Những người chơi trong hệ sinh thái tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương

Khảo sát của OMFIF với các chuyên gia đến từ NHTW, công ty công nghệ, doanh nghiệp thương mại, ngân hàng thương mại và công ty cung cấp dịch vụ thanh toán đều khẳng định NHTW sẽ đóng vai trò chủ đạo trong hệ sinh thái CBDC. Những người được phỏng vấn nhất trí rằng NHTW cần cung cấp một nền tảng an toàn và bền vững để hỗ trợ và ghi lại các siêu dữ liệu. Một chuyên viên NHTW lưu ý, mọi người đều cho rằng NHTW là người chịu trách nhiệm về sổ cái lõi. Điều này rất quan trọng bởi các NHTW cần đảm bảo sự ổn định và lành mạnh của đồng tiền - Louise Johnston, chuyên gia kinh tế học và quản lý chính sách cấp cao của bộ phận CBDC tại NHTW Anh nhấn mạnh; vai trò của các NHTW do đó cần cung cấp một cơ sở hạ tầng nhanh, an toàn, vận hành ổn định và có sức chống chịu tốt.

Các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán

Giống như các hệ thống thanh toán hiện nay, các giao dịch bán lẻ đến cuối cùng sẽ được xử lý bởi các NHTW. Với CBDC, điều này trở nên rõ ràng và trực tiếp hơn. Một chuyên gia NHTW tán thành với nhận định này và cho biết họ dự định thiết kế CBDC càng gần với hệ sinh thái thanh toán điện tử hiện nay càng tốt. Tương tự, như được lưu ý bởi một nhà cung cấp dịch vụ thanh toán, hệ thống tương đối phù hợp với cấu trúc dịch vụ tài chính hiện hành với NHTW phát hành tiền (tiền mặt vật lý) và phân phối thông qua các trung gian tài chính. Các trung gian tài chính nên bao gồm các ngân hàng thương mại và các nhà cung cấp dịch vụ tài chính được quản lý.

Các NHTM và nhà cung cấp dịch vụ thanh toán khác vì thế sẽ đóng một vai trò quan trọng, không chỉ phân phối CBDC mà còn tạo thuận lợi cho các giao dịch và cung cấp các ví thanh toán cho người dân sở hữu CBDC. Họ cũng có khả năng đóng góp một phần quan trọng trong đảm bảo tuân thủ các quy định khi thu hút người dùng mới và xử lý các thanh toán. Lyle Horsley, người đứng đầu bộ phận fintech của Ngân hàng dự trữ Nam Phi (SARB), mô tả một hệ thống nơi NHTW có khả năng phân phối một CBDC tới các NHTM hoặc các nhà cung cấp khác – những người sau đó sẽ thực hiện quy trình xác thực khác hàng (KYC). Tương tự, Aristides Cavalcante Neto, trưởng bộ phận tiến bộ công nghệ và an ninh mạng tại NHTW Brasil đề cập việc các tổ chức tài chính có thể tiếp tục chịu trách nhiệm trong việc thực hiện KYC.

Sự tham gia của các bên thứ ba độc lập trong xử lý KYC sẽ thúc đẩy minh bạch và tăng cường niềm tin vào hệ thống CBDC. Người dân nói chung thường quen với viễn cảnh một doanh nghiệp thương mại nắm giữ dữ liệu cá nhân của họ. Họ dường như tin tưởng một hệ sinh thái trong đó có sự kiểm soát và cân bằng hơn so với một mô hình tập trung trong đó một tổ chức duy nhất nắm quyền xác minh dữ liệu. Mặc dù quyền riêng tư có thể bị lợi dụng và dữ liệu có thể bị khai thác thương mại bởi các công ty tư nhân, người dân thường chấp nhận rủi ro đó và mong đợi nhà nước có các giải phá kiềm chế hành vi đó, hơn là giành quyền sở hữu với chính dữ liệu đó. Sự tham gia của các bên thứ ba đáng tin cậy cùng sự giám sát của nhà nước giúp xây dựng niềm tin về việc quyền riêng tư của cá nhân được tôn trọng.

Đáng chú ý là các tổ chức phi ngân hàng có thể cũng cung cấp các dịch vụ tài chính và thanh toán. Đặc biệt trong trường hợp một mô hình nền tảng nơi các trung gian được chấp thuận sẽ có thể tiếp cận cơ sở dữ liệu lõi và xây dựng các ứng dụng và lưu trữ thông qua các “ví trung gian”, giảm bớt sự cần thiết các quy định giám sát an toàn nghiêm ngặt, và cho phép các công ty nhỏ hơn hoạt động trong hệ sinh thái. Johnston đến từ NHTW Anh (BoE) cho biết bằng việc tạo các “ví trung gian”, chúng ta có thể giảm bớt những rào cản gia nhập cho các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán và cho phép đa dạng các công ty tham gia và cạnh tranh trên thị trường. Điều đó có nghĩa là sẽ nhiều đổi mới sáng tạo hơn và dịch vụ tốt hơn.

Nội dung này cũng đang được đưa vào các kế hoạch của nhiều NHTW khác. Một chuyên gia của NHTW cho biết họ đang hướng tới xây dựng một cơ sở hạ tầng mới có thể đáp ứng sự tham gia của các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán phi ngân hàng khác. Điều này được nhắc lại bởi Pallavi Thakur, giám đốc chương trình CBDC và khả năng tương thích tại Swift, với dự đoán sự nổi lên của các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán mới và các fintech, có thể cho phép sự sáng tạo tối đa.

Dự án Sela – một thử nghiệm của BIS, Cơ quan quản lý tiền tệ Hong Kong và NHTW Israel, đã cho thấy tính khả thi của hệ thống này. Trong dự án này, NHTW vận hành sổ cái trung tâm và các thanh toán bán lẻ được xử lý trực tiếp trên bảng cân đối kế toán của họ trong khi vẫn đảm bảo sự riêng tư của người dùng cuối cùng. Một trung gian mới, một trình cho phép tiếp cận, cung cấp tất cả các dịch vụ CBDC tương tác trực tiếp với khách hàng và đảm bảo tuân thủ mà không cần phải giữ tiền để đảm bảo thanh khoản. Ý tưởng này cho phép sự tiếp cận, tranh tranh và đảm bảo an ninh mạng trong hệ sinh thái CBDC và cung cấp không gian cho những nhà hỗ trợ tiếp cận để cung cấp những sáng tạo mới.

Một hệ sinh thái CBDC cạnh tranh và sáng tạo có thể cung cấp trải nghiệm hiệu quả và cá nhân hóa hơn cho người sử dụng các ví điện tử. Điều này có sẽ được cung cấp bởi các trung gian tài chính hơn là các NHTW - vốn thiếu các năng lực nội bộ để thực hiện. Một nhà cung cấp dịch vụ thanh toán lưu ý rằng các NHTW không làm việc nhiều trong lĩnh vực trải nghiệm người dùng, vì thế hợp tác trong lĩnh vực này sẽ rất quan trọng. Quan điểm này tương đồng với Johnston (BoE), người cho rằng khu vực tư nhân có thể làm việc mà họ làm tốt, đó là đổi mới và tạo ra các sản phẩm thân thiện người dùng cho người dân và doanh nghiệp họ tương tác cùng.

Công nghệ mã hóa tự động (tokenisation) là một lợi ích khả thi khác có thể được mang lại bởi các tổ chức tài chính trong hệ sinh thái CBDC. Neto đến từ NHTW Brasil cho rằng ngoài việc cung cấp thanh toán, mục tiêu của một CBDC là tạo một nền tảng để tăng cường nền kinh tế được mã hoá. Ví dụ, nhiều công ty tài chính truyền thống đang hướng tới các tài sản kỹ thuật số với tiềm năng thanh toán tức thời và thanh khoản lớn hơn. Một CBDC có thể là một token cho phép xử lý các giao dịch tài sản số như vậy. Eric Pascal, người đứng đầu bộ phận tiền kỹ thuật số toàn cầu của Standard Chartered, nhận định các NHTM sẽ đóng vai trò quan trọng trong một nền kinh tế token hoá như vậy. Ông cho rằng sự phát triển của một hệ sinh thái CBDC bán buôn, có khả năng tương tác, thực hiện thanh toán xuyên biên giới sẽ luôn luôn cần đến các NHTM. Hơn nữa, các NHTM sẽ rất cần thiết trong tạo lập các thị trường và xử lý các tài sản kỹ thuật số sử dụng CBDC bán buôn xuyên biên giới.

Kết quả là trong một hệ sinh thái CBDC hiệu quả thì các NHTM, fintechs và những nhà cung cấp dịch vụ thanh toán mới sẽ tạo thuận lợi cho việc thực hiện các thanh toán và cung cấp các dịch vụ tài chính sáng tạo cho các thương gia, người tiêu dùng và nhà đầu tư.

Các nhà cung cấp công nghệ

Các nhà cung cấp công nghệ cũng là những người tham gia không thể thiếu trong hệ sinh thái CBDC. Khảo sát Tương lai thanh toán 2023 của OMFIF cho thấy 82% các NHTW đang làm việc với các nhà cung cấp công nghệ để phát triển các loại tiền tệ kỹ thuật số. Con số này cao hơn hẳn so với bất cứ khu vực nào, bao gồm cả các NHTM.

Các NHTW, đa phần chưa có kinh nghiệm sâu rộng trong phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết cho các hệ thống thanh toán bán lẻ quốc gia. Trong khi một số đã tiến hành công việc này – như hệ thống thanh toán Pix của Brazil là một ví dụ về một NHTW vận hành hệ thống thanh toán - phát triển một hệ thống thanh toán hoàn chỉnh đòi hỏi sự bổ sung lớn về năng lực của NHTW.

Các nhà cung cấp dịch vụ điện toán đám mây có thể giúp đạt được khả năng mở rộng quy mô của hệ sinh thái CBDC. Hạ tầng của các nhà cung cấp dịch vụ đám mây có thể tự động mở rộng quy mô để đáp ứng khối lượng công việc tăng lên, đảm bảo hiệu suất liên tục và nâng cao trải nghiệm người dùng mà không cần các NHTW phải bỏ ra bất kỳ khoản đầu tư lớn ban đầu nào về phần cứng và cơ sở hạ tầng. Các nhà cung cấp dịch vụ đám mây cũng có thể tận dụng mạng lưới toàn cầu rộng lớn của các trung tâm dữ liệu của họ để đảm bảo tính sẵn sàng cao, khả năng chống chịu và khắc phục thảm hoạ; cơ sở hạ tầng của các nhà cung cấp đám mây có thể tự động chuyển hướng lưu lượng truy cập tới các khu vực khác, giảm thiểu gián đoạn cho việc vận hành CBDC.

Hơn nữa, các nhà cung cấp dịch vụ đám mây công cộng đã đầu tư mạnh mẽ vào các giải pháp an ninh tiên tiến để bảo vệ dữ liệu và ứng dụng. Họ cung cấp các tính năng đảm bảo an ninh tích hợp, như mã hoá, quản lý danh tính, truy cập và hệ thống phát hiện các mối đe doạ, giúp giảm thiểu các rủi ro an ninh và đảm bảo sự thống nhất của hệ sinh thái tiền tệ kỹ thuật số. Nói rộng hơn, các nhà cung cấp công nghệ có thể cung cấp chuyên gia trong lĩnh vực quản lý danh tính và an ninh mạng để giúp đảm bảo sự thống nhất của nền tảng CBDC và các giao dịch trong CBDC vẫn được giữ tính riêng tư và bảo mật ở mức độ mong muốn của các nhà hoạch định chính sách. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp các NHTW có thể chọn vận hành hệ thống CBDC tại chỗ, dựa trên cơ sở hạ tầng an ninh của chính họ thay vì một hạ tầng an ninh được cung cấp bởi bên thứ ba để đảm bảo sự độc lập của mình.

Các công ty công nghệ cũng có thể hỗ trợ các NHTW cung cấp những giải pháp mới do CBDC đem lại. Một chuyên gia NHTW nhấn mạnh thanh toán ngoại tuyến là một lĩnh vực hợp tác tiềm năng và các NHTW sẽ phải làm việc với các các nhà cung cấp công nghệ bởi nó đòi hỏi rất nhiều kiến thức chuyên môn mà có thể NHTW không có. Các nhà cung cấp công nghệ có thể hỗ trợ cung cấp những sáng tạo khác như các thanh toán có thể lập trình và thanh toán tài sản kỹ thuật số sử dụng CBDC.

Một đặc trưng quan trọng khác đó là các nhà cung cấp công nghệ đặc biệt là tích hợp hệ thống có thể cho phép đảm bảo sự tương tác giữa các hệ thống thanh toán khác nhau. Trong phạm vi nội địa, điều này sẽ đòi hỏi sự liên kết giữa CBDC với các khoản tiền gửi ngân hàng hiện nay và có thể cả tiền mặt vật lý để giảm thiểu rủi ro của việc tách khỏi các trung gian tài chính. Các thanh toán xuyên biên giới cũng có vị trí quan trọng để cân nhắc. Hiện nay, không có một phương pháp tiếp cận thống nhất với các dự án CBDC trên phạm vi toàn cầu. Cụ thể, số liệu của BIS cho thấy 23 NHTW đã có các kế hoạch cụ thể để cho ra đời một CBDC quốc tế có thể liên kết với nhau, hơn 22 cơ quan quản lý tiền tệ đã phác thảo một kế hoạch CBDC quốc gia. Điều này sẽ đòi hỏi một người tích hợp trong hệ sinh thái CBDC để kết nối các điểm và cho phép thanh toán quốc tế dễ dàng giữa các vùng lãnh thổ với các hệ thống khác nhau.

Vấn đề trên cũng được lưu ý bởi Pallvi từ Swift khi cho rằng, trong một vài năm tới, chúng ta sẽ vẫn cần một ai đó để kết nối một mạng lưới CBDC với các hệ thống thanh toán hiện có, và trong khi chưa có một giải pháp kết nối phổ thông, yêu cầu kết nối các mạng lưới CBDC đa dạng là cần thiết. Đây cũng là một dự án mà Swift đang tiến hành nghiên cứu, với mục tiêu là kết nối các mạng lưới CBDC nội địa khác nhau thông qua cổng kết nối Swift CBDC.

Các thương gia, ngành công nghiệp và nền kinh tế thực

Đối với các doanh nghiệp, sự xuất hiện của một CBDC có thể đem đến nhiều lợi ích. Đầu tiên là giảm chi phí. Cụ thể với các thanh toán nội địa, phí giao dịch thông thường do người bán chịu. Đây là một gánh nặng đáng kể, nhất là đối với doanh nghiệp nhỏ. Giảm bớt các chi phí này sẽ cải thiện môi trường kinh doanh và mở rộng hơn các điều kiện kinh tế.

Tương tự, việc có thể đem những chi phí tiết kiệm được này đến người dùng, một CBDC được thiết kế tốt cần có khả năng nâng cao trải nghiệm người dùng theo những cách khác. Với các phương thức thanh toán truyền thống, việc hoàn tiền thường mất vài ngày để xử lý. CBDC nên loại bỏ sự chậm trễ này và giảm bớt những yếu tố gây thất vọng. Việc hoàn tiền cũng có thể được thực hiện tự động hiệu quả hơn. Cải thiện quá trình xử lý hoàn tiền ban đầu bởi người bán có nghĩa là ít các khoản bồi hoàn do khách hàng thực hiện, vốn có thể tốn kém và khó khăn cho doanh nghiệp để giải quyết. Nâng cao tính minh bạch cũng có nghĩa giảm bớt các gian lận đòi bồi hoàn. Cải thiện sự an toàn cũng có thể giảm chi phí khi các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán và người bán hàng sẽ bớt các khoản tiền cần để bồi thường cho người dùng cho các thanh toán thất bại hoặc gian lận. Giảm chi phí giao dịch và khả năng tích hợp thanh toán với các thiết bị kết nối internet tạo cơ hội cho các chức năng mới và mô hình kinh doanh mới.

Những người chơi khác trong hệ sinh thái

Chính phủ, các cơ quan quản lý và các tổ chức công khác cũng đóng vai trò cốt yếu trong việc định hình hệ sinh thái CBDC. Họ sẽ thiết lập các khuôn khổ pháp lý và quản lý xung quanh việc phát hành, sử dụng và giám sát CBDC. Việc này sẽ liên quan đến nâng cấp các quy định về phòng chống rửa tiền và yêu cầu về KYC, cũng như các biện pháp khác để đảm bảo ổn định tài chính và bảo vệ người dùng khỏi các rủi ro tiềm ẩn có liên quan đến tiền tệ kỹ thuật số.

Chúng cũng bao gồm việc đảm bảo trách nhiệm của các bên thứ ba trong việc không sử dụng sai mục đích dữ liệu, giúp bảo vệ quyền riêng tư mà không phải tiếp cận các dữ liệu cá nhân. Thiết lập các quy tắc và tiêu chuẩn rõ ràng cho loại dữ liệu cần được thu thập bởi ai, nó sẽ được lưu trữ như thế nào và trong trường hợp nào nó cần được công khai… là trách nhiệm của nhà nước. Theo các tiêu chuẩn này, các nhà cung cấp dịch vụ tài chính sẽ cung cấp một hệ sinh thái bảo vệ quyền riềng tư của người dùng, nâng cao niềm tin và mở rộng sự thu hút của CBDC.

Các nhà học thuật và chuyên gia tư vấn cũng có thể cung cấp các hướng dẫn và tư duy lãnh đạo cho việc xây dựng và triển khai một CBDC. Các NHTW có thể cần đến các dịch vụ marketing và quan hệ công chúng để khuyến khích việc sử dụng một loại tiền tệ kỹ thuật số và vượt qua các trở ngại về truyền thông.

Hệ sinh thái CBDC đang phát triển chịu sự tác động bởi những tiến bộ công nghệ và các cân nhắc về mặt kinh tế bao gồm một mạng lưới với nhiều người chơi khác nhau trong khu vực công và tư nhân. Cuối cùng, việc ứng dụng một CBDC bởi công chúng là yếu tố cốt yếu cho sự thành công của nó, bởi người tham gia quan trọng nhất trong hệ sinh thái là người dùng cuối cùng. Những người tiêu tiền có quyền thực hiện điều đó một cách hiệu quả, an toàn và với mức độ riêng tư hợp lý. CBDC cần giúp đảm bảo những quyền trên cho người dùng, trong khi cho họ khả năng thực hiện các giao dịch kỹ thuật số bằng tiền của NHTW.

MN (theo OMFIF)