Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) vừa hoàn tất cuộc rà soát khung kiểm soát rủi ro đối với các hoạt động tín dụng có bảo đảm (collateralised credit operations), nhằm đảm bảo hệ thống tài chính duy trì mức độ an toàn cao, đồng thời đánh giá rủi ro một cách công bằng và nhất quán giữa các loại tài sản. Đây là lần rà soát thứ hai kể từ năm 2022, sau khi lần trước được triển khai và áp dụng từ tháng 6/2023.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Cuộc rà soát diễn ra trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu ngày càng phức tạp với các sản phẩm tài chính đa dạng và cấu trúc phức tạp. ECB nhấn mạnh rằng những cải tiến lần này không chỉ giúp tăng cường khả năng phòng ngừa rủi ro, mà còn bảo đảm tính sẵn sàng của tài sản dùng làm bảo đảm, từ đó giúp các ngân hàng huy động vốn và duy trì thanh khoản hiệu quả.
Cập nhật phương pháp khấu hao tài sản
Một điểm nhấn quan trọng là việc cập nhật các mức khấu hao (haircut) cho tài sản bảo đảm, áp dụng cho cả tài sản có thể giao dịch trên thị trường và tài sản không thể giao dịch. ECB tập trung vào ba nhóm tài sản chính:
Thứ nhất, trái phiếu bảo đảm tự sử dụng (own-used covered bonds): Đây là trái phiếu do ngân hàng phát hành, được bảo đảm bằng một danh mục tài sản như các khoản vay bất động sản, nhưng ngân hàng vẫn giữ lại để sử dụng làm tài sản bảo đảm trong các giao dịch với ECB.
Thứ hai, chứng khoán bảo đảm bằng tài sản vẫn giữ lại (retained ABS - Asset-Backed Securities): Là các chứng khoán được phát hành dựa trên danh mục tài sản cơ sở, nhưng ngân hàng phát hành vẫn giữ lại một phần hoặc toàn bộ.
Thứ ba, các khoản nợ cá nhân (individual credit claims): Là các khoản nợ riêng lẻ của khách hàng được ngân hàng sử dụng làm bảo đảm khi vay vốn từ ECB.
Những điều chỉnh này nhằm nâng cao tính nhất quán, phản ánh rủi ro thực tế và tăng cường minh bạch, giúp các đối tác lập kế hoạch sử dụng tài sản bảo đảm hiệu quả hơn, giảm thiểu rủi ro hệ thống.
Tài sản thị trường không tự sử dụng: Khấu hao sát rủi ro thực tế
Đối với các tài sản thị trường không tự sử dụng thuộc nhóm I - V, ECB sẽ điều chỉnh mức khấu hao dựa trên ước tính rủi ro mới, bao gồm kỳ hạn và mức chất lượng tín dụng (Credit Quality Steps - CQS).
Điều này có nghĩa là các tài sản cùng loại nhưng khác kỳ hạn hoặc chất lượng tín dụng sẽ được đánh giá riêng, giúp ECB phản ánh chính xác rủi ro thực tế khi nhận các tài sản này làm bảo đảm.
Chứng khoán giữ lại và cách ECB đánh giá rủi ro
ABS (Asset-Backed Securities - chứng khoán bảo đảm bằng tài sản) là chứng khoán được phát hành dựa trên danh mục tài sản cơ sở, ví dụ các khoản vay mua ôtô, vay tiêu dùng hoặc vay thế chấp bất động sản. Thông thường, ngân hàng bán ABS cho nhà đầu tư để huy động vốn.
Retained ABS (chứng khoán giữ lại) là trường hợp ngân hàng vẫn giữ lại một phần hoặc toàn bộ chứng khoán đã phát hành, thay vì bán toàn bộ. Mục đích của việc giữ lại này có thể là duy trì nguồn thu từ lãi, kiểm soát rủi ro tín dụng, hoặc sử dụng làm tài sản bảo đảm trong giao dịch với ECB.
ECB áp dụng mức khấu hao riêng cho chứng khoán giữ lại, dựa trên định nghĩa cải tiến đó là một chứng khoán được coi là giữ lại nếu bên huy động và bên phát hành gốc là cùng một tổ chức hoặc có liên kết chặt chẽ.
Việc này giúp: (i) Tăng tính minh bạch: Thị trường hiểu rõ rủi ro thực sự của chứng khoán mà ngân hàng vẫn nắm giữ; (ii) Phản ánh đúng rủi ro thực tế: Chứng khoán giữ lại thường có rủi ro cao hơn khi ngân hàng giữ lại, khấu hao riêng giúp ECB bảo vệ toàn hệ thống tài chính.
Trái phiếu bảo đảm tự sử dụng: Lịch khấu hao chi tiết hơn
Trước đây, ECB áp dụng phương pháp cộng thêm (add-on) cho các trái phiếu bảo đảm tự sử dụng. Lần rà soát này, cơ quan chuyển sang lịch khấu hao riêng biệt, phản ánh chính xác rủi ro thị trường và tín dụng. Cách tiếp cận chi tiết này đảm bảo tính minh bạch và công bằng, đồng thời giảm rủi ro gián tiếp cho hệ thống ngân hàng.
Các khoản nợ cá nhân: Tăng độ chi tiết và minh bạch
Đối với các khoản nợ cá nhân, ECB tăng độ chi tiết của khấu hao, có tính đến: (i) Loại hình trả nợ (trả đều hay trả gốc/lãi linh hoạt); (ii) Thời hạn còn lại; (iii) Mức chất lượng tín dụng (CQS); (iv) Loại lãi suất áp dụng (cố định hay thả nổi)
Các đối tác huy động tài sản phải cung cấp thông tin chi tiết, giúp ECB đánh giá rủi ro chính xác hơn và tăng khả năng ứng phó với biến động thị trường.
Thời điểm áp dụng và khung pháp lý
Các cải tiến dự kiến có hiệu lực sớm nhất từ tháng 11/2026, nhằm đảm bảo thời gian triển khai kỹ thuật đầy đủ và cho các đối tác chuẩn bị. Khung pháp lý của ECB sẽ được sửa đổi với văn bản hướng dẫn công bố trên website chính thức và đăng tải bằng tất cả các ngôn ngữ chính thức của Liên minh châu Âu trên Công báo chính thức của Liên minh châu Âu.
Điều này giúp các đối tác cập nhật và thực hiện quy định mới một cách minh bạch, tránh rủi ro pháp lý và sai lệch trong áp dụng.
Ý nghĩa đối với thị trường
Các biện pháp này phản ánh tinh thần thận trọng nhưng chủ động của ECB. Việc cập nhật mức khấu hao và phương pháp đánh giá rủi ro giúp: (i) Nâng cao khả năng phòng ngừa rủi ro cho hệ thống ngân hàng châu Âu trước biến động thị trường; (ii) Cải thiện tính nhất quán và công bằng giữa các loại tài sản; (iii) Đảm bảo tính sẵn sàng của tài sản bảo đảm, giúp ngân hàng huy động vốn hiệu quả và duy trì thanh khoản.
Lộ trình áp dụng dài hạn cũng giúp tạo sự ổn định tâm lý cho thị trường, cho phép các ngân hàng chuẩn bị trước khi cải tiến chính thức có hiệu lực.
Bước đi chủ động của ECB
Cuộc rà soát cho thấy ECB chủ động nâng cấp khung kiểm soát rủi ro, phản ánh sự cân bằng giữa bảo vệ hệ thống và duy trì khả năng huy động vốn của các đối tác. ECB muốn đảm bảo quy trình quản lý rủi ro vừa minh bạch, vừa hiệu quả, đồng thời linh hoạt ứng phó với các biến động của thị trường tài chính.
Có thể nói, những cải tiến của ECB khẳng định cam kết an toàn, minh bạch và hiệu quả trong quản lý rủi ro tín dụng có bảo đảm. Việc chi tiết hóa phương pháp khấu hao và tăng minh bạch trong đánh giá rủi ro không chỉ giúp bảo vệ hệ thống ngân hàng châu Âu, mà còn hỗ trợ các ngân hàng quản lý tài sản đảm bảo hiệu quả, duy trì thanh khoản và ổn định thị trường trong dài hạn.
Qua đây, thông điệp gửi tới thị trường đó là, ECB chủ động, thận trọng và minh bạch, nhưng vẫn linh hoạt ứng phó với biến động kinh tế - tài chính, đảm bảo hệ thống ngân hàng châu Âu vững vàng trong môi trường đầy thách thức.
Tài liệu tham khảo
Press release: “ECB reviews risk control framework for monetary policy credit operations” on 17/11/2025 at https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2025/html/ecb.pr251117~1d8a6441af.en.html
Minh Châu