Những đồng tiền sẽ được hưởng lợi từ sự suy yếu của đồng đô la

Tỷ trọng của đồng đô la trong dự trữ toàn cầu sẽ tiếp tục giảm trong 10 năm tới

Các dữ liệu mới nhất từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) về Cơ cấu tiền tệ trong Dự trữ ngoại hối chính thức cho thấy tỷ trọng của đồng đô la trong dự trữ ngoại hối toàn cầu đã giảm xuống còn 57,4% trong quý 3 năm 2024 (Hình 1). Đây là tỷ trọng thấp nhất kể từ năm 1994 và đánh dấu mức giảm gần 9 điểm phần trăm trong thập kỷ qua.

Nguyên nhân chính của xu hướng này là phản ứng đối với việc ngày càng tăng cường sử dụng đồng đô la như một công cụ quyền lực (được gọi là "vũ khí hóa đồng đô la"). Đây vốn dĩ là một phần trong "đặc quyền quá mức" của đồng đô la nhưng đã trở nên quan trọng hơn kể từ sau sự kiện khủng bố ngày 11 tháng 9 năm 2001 và đạt đỉnh vào năm 2022 sau cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine.

Hình 1. Tỷ trọng của đồng đô la trong dự trữ toàn cầu đã giảm 9 điểm phần trăm trong thập kỷ qua

Tỷ trọng của đồng đô la trong các đồng tiền dự trữ toàn cầu (%)

(Nguồn: IMF COFER)

Việc vũ khí hóa đồng đô la (weaponisation of the dollar) cũng sẽ là yếu tố dẫn đến mức giảm 10% tiếp theo trong tỷ trọng của đồng đô la. Hoa Kỳ đang có một vị thế mạnh mẽ khi có thể sử dụng tài sản tài chính để đạt được các mục tiêu chính sách đối ngoại, thậm chí đôi khi là mục tiêu quân sự, mà không cần triển khai quân đội. Do đó, các mục tiêu an ninh quốc gia có thể được thực hiện với chi phí tương đối thấp.

Tuy nhiên, từ năm 2017, cựu Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Jack Lew đã thừa nhận rằng việc sử dụng đồng đô la như một "vũ khí" sẽ khiến một số quốc gia tìm cách tránh sử dụng đồng tiền này trong tương lai, từ đó làm giảm mức độ thống trị của nó.

Các nhà nghiên cứu học thuật đã thành công trong việc dự đoán sự suy giảm dần dần của đồng đô la kể từ năm 2000 nhưng lại không dự đoán được những đồng tiền nào sẽ hưởng lợi. Nhiều người đã tìm kiếm một đồng tiền duy nhất sẽ thay thế, trong khi thực tế cho thấy có rất nhiều đồng tiền khác nhau đã hưởng lợi. Xu hướng này sẽ tiếp tục trong tương lai.

Danh sách 10 đồng tiền hàng đầu

Trong thập kỷ vừa qua, những đồng tiền nhỏ đã dần chiếm phần lớn khoảng trống. Một số đồng tiền này, như đồng yên Nhật (JPY), bảng Anh (GBP), đô la Úc (AUD), đô la Canada (CAD) và franc Thụy Sĩ (CHF), đã được nhắc đến trong báo cáo COFER của IMF. Cả 05 đồng tiền này sẽ tiếp tục tăng trưởng khi tỷ trọng của đồng đô la suy giảm.

Hình 2. Các đồng tiền nhỏ đã hưởng lợi từ sự sụt giảm tỷ trọng của đồng đô la

Tỷ trọng các đồng tiền dự trữ lớn ngoại trừ đồng đô la và euro (%)

(Nguồn: IMF COFER)

Danh mục các đồng tiền có khả năng tiếp tục phát triển tốt nhất được IMF mô tả là "các đồng tiền khác". Đây là những đồng tiền phi truyền thống hiện chưa được đo lường và đánh giá cụ thể trong dữ liệu.

Một trong số đồng tiền phi truyền thống có khả năng tăng trưởng là won Hàn Quốc. Hàn Quốc hiện là nền kinh tế lớn thứ 12 thế giới tính theo tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Về địa chính trị, Hàn Quốc đóng vai trò quan trọng trong liên minh các quốc gia có cùng quan điểm với Hoa Kỳ. Vào tháng 5/2024, có thông báo rằng Hàn Quốc đang đàm phán để gia nhập liên minh an ninh quân sự giữa Mỹ, Anh và Úc được gọi là AUKUS. Các thỏa thuận an ninh, cùng với dòng chảy thương mại và tài chính liên quan, củng cố lập luận về tiềm năng của đồng won.

Một cái tên mới trong danh sách đồng tiền tiềm năng của thập kỷ tới là đồng rupee Ấn Độ. Ấn Độ là nền kinh tế lớn thứ 05 thế giới và cũng là quốc gia đông dân nhất hành tinh. Quy mô là yếu tố quan trọng trong cuộc tranh luận này, giống như khi cách đây một thập kỷ, đồng nhân dân tệ của Trung Quốc nhận được sự quan tâm lớn khi được quốc tế hóa.

Ấn Độ có chính sách "không liên kết", mong muốn duy trì quan hệ hòa hảo với nhiều quốc gia. Vị trí của Ấn Độ rất đặc biệt: một mặt, nước này là thành viên của liên minh an ninh Quad (với Mỹ, Nhật Bản và Úc); mặt khác, Ấn Độ là thành viên chủ chốt của nhóm Brics và từ năm 2022 đã thiết lập quan hệ thương mại dầu mỏ chặt chẽ với Nga. Tuy nhiên, Ấn Độ lại có căng thẳng biên giới với Trung Quốc, một thành viên khác của Brics.

 

So sánh với quá trình quốc tế hóa của đồng nhân dân tệ là điều đáng chú ý. Đồng tiền của Trung Quốc bắt đầu được các ngân hàng trung ương nắm giữ như một đồng tiền dự trữ từ năm 2010, mặc dù không có khả năng chuyển đổi hoàn toàn. Dù không thể thay thế các thị trường vốn sâu rộng, thanh khoản cao và mở, dự trữ ngoại hối lớn giúp giảm biến động tiền tệ và củng cố lập luận về đầu tư vào đồng tiền mới.

Dự trữ ngoại hối lớn có thể mang lại sự yên tâm cho các ngân hàng trung ương toàn cầu khi họ tìm cách đa dạng hóa tiếp xúc tiền tệ của mình bằng đồng rupee. Đây là một dự đoán táo bạo – nhưng một phần nhỏ trong câu chuyện này sẽ mang lại lợi ích cho đồng rupee.

Euro và nhân dân tệ cũng sẽ hưởng lợi, dù ở mức khiêm tốn

Vào đầu thế kỷ, đồng euro khi mới ra mắt được kỳ vọng sẽ cạnh tranh ngang hàng với đồng đô la. Tuy nhiên, tỷ trọng của euro trong dự trữ ngoại hối hiện nay hầu như không thay đổi kể từ năm 1999. Hai nguyên nhân chính là thiếu sự thống nhất về thị trường vốn và thất bại trong việc phát triển một thị trường trái phiếu có đơn vị phát hành duy nhất để cạnh tranh với độ sâu và tính thanh khoản của thị trường trái phiếu Kho bạc Mỹ. Tuy nhiên, với vai trò là sự thay thế chính cho đồng đô la, euro sẽ chiếm thêm một phần nhỏ trong dự trữ ngoại hối và duy trì vị trí thứ hai rõ ràng.

Năm 2016, nhân dân tệ của Trung Quốc được dự đoán là ứng cử viên sáng giá. Sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008, Bắc Kinh đã thúc đẩy quốc tế hóa đồng tiền này và đạt được một số thành công, đặc biệt khi nhân dân tệ được đưa vào rổ tiền tệ của IMF (quyền rút vốn đặc biệt - SDR) cùng năm đó.

Hiện nay, nhân dân tệ chỉ chiếm khoảng 2% trong dự trữ ngoại hối toàn cầu. Tỷ lệ này đã giảm kể từ khi cuộc xung đột Nga – Ukraine nổ ra. Các ngân hàng trung ương Đông Âu như Ngân hàng Quốc gia Séc và Ngân hàng Trung ương Lithuania đã thanh lý toàn bộ lượng nhân dân tệ nắm giữ, trong đó Lithuania công khai trích dẫn cuộc chiến ở Ukraine làm lý do.

Câu chuyện về nhân dân tệ cũng bị cản trở bởi các cải cách thị trường vốn không đạt kỳ vọng và gần đây nhất là lợi suất trái phiếu Trung Quốc giảm mạnh. Với mức lợi suất hiện tại, những người mua trái phiếu nhân dân tệ mới có thể bị thất vọng.

Tuy nhiên, sự phân hóa địa chính trị cũng mang lại lợi ích cho Trung Quốc. Với một số quốc gia, Trung Quốc là đối tác hơn là đối thủ, chiếm tỷ trọng lớn hơn trong dòng chảy thương mại với các nước này, từ đó tăng sức hấp dẫn của nhân dân tệ đối với các nhà quản lý dự trữ. Dù còn nhiều trở ngại, nhân dân tệ sẽ đạt được một tỷ lệ nhất định trong dự trữ ngoại hối toàn cầu trong thập kỷ tới.

Cuối cùng, đồng đô la Singapore hiện đã chiếm một phần nhỏ trong dự trữ ngoại hối toàn cầu và có khả năng tăng trưởng khiêm tốn. Các dòng hóa đơn thương mại sử dụng nhân dân tệ qua Singapore đã thúc đẩy nhu cầu về các giao dịch hoán đổi ngoại hối bằng đô la Singapore tăng nhanh. Nếu xu hướng này tiếp tục, điều này sẽ củng cố thêm sức hấp dẫn của đồng đô la Singapore.

Cơ hội cho một đồng tiền Brics được hỗ trợ bằng vàng

Đã có nhiều suy đoán rằng mong muốn tránh sự phụ thuộc vào đồng đô la có thể thúc đẩy việc ra mắt một đồng tiền Brics mới được hỗ trợ bằng vàng. Đồng tiền này được kỳ vọng sẽ trở thành đối thủ của đô la Mỹ trong thương mại và thậm chí là nơi dự trữ ngoại hối.

Tuy nhiên, kịch bản này khó xảy ra. Các quốc gia thuộc nhóm Brics (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi, và từ năm 2024 bao gồm cả Ả Rập Saudi, Ai Cập, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Ethiopia, Iran và Indonesia) là một nhóm không đồng nhất, với những mục tiêu khác nhau; đặc biệt giữa Ấn Độ và Trung Quốc vẫn tồn tại những mâu thuẫn đáng kể. Đây không phải là một điểm khởi đầu rõ ràng cho dự án tạo ra một đồng tiền chung.

Các vấn đề liên quan đến việc thiết lập bất kỳ loại tiền tệ Brics nào (dù có liên kết với vàng hay không) sẽ vô cùng phức tạp. Việc tiếp tục mở rộng nhóm Brics bằng cách thêm các quốc gia mới chỉ làm tăng thêm sự phức tạp và giảm khả năng thực hiện thành công một hệ thống tiền tệ mới. Vì vậy, trong thập kỷ tới, một đồng tiền mới như vậy sẽ không chiếm được tỷ trọng đáng kể trong dự trữ ngoại hối toàn cầu.

Kết luận

Sự thống trị của đồng đô la sẽ tiếp tục suy giảm, một phần do việc gia tăng sử dụng đồng tiền này như một công cụ chính trị. Tuy nhiên, ngay cả khi tỷ trọng của đồng đô la giảm xuống mức 50%, vị thế thống trị vẫn được duy trì, bởi không có một đồng tiền nào trong nhóm "ứng viên" có khả năng thay thế hoàn toàn. Thay vào đó, thập kỷ tới sẽ chứng kiến sự chia nhỏ: 10 loại tiền tệ khác nhau sẽ dần chiếm lấy từng phần nhỏ trong 10% còn lại từ sự suy yếu của đồng đô la.

HN (theo OMFIF)