trái phiếu 10 năm của Nhật Bản và đồng yên chịu áp lực. Lợi suất giảm xuống mức 0,725% sau quyết định này, trái với một số kỳ vọng rằng nó sẽ tăng khi lãi suất tăng và loại bỏ kiểm soát đường cong lợi suất.

Đầu tư quốc tế khổng lồ của Nhật Bản

Các nhà đầu tư đang hy vọng rằng bất kỳ đợt tăng lãi suất tiếp theo nào của BOJ sẽ diễn ra chậm và không gây gián đoạn, hạn chế khả năng chuyển tiền về nước gây mất ổn định. Một cuộc thăm dò của Bloomberg cho thấy chỉ 40% số người được hỏi coi động thái của BOJ là động lực thúc đẩy hoạt động bán tài sản nước ngoài với số lượng lớn. Các nhà phân tích cho biết BOJ đã đưa ra nhiều cảnh báo cho thị trường về một sự thay đổi sắp tới.

Lượng mua tài sản tích lũy của Nhật Bản kể từ tháng 4/2013

Doanh nghiệp

Sự phục hồi của thị trường chứng khoán vào tháng 2 đã đưa chỉ số blue-chip Nikkei 225 lên mức cao kỷ lục, vượt qua mức đạt được vào năm 1989 trong thời kỳ đỉnh cao của bong bóng thị trường tài sản Nhật Bản. Chỉ số này tiếp tục tăng cao hơn nữa trong tháng 3 để vượt qua mức 40.000 có ý nghĩa về mặt tâm lý, được củng cố bởi các dấu hiệu cho thấy các công ty đang nghiêm túc trong việc cải thiện giá trị cổ đông cũng như sự chứng thực từ các nhà đầu tư nước ngoài, bao gồm cả Warren Buffett. Giá tăng, lương tăng và chi phí đi vay cao hơn đồng nghĩa với việc 3,7 triệu công ty Nhật Bản sẽ quay trở lại với chu kỳ kinh doanh bình thường hơn. Lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, người lao động Nhật bản yêu cầu, và giành được, sự tăng lương khiến các doanh nghiệp đang học lại cách chuyển chi phí cao hơn sang cho khách hàng.

Nhưng lãi suất cao hơn sẽ giáng một đòn mạnh vào các doanh nghiệp mắc nợ cao, vốn đã được hỗ trợ duy trì sự sống một cách hiệu quả nhờ chính sách tiền tệ cực kỳ lỏng lẻo trong nhiều thập kỷ. Tokyo Shoko Research ước tính rằng khoảng 565.000 công ty đang phải vật lộn để trả nợ chỉ từ nguồn lợi nhuận và việc tăng 0,1 điểm phần trăm sẽ tăng con số đó lên khoảng 12%, tương đương 632.000 công ty. Điều đó có nghĩa là nhiều vụ phá sản có thể xảy ra trong những tháng tới. Số công ty tuyên bố mất khả năng thanh toán đã tăng trong 23 tháng liên tiếp. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chiếm tới 90% doanh nghiệp ở Nhật Bản, sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

Tổ chức tín dụng

Một ngành cũng được hưởng lợi từ việc thắt chặt tín dụng sẽ là ngành ngân hàng Nhật Bản, từ lâu đã cho rằng lãi suất cực thấp của BOJ ảnh hưởng đến thu nhập của ngân hàng. Các ngân hàng bao gồm Mitsubishi UFJ Financial Group Inc., Sumitomo Mitsui Financial Group Inc. và Mizuho Financial Group Inc. đều dự kiến tăng thu nhập từ cho vay. Với phần lớn các khoản vay dựa trên lãi suất thả nổi, những thay đổi về lãi suất chính sách của BOJ có thể sẽ có tác động ngay lập tức. Chẳng hạn, MUFG cho biết thu nhập lãi ròng từ các hoạt động ngân hàng cốt lõi của họ sẽ tăng ít nhất 35 tỷ yên nếu BOJ tăng lãi suất chính sách lên 0% từ mức âm 0,1%.

Về mặt giao dịch, các công ty chứng khoán dự kiến ​​sẽ thu được lợi nhuận từ lượng khách hàng tăng lên. Các nhà đầu tư giao dịch tỷ giá trên khắp Tokyo, những người kinh doanh trái phiếu chính phủ và các chứng khoán khác có liên quan đến lãi suất, dự kiến sẽ thu được nhiều lợi nhuận nhất.

Tác động đến người tiêu dùng

Giá đã tăng khoảng 12% kể từ năm 2013, vượt xa mức lương. Những lo ngại vẫn tồn tại rằng chính sách xoay trục của ngân hàng trung ương, thay vì báo trước một kỷ nguyên tăng trưởng mạnh mẽ, có thể làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng. Dân số già đi nhanh chóng và lực lượng lao động ngày càng thu hẹp đồng nghĩa với việc tăng trưởng kinh tế có thể vẫn chậm lại, khiến nhiều người tiêu dùng thận trọng về chi tiêu và đầu tư. Bất chấp việc tăng lương đến từ các cuộc đàm phán công đoàn gần đây, tốc độ tăng trưởng tiền lương nói chung vẫn tụt hậu so với lạm phát tiêu dùng. Một cuộc khảo sát của đài truyền hình NHK trong tháng này cho thấy hơn 80% người dân Nhật Bản không cảm thấy nền kinh tế đang được cải thiện.

BOJ dự báo lạm phát sẽ ở trên mục tiêu 2%

NHTW Nhật Bản hầu như không thay đổi quan điểm chính sách tiền tệ siêu nới lỏng của mình mặc dù "lạm phát lõi" - không bao gồm giá thực phẩm và năng lượng - đã vượt mục tiêu 2% trong hơn một năm qua, do các nhà hoạch định chính sách nước này nhận định lạm phát chủ yếu là do nhập khẩu.

Đó là lý do tại sao BOJ rất thận trọng trong việc chuyển trở lại chính sách bình thường, ngay cả khi BOJ trở thành ngân hàng trung ương lớn cuối cùng áp dụng lãi suất âm. Phải đến khi cú sốc nguồn cung do Covid-19 và cuộc chiến của Nga ở Ukraine gây ra, lạm phát mới vượt lên trên mục tiêu 2% của BOJ và duy trì ở mức đó.

Ngọc Khuê

Theo: Bloomberg