Trong Báo cáo “Thống kê và Triển vọng Thương mại Toàn cầu” của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) công bố mới đây cho biết, thương mại hàng hóa toàn cầu năm 2025 ghi nhận mức tăng trưởng vượt kỳ vọng nhờ nhu cầu mạnh mẽ đối với sản phẩm trí tuệ nhân tạo (AI) và làn sóng nhập khẩu sớm tại Bắc Mỹ trước khi các mức thuế mới có hiệu lực. Tuy nhiên, đà tăng này có thể chững lại vào năm 2026 khi kinh tế toàn cầu giảm tốc và các hàng rào thuế quan bắt đầu tác động rõ rệt.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Theo Báo cáo, thương mại hàng hóa toàn cầu đã tăng trưởng vượt kỳ vọng trong nửa đầu năm 2025, được thúc đẩy bởi nhu cầu mạnh mẽ đối với các sản phẩm liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI), làn sóng nhập khẩu sớm tại Bắc Mỹ trước khi các mức thuế mới được áp dụng, cùng đà phục hồi vững chắc của các nền kinh tế khác trên thế giới. Trước diễn biến tích cực này, WTO đã nâng dự báo tăng trưởng thương mại hàng hóa toàn cầu năm 2025 lên 2,4% (cao hơn đáng kể so với mức 0,9% công bố hồi tháng 8). Tuy nhiên, dự báo cho năm 2026 đã bị điều chỉnh giảm xuống 0,5% (từ mức 1,8%), phản ánh triển vọng ảm đạm hơn. Đối với thương mại dịch vụ, WTO dự kiến tốc độ tăng trưởng sẽ giảm từ 6,8% năm 2024 xuống 4,6% năm 2025 và 4,4% năm 2026, khi đà phục hồi hậu đại dịch dần suy yếu và tác động của chính sách thương mại bắt đầu lan tỏa.
Sản phẩm AI và những động lực cho tăng trưởng
Trong Báo cáo, các chuyên gia WTO cho biết sự bứt phá của thương mại năm 2025 đến từ hai yếu tố chính: Tích trữ hàng tồn kho và sự sôi động của hoạt động thương mại các mặt hàng liên quan đến AI như chất bán dẫn, máy chủ và thiết bị viễn thông. Tuy nhiên, WTO cũng cảnh báo rằng đà tăng có thể chững lại trong năm 2026 khi nền kinh tế toàn cầu giảm tốc và các hàng rào thuế quan mới bắt đầu phát huy tác động.
Tổng Giám đốc WTO, bà Ngozi Okonjo-Iweala nhận định: Phản ứng thận trọng của các quốc gia đối với những thay đổi về thuế quan nói chung, tiềm năng tăng trưởng của AI, cũng như sự gia tăng thương mại với phần còn lại của thế giới, đặc biệt là giữa các nền kinh tế mới nổi đã giúp giảm bớt những khó khăn thương mại trong năm 2025.
Biểu đồ 1: Tăng trưởng thương mại hàng hóa toàn cầu
dự báo đến năm 2026
Các động lực thúc đẩy thương mại nửa đầu năm 2025
Theo WTO, trong nửa đầu năm 2025, khối lượng thương mại hàng hóa toàn cầu tính trung bình giữa xuất khẩu và nhập khẩu đã tăng 4,9% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính theo giá trị danh nghĩa bằng USD, mức tăng đạt 6% sau khi chỉ tăng 2% trong năm 2024.
Các yếu tố thúc đẩy tăng trưởng bao gồm nhập khẩu sớm tại Bắc Mỹ, cùng bối cảnh vĩ mô thuận lợi như xu hướng giảm lạm phát, chính sách tài khóa hỗ trợ và tăng trưởng mạnh của các nền kinh tế mới nổi. Báo cáo ngành và chỉ số quản lý mua hàng (PMI) cho thấy tỷ lệ hàng tồn kho trên doanh số tại Bắc Mỹ tăng trong nửa đầu năm ở nhiều lĩnh vực như máy móc, ô tô, gỗ, thiết bị xây dựng và hàng tiêu dùng ngắn hạn.
Các sản phẩm liên quan đến AI bao gồm chíp bán dẫn, máy chủ và thiết bị viễn thông đóng góp gần một nửa mức tăng trưởng thương mại toàn cầu, với giá trị giao dịch tăng 20% so với cùng kỳ. Đà tăng bao phủ toàn chuỗi giá trị số, từ nguyên liệu silicon và khí chuyên dụng đến thiết bị vận hành nền tảng điện toán đám mây và ứng dụng AI. Châu Á tiếp tục dẫn đầu xuất khẩu nhóm hàng này, phản ánh dòng vốn đầu tư toàn cầu hướng mạnh vào lĩnh vực công nghệ.
Triển vọng toàn cầu và khu vực
WTO dự báo các mức thuế cao hơn và tình trạng bất định trong chính sách thương mại sẽ dần làm giảm tác động tích cực từ giai đoạn nhập khẩu sớm. Giá đầu vào tăng cùng với sự chậm lại trong xuất khẩu thương mại cho thấy lạm phát có thể quay trở lại vào cuối năm 2025 khi hàng tồn kho giảm trong các lĩnh vực chịu tác động mạnh của thuế quan. Theo đó, WTO dự báo tăng trưởng thương mại hàng hóa toàn cầu được dự báo giảm từ 2,8% năm 2024 xuống 2,4% vào năm 2025, và chỉ còn 0,5% vào năm 2026. Tăng trưởng GDP toàn cầu dự kiến lần lượt đạt 2,7% vào năm 2025 và 2,6% vào năm 2026.
Mặc dù dự báo thương mại hàng hóa năm 2025 đã được điều chỉnh tăng so với dự báo hồi tháng 4 và tháng 8, việc hạ triển vọng 2026 cho thấy tác động của thuế quan bị “dịch chuyển” sang năm sau. WTO cảnh báo, rủi ro lớn nhất hiện nay là sự lan rộng của các biện pháp bảo hộ thương mại và bất định chính sách, có thể tác động tiêu cực đến nhiều ngành và nền kinh tế hơn. Ngược lại, sự bứt phá của thương mại hàng hóa và dịch vụ liên quan đến AI có thể tạo động lực tăng trưởng mới trong trung hạn.
Về khu vực, châu Á và châu Phi được dự báo là hai khu vực có tốc độ tăng xuất khẩu nhanh nhất năm 2025. Nam Mỹ, Trung Mỹ, Caribe và Trung Đông ghi nhận mức tăng vừa phải, trong khi châu Âu chậm lại và Bắc Mỹ cùng Khối các quốc gia độc lập (CIS) có khả năng giảm xuất khẩu. Ở chiều nhập khẩu, châu Phi và các nước kém phát triển (LDC) sẽ tăng mạnh nhất, trái ngược với xu hướng giảm của Bắc Mỹ. Sang năm 2026, chỉ có Bắc Mỹ, châu Âu và CIS được dự báo cải thiện về xuất khẩu; nhập khẩu của hầu hết các khu vực sẽ yếu đi.
Bảng 1: Thương mại toàn cầu và tốc độ tăng trưởng GDP dự báo đến năm 2026
Thương mại dịch vụ toàn cầu
Căn cứ vào triển vọng GDP và thương mại hàng hóa, WTO cũng điều chỉnh dự báo cho thương mại dịch vụ toàn cầu. Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu dịch vụ dự kiến giảm từ 6,8% năm 2024 xuống 4,6% năm 2025 và 4,4% năm 2026. Dù mức này nhỉnh hơn đôi chút so với dự báo hồi tháng 4, nhưng vẫn thấp hơn đáng kể so với kịch bản không có thuế quan mới. Mặc dù không chịu thuế trực tiếp, thương mại dịch vụ vẫn bị ảnh hưởng gián tiếp thông qua mối liên hệ chặt chẽ với thương mại hàng hóa và sản lượng kinh tế.
Theo khu vực, châu Âu dự kiến dẫn đầu tăng trưởng xuất khẩu dịch vụ năm 2025, theo sau là châu Á, Trung Đông và CIS. Bắc Mỹ tăng ở mức trung bình, còn châu Phi, Nam Mỹ và Caribe ghi nhận mức tăng thấp nhất. Năm 2026, châu Á và châu Phi được kỳ vọng tăng tốc, trong khi châu Âu, Trung Đông và CIS chững lại.
Bảng 2: Tăng trưởng thương mại dịch vụ dự báo đến năm 2026
Triển vọng thương mại toàn cầu bước sang năm 2026 được dự báo sẽ đối mặt với nhiều khó khăn thách thức; tuy nhiên, đà bứt phá của các sản phẩm và dịch vụ liên quan đến AI vẫn được xem là điểm sáng, mở ra động lực tăng trưởng mới cho chuỗi cung ứng toàn cầu trong trung và dài hạn. Giới phân tích nhận định, việc duy trì môi trường thương mại cởi mở, tăng cường hợp tác quốc tế và thúc đẩy đổi mới công nghệ sẽ là chìa khóa giúp kinh tế thế giới thích ứng linh hoạt, củng cố nền tảng cho giai đoạn tăng trưởng bền vững trong tương lai./.
Minh Khuê (Theo WTO)