Fintech phát triển vượt bậc, kiến tạo lại tương lai tài chính trong khu vực ASEAN

Với những giải pháp sáng tạo, Fintech không chỉ hỗ trợ mà còn bổ sung hiệu quả cho các dịch vụ ngân hàng truyền thống. Việc tăng cường hội nhập vào Mạng lưới Đổi mới Tài chính ASEAN sẽ giúp củng cố hệ sinh thái Fintech, thúc đẩy hoạt động thương mại và đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của toàn khu vực.

Động lực tăng trưởng mới cho ASEAN trong kỷ nguyên số

Dưới làn sóng mạnh mẽ của kỷ nguyên số, ASEAN đang bước vào thời kỳ chuyển mình đầy ấn tượng, với động lực chính đến từ sự phát triển vượt bậc và đột phá của Fintech. Minh chứng rõ ràng tại 6 trong số các nền kinh tế lớn nhất ASEAN (ASEAN-6) như: Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam thì tỉ trọng đầu tư vào Fintech toàn cầu có sự tăng trưởng ổn định, từ 2% năm 2018 lên 7% vào năm 2022, tương đương khoảng 4,3 tỉ USD. Xu hướng này tiếp tục tăng ngay cả khi có sự biến động về dòng chảy vốn toàn cầu. So với mức sụt giảm mạnh 28% của dòng vốn đầu tư vào Fintech trên toàn cầu trong năm 2024, nhóm ASEAN-6 lại thể hiện sự ổn định đáng chú ý khi mức giảm chỉ chưa đến 1%. Trong đó, Singapore, Thái Lan và Indonesia là những quốc gia dẫn đầu, chiếm hơn 76% tổng vốn Fintech toàn khu vực. Chính vì vậy, việc hiểu rõ và tận dụng mối quan hệ hỗ trợ lẫn nhau giữa Fintech và ngân hàng truyền thống được xem là “chìa khóa” thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành tài chính khu vực trong thời gian tới.

Fintech và ngân hàng truyền thống: Cạnh tranh hay cộng hưởng

Fintech là tập hợp các đổi mới tài chính dựa trên công nghệ, có khả năng tạo ra các mô hình kinh doanh, ứng dụng, quy trình hoặc sản phẩm mới, góp phần thay đổi cách thức cung cấp dịch vụ tài chính. Các công ty Fintech mang đến nhiều giải pháp sáng tạo cho lĩnh vực ngân hàng truyền thống như: Nhận tiền gửi, cấp tín dụng, thanh toán và tư vấn đầu tư… Đồng thời, họ cũng mở rộng sang các lĩnh vực mới như phát triển tài sản kỹ thuật số, điển hình là tiền điện tử. Nhờ ứng dụng các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) trên nền tảng trực tuyến, Fintech đang giúp tối ưu hóa quy trình cấp tín dụng, từ đó nâng cao độ chính xác và hiệu quả trong việc đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng.

Bên cạnh đó, lợi thế về công nghệ đã tạo ra ưu thế cạnh tranh rõ rệt cho Fintech so với các ngân hàng truyền thống. Nhờ ứng dụng công nghệ hiện đại, các khoản vay từ Fintech thường có điều kiện linh hoạt hơn, thời gian xét duyệt nhanh chóng, đáp ứng kịp thời nhu cầu đa dạng của khách hàng. Ngược lại, các ngân hàng truyền thống vẫn chủ yếu vận hành dựa trên các mô hình chấm điểm tín dụng cổ điển, khiến cho sản phẩm cho vay mang tính tiêu chuẩn hóa cao và quy trình phê duyệt thường kéo dài hơn.

Một ví dụ tiêu biểu là Funding Societies - tập đoàn tài chính số lớn nhất khu vực ASEAN chuyên hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs). Tính đến nay, đơn vị này đã giải ngân tổng cộng hơn 5,87 tỉ đô la Singapore (tương đương 4,38 tỉ USD), hỗ trợ hơn 100.000 SMEs tại khu vực ASEAN, bao gồm: Singapore, Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam. Đáng chú ý, gần 95% các khoản vay dành cho SMEs được xử lý và giải ngân chỉ trong chưa đầy 5 ngày, cho thấy hiệu quả và tốc độ vượt trội của mô hình Fintech.

Trong đại dịch Covid-19, Fintech đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ tài chính toàn diện cho các SMEs trong khu vực ASEAN, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế, song hành cùng với các ngân hàng truyền thống. Tại Indonesia, mô hình cho vay ngang hàng P2P (peer-to-peer lending) - một hình thức của Fintech đã giúp các SMEs mở rộng mô kinh doanh, áp ứng được các yêu cầu vay vốn mà trước đây họ không đủ điều kiện tại các ngân hàng. Tuy nhiên, mô hình này bùng nổ đến mức khiến Cơ quan Quản lý Dịch vụ tài chính Indonesia phải đưa các quy định chặt chẽ hơn để kiểm soát từ năm 2024.

Cũng trong khu vực, chính phủ các nước đã tích cực thúc đẩy thanh toán kỹ thuật số như một phần trong chiến lược chuyển đổi số quốc gia. Điển hình là Philippines, quốc gia này đã triển khai Lộ trình chuyển đổi thanh toán kỹ thuật số với mục tiêu số hóa 50% giao dịch bán lẻ vào năm 2023. Đến năm 2024, mục tiêu này đã được hoàn thành, cho thấy cam kết mạnh mẽ và hiệu quả rõ rệt trong việc ứng dụng Fintech vào hoạt động kinh tế và đời sống hàng ngày.

Mặc dù đã đạt được nhiều bước tiến quan trọng, nhưng tăng trưởng tín dụng Fintech tại khu vực ASEAN vẫn còn ở mức tương đối khiêm tốn so với các nền kinh tế phát triển. Điều này khiến các nghiên cứu thực nghiệm về mối liên hệ giữa Fintech và hoạt động cho vay ngân hàng, cũng như ảnh hưởng của Fintech đến tăng trưởng kinh tế trong khu vực, còn khá hạn chế. Tuy vậy, một nghiên cứu được công bố năm 2024 cho thấy Fintech và ngân hàng không đối lập hay loại trừ nhau, mà hoàn toàn có thể phối hợp và bổ trợ lẫn nhau, tạo ra hiệu ứng cộng hưởng thúc đẩy kinh tế phát triển. Đặc biệt, trong bối cảnh hoạt động cho vay của ngân hàng truyền thống đang dần chạm tới giới hạn, Fintech ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ thực hiện các mục tiêu tăng trưởng kinh tế. Theo đó, ở những quốc gia có tỉ lệ cho vay ngân hàng cao, nếu biết tận dụng tiềm năng của tín dụng Fintech, họ sẽ có thêm động lực để nâng cao GDP bình quân đầu người.

Fintech có thể đóng vai trò bổ trợ quan trọng, giúp bù đắp phần nào sự suy giảm hiệu quả từ hoạt động cho vay truyền thống của ngân hàng đối với tăng trưởng kinh tế. Thông qua việc ứng dụng các công nghệ hiện đại, các công ty Fintech giúp giảm chi phí giao dịch, khắc phục tình trạng bất cân xứng thông tin và tinh gọn các quy trình như thẩm định khách hàng hay đánh giá rủi ro. Khi ngân hàng và Fintech hợp tác chiến lược, hiệu quả và năng suất trong cung cấp dịch vụ tài chính sẽ được cải thiện đáng kể. Hơn nữa, sự cạnh tranh từ Fintech cũng tạo áp lực buộc các ngân hàng truyền thống phải đổi mới, đặc biệt trong việc nâng cấp giao diện người dùng và cải tiến quy trình phục vụ khách hàng - từ đó tạo thêm động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Hướng tới hệ sinh thái tài chính tích hợp: Từ đổi mới đến kết nối khu vực

Mạng lưới Đổi mới Tài chính ASEAN (AFIN) ra đời năm 2018 dưới sự hợp tác của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Hiệp hội Ngân hàng ASEAN (ABA) và Cơ quan Tiền tệ Singapore (MAS). Đây được coi là một nỗ lực tiên phong nhằm khơi dậy làn sóng đổi mới và phát triển Fintech trong khu vực. Để đạt được điều này, AFIN chủ trương xây dựng cầu nối hợp tác chặt chẽ giữa các định chế tài chính truyền thống và những doanh nghiệp Fintech năng động. Điểm nhấn đặc biệt của mạng lưới này chính là việc thiết lập các “Sandbox” quản lý Fintech - những môi trường thử nghiệm được kiểm soát chặt chẽ, tạo điều kiện an toàn cho các tổ chức tài chính tiên phong giới thiệu và đánh giá các sản phẩm, dịch vụ tài chính mới.

Singapore đang khẳng định vị thế dẫn đầu trong khu vực ASEAN về hệ sinh thái Fintech năng động, theo sau lần lượt là Thái Lan, Malaysia, Việt Nam, Indonesia và Philippines. Với nền tảng cơ sở hạ tầng ngân hàng hiện đại và khung pháp lý thuận lợi, Singapore được đánh giá có lợi thế vượt trội trong việc nắm bắt các cơ hội mà Fintech mang lại. Trong khi đó, Indonesia và Philippines đang đối mặt với một số thách thức nhất định như: Quy định, chính sách, cơ sở hạ tầng, nhu cầu về các giải pháp thanh toán số, các hình thức cho vay thay thế, cũng như sự phát triển của các sản phẩm và dịch vụ tài chính sáng tạo.

Có thể xem Fintech là giải pháp bổ trợ hiệu quả cho sự suy giảm tác động của hoạt động cho vay ngân hàng đến tăng trưởng kinh tế. Với nền tảng công nghệ hiện đại, các công ty Fintech có khả năng tối ưu hóa chi phí giao dịch, giải quyết các vấn đề bất cân xứng thông tin và đơn giản hóa quy trình đánh giá khách hàng, thẩm định rủi ro. Việc hợp tác chiến lược giữa ngân hàng và Fintech không chỉ giúp nâng cao hiệu quả và năng suất của các dịch vụ tài chính, mà còn tạo ra áp lực đổi mới, buộc các ngân hàng truyền thống phải cải tiến giao diện người dùng và quy trình vận hành, từ đó góp phần thúc đẩy dòng vốn lưu thông và tăng trưởng kinh tế.

Bên cạnh đó, việc ngày càng nhiều quốc gia ASEAN tham gia Mạng lưới Đổi mới Tài chính ASEAN (AFIN) được kỳ vọng sẽ rút ngắn đáng kể khoảng cách phát triển Fintech giữa các nước trong khu vực. Mạng lưới này tạo điều kiện để các tổ chức tài chính truyền thống và các công ty công nghệ tài chính hợp tác chặt chẽ hơn, đồng thời đẩy mạnh kết nối các hệ thống thanh toán xuyên biên giới, nâng cao tính tương tác và tích hợp. Nhờ vậy, hệ sinh thái Fintech tại ASEAN sẽ ngày càng vững mạnh, hỗ trợ hiệu quả cho hoạt động thương mại và đóng góp thiết thực vào tăng trưởng kinh tế của toàn khu vực.

HY (Theo EAF)