Khi châu Âu bước vào giai đoạn biến động kinh tế - địa chính trị kéo dài, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đang phát đi thông điệp rõ ràng: Giữ vững độc lập chính sách, hành động thận trọng và củng cố niềm tin thị trường. Trong cuộc phỏng vấn ngày 10/11/2025, Phó Chủ tịch ECB Luis de Guindos nhấn mạnh rằng “độc lập thể chế không chỉ là nguyên tắc, mà là nền tảng cho khả năng hành động hiệu quả trong môi trường đầy biến động”.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Những phát biểu này phản ánh chiến lược then chốt của ECB, đó là duy trì tính độc lập trong hoạch định chính sách tiền tệ, điều hành linh hoạt dựa trên dữ liệu và chuẩn bị cho một châu Âu hội nhập tài chính sâu hơn, ngay cả khi các cú sốc từ bên ngoài ngày càng phức tạp.
Độc lập - điểm tựa của niềm tin thị trường
Trong bối cảnh lạm phát đã rời khỏi đỉnh điểm nhưng vẫn trên mục tiêu 2%, ECB đang đối mặt với bài toán cân bằng khó, đó là vừa tránh nới lỏng quá sớm, vừa không bóp nghẹt tăng trưởng. Việc giữ vững độc lập giúp ECB có không gian chính sách để ra quyết định dựa trên dữ liệu, thay vì chịu áp lực chính trị từ các quốc gia thành viên đang phải đối mặt với nợ công cao hoặc tăng trưởng chậm.
Theo giới phân tích, độc lập thể chế là “tài sản phi vật chất” quý giá nhất của ECB. Kể từ khi khủng hoảng nợ công châu Âu bùng phát hơn một thập kỷ trước, ECB đã chứng minh khả năng hành động tách biệt khỏi động cơ chính trị là điều kiện tiên quyết để khôi phục niềm tin thị trường. Bất kỳ tín hiệu nào cho thấy sự thỏa hiệp đều có thể khiến lợi suất trái phiếu khu vực biên tăng vọt và gây hiệu ứng lan tỏa.
Tuy nhiên, độc lập không có nghĩa là cứng nhắc. Phó Chủ tịch ECB Luis de Guindos khẳng định, điều hành tiền tệ trong môi trường rủi ro hiện nay đòi hỏi “sự thận trọng và khả năng thích ứng”, đồng thời nhấn mạnh vai trò của truyền thông chính sách minh bạch để duy trì kỳ vọng ổn định.
Thận trọng trong chu kỳ lãi suất - chiến lược của kỷ nguyên bất định
Sau hơn hai năm tăng lãi suất nhằm kiềm chế lạm phát, ECB hiện chuyển sang giai đoạn “đánh giá và quan sát”. Thị trường kỳ vọng những đợt cắt giảm nhẹ có thể diễn ra vào cuối năm 2025, song các quan chức ECB vẫn giữ lập trường thận trọng.
ECB nhận thức rõ rằng rủi ro cắt giảm quá sớm có thể khiến lạm phát quay trở lại, đặc biệt khi giá năng lượng và thực phẩm vẫn biến động mạnh. Trong khi đó, tăng trưởng tại Khu vực đồng Euro đang chậm lại, phản ánh tác động trễ của chính sách tiền tệ thắt chặt.
Điều này khiến ECB phải tìm điểm cân bằng tinh tế giữa kiểm soát lạm phát và hỗ trợ tăng trưởng, một bài toán không có lời giải cố định. Các mô hình kinh tế truyền thống tỏ ra ít hữu dụng trong môi trường bị chi phối bởi cú sốc chuỗi cung ứng, biến động địa chính trị và tái cấu trúc dòng vốn toàn cầu.
Do đó, ECB lựa chọn “chiến lược kiên nhẫn” (policy patience) là một cách tiếp cận cho phép quan sát diễn biến dữ liệu thực tế trước khi điều chỉnh lãi suất hoặc quy mô bảng cân đối kế toán. Đây là thông điệp quan trọng gửi tới thị trường, đó là ngân hàng trung ương sẽ hành động, nhưng không vội vã.
Niềm tin thị trường - yếu tố phi vật chất nhưng quyết định
Một trong những thành công lớn của ECB thời gian qua là duy trì được niềm tin thị trường ngay cả khi Khu vực đồng Euro trải qua nhiều cú sốc liên tiếp. Điều này đến từ sự nhất quán trong cách truyền thông và khả năng định hướng kỳ vọng lạm phát.
Các nghiên cứu nội bộ của ECB cho thấy, tác động của kỳ vọng thị trường chiếm hơn một nửa hiệu quả thực tế của chính sách tiền tệ. Khi nhà đầu tư tin rằng ECB sẽ kiên định với mục tiêu ổn định giá cả, lãi suất thị trường và lợi suất trái phiếu phản ứng trước cả khi chính sách thay đổi.
Từ góc nhìn đó, việc củng cố niềm tin không chỉ là vấn đề giao tiếp mà là một công cụ chính sách gián tiếp. ECB hiểu rằng trong một nền kinh tế phụ thuộc sâu vào dòng vốn toàn cầu, “uy tín thể chế” chính là lá chắn bảo vệ trước biến động tài chính.
Hướng tới một châu Âu hội nhập tài chính sâu hơn
Theo Phó Chủ tịch ECB Luis de Guindos, bên cạnh ổn định giá cả, ECB đang thúc đẩy tiến trình hội nhập tài chính châu Âu, một bước đi nhằm củng cố khả năng chống chịu của khu vực trước các cú sốc bên ngoài. Việc xây dựng Liên minh Thị trường vốn (Capital Markets Union) và Liên minh Ngân hàng (Banking Union) được xem là ưu tiên chiến lược, giúp giảm phân mảnh tài chính và tạo ra cơ chế chia sẻ rủi ro hiệu quả hơn giữa các quốc gia thành viên.
Một châu Âu hội nhập hơn không chỉ tăng hiệu quả truyền dẫn chính sách tiền tệ, mà còn giúp ECB giảm phụ thuộc vào các chính phủ quốc gia trong việc ổn định hệ thống tài chính. Dù còn nhiều rào cản thể chế, định hướng này cho thấy ECB đang nhìn xa hơn chu kỳ lãi suất ngắn hạn để xây dựng nền tảng tài chính bền vững trong dài hạn.
Tái định vị vai trò ngân hàng trung ương trong kỷ nguyên mới
Điều đáng chú ý là, ngân hàng trung ương nên đóng vai trò gì trong kỷ nguyên mà kinh tế, tài chính và địa chính trị đan xen chặt chẽ?
Phó Chủ tịch ECB Luis de Guindos cho rằng: “Nhiệm vụ của ngân hàng trung ương không phải là phản ứng với mọi biến động ngắn hạn, mà là đảm bảo hệ thống có khả năng phục hồi trước biến động đó”. Quan điểm này mở ra hướng đi mới cho chính sách tiền tệ, đó là chuyển từ ứng phó ngắn hạn sang củng cố năng lực dài hạn của hệ thống tài chính.
Với thế giới đang đối diện với những cú sốc mới, từ biến đổi khí hậu, tái định hình chuỗi cung ứng, đến sự trỗi dậy của tiền kỹ thuật số, thông điệp của ECB mang tính toàn cầu, đó là niềm tin, minh bạch và độc lập thể chế sẽ là nền tảng để ngân hàng trung ương duy trì vai trò dẫn dắt trong một thế giới bất định.
Hàm ý chính sách
Chiến lược của ECB đang trở thành mô hình tham chiếu cho các ngân hàng trung ương trong kỷ nguyên bất định hiện nay. Dưới đây là ba hàm ý đáng chú ý:
Thứ nhất, độc lập thể chế là điều kiện tiên quyết cho ổn định tài chính. Ngay cả những nền kinh tế lớn như Mỹ hay Nhật Bản cũng nhận thấy áp lực chính trị ngày càng tăng trong quá trình điều hành lãi suất và nợ công. ECB cho thấy, việc duy trì ranh giới rõ ràng giữa chính sách tiền tệ và tài khóa là yếu tố bảo vệ uy tín lâu dài.
Thứ hai, truyền thông chính sách đóng vai trò như một công cụ tiền tệ thứ cấp. Trong khi Fed và BoE thường điều chỉnh kỳ vọng thị trường thông qua tín hiệu “forward guidance”, ECB đặt trọng tâm vào việc duy trì tính nhất quán và khả năng dự đoán - điều mà các ngân hàng trung ương mới nổi nên học hỏi để tránh biến động dòng vốn đột ngột.
Thứ ba, cách tiếp cận “thận trọng có dữ liệu” đang trở thành xu hướng toàn cầu. Khi mô hình kinh tế truyền thống khó nắm bắt các cú sốc phi tuyến tính, việc dựa trên dữ liệu thời gian thực, từ lạm phát kỳ vọng, tiền lương đến niềm tin tiêu dùng, là chìa khóa để tránh phản ứng chính sách thái quá.
Trong suốt 25 năm tồn tại, ECB đã trải qua hàng loạt phép thử khắc nghiệt, từ khủng hoảng nợ công đến đại dịch và lạm phát cao kỷ lục. Nhưng chính trong những giai đoạn đó, họ chứng minh rằng sự thận trọng không đồng nghĩa với sự do dự, và độc lập không có nghĩa là cô lập.
Khi thế giới tiền tệ bước vào kỷ nguyên biến động mới, câu chuyện của ECB không chỉ là của châu Âu, mà là bài học cho rất nhiều ngân hàng trung ương, đó là uy tín, dữ liệu và khả năng thích ứng chính là ba trụ cột của niềm tin thị trường.
Tài liệu tham khảo
Interview with Luis de Guindos, Vice-President of the ECB, conducted by Luís Reis Ribeiro on 10 November 2025 at https://www.ecb.europa.eu/press/inter/date/2025/html/ecb.in251110~7f78be7667.en.html
Quỳnh Anh