Nhật Bản ghi nhận quý thứ năm liên tiếp tăng trưởng GDP thực, xua dịu lo ngại về suy thoái kỹ thuật. Dù chịu ảnh hưởng từ các mức thuế của Mỹ, nền kinh tế vẫn cho thấy sức chống chịu, với tiêu dùng nội địa, đầu tư doanh nghiệp và nhu cầu bên ngoài cùng đóng góp tích cực.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
GDP tăng khiêm tốn nhưng mang ý nghĩa lớn
Số liệu sơ bộ công bố trung tuần tháng 8/2025 cho thấy GDP thực của Nhật Bản tăng 0,3% trong quý II/2025 so với quý trước. Đây là mức tăng khiêm tốn nhưng mang ý nghĩa lớn, bởi cùng với việc điều chỉnh tăng trưởng quý I lên 0,1%, kinh tế Nhật đã thoát khỏi vùng “suy thoái kỹ thuật” - vốn được định nghĩa là hai quý liên tiếp tăng trưởng âm.
Tính theo năm, GDP quý II tăng trưởng 1,0%. Con số này không cao so với nhiều nền kinh tế khác, nhưng đối với Nhật Bản (vốn đang chịu sức ép lớn từ chi phí nhập khẩu cao và bất định thương mại) đây là dấu hiệu cho thấy nền kinh tế vẫn duy trì sức bật nhất định.
Số liệu tích cực ngay lập tức phản ánh lên thị trường. Chỉ số Nikkei (chỉ số giá bình quân gia quyền của 225 loại cổ phiếu lớn nhất tại Tokyo) tăng 0,9% trong phiên cuối tuần, trong đó nhóm cổ phiếu ngân hàng tăng mạnh. Nhà đầu tư kỳ vọng đà hồi phục sẽ tạo cơ sở để Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) có thể đẩy nhanh lộ trình thắt chặt chính sách tiền tệ, bao gồm khả năng nâng lãi suất sớm hơn dự kiến.
Benjamin Shatil, chuyên gia kinh tế tại JPMorgan Securities, nhận định: “Cầu nội địa vẫn khá vững. Điều này sẽ buộc BoJ phải điều chỉnh quan điểm rằng bất định từ thuế quan đang kìm hãm hoạt động kinh tế”. Ông cho biết tổ chức này kỳ vọng BoJ có thể nâng lãi suất ngay trong tháng 10/2025.
Đầu tư doanh nghiệp và nhu cầu bên ngoài giữ vai trò trụ cột
Một trong những điểm sáng của kinh tế Nhật trong quý II/2025 là khu vực doanh nghiệp vẫn duy trì sự chủ động. Số liệu cho thấy đầu tư tài sản cố định tăng 1,3% so với quý trước, phản ánh nỗ lực mạnh mẽ của các công ty trong việc hiện đại hóa sản xuất, áp dụng công nghệ tiết kiệm lao động và thúc đẩy quá trình số hóa. Đây được coi là động lực giúp kinh tế Nhật duy trì tính cạnh tranh trong dài hạn, trong bối cảnh dân số già hóa nhanh và thị trường lao động khan hiếm.
Ngoài ra, nhu cầu bên ngoài tiếp tục hỗ trợ tăng trưởng. Xuất khẩu ròng (xuất khẩu trừ nhập khẩu) đóng góp thêm 0,3 điểm phần trăm vào GDP. Các nhà phân tích cho rằng, dù Mỹ áp thuế cao hơn đối với ô tô Nhật, các hãng sản xuất đã phản ứng linh hoạt bằng cách hạ giá bán để duy trì thị phần. Điều này giúp xuất khẩu của Nhật không sụt giảm mạnh như lo ngại ban đầu.
Bộ trưởng Bộ Phục hồi kinh tế Nhật Bản Ryosei Akazawa - người phụ trách đàm phán với chính quyền Mỹ, nhận định: “Thỏa thuận thương mại song phương đã phần nào cải thiện triển vọng. Khi bất định giảm đi, rủi ro suy giảm kinh tế cũng giảm theo. Đây là điều quan trọng để doanh nghiệp có thể hoạch định dài hạn”.
Thuế quan vẫn là ẩn số, triển vọng ngắn hạn còn bất định
Mặc dù đã có những bước tiến trong đàm phán thương mại, thỏa thuận mới chưa thể xóa bỏ hoàn toàn lo ngại của doanh nghiệp. Thuế suất nhập khẩu đối với ô tô Nhật tại Mỹ đã được điều chỉnh từ mức 25% mà Mỹ từng đe dọa xuống 15%. Tuy vậy, mức này vẫn cao hơn nhiều so với trước kia, tạo áp lực lớn lên lợi nhuận của các nhà sản xuất.
Các chuyên gia cảnh báo rằng, ngành ô tô Nhật khó có thể mãi gánh chịu phần chi phí này. Việc hạ giá bán để giữ thị phần chỉ là giải pháp tạm thời. Về lâu dài, nhiều khả năng giá xe tại thị trường Mỹ sẽ phải tăng, kéo theo nguy cơ giảm sức cạnh tranh và ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận.
Ông Taro Saito, chuyên gia kinh tế tại Viện Nghiên cứu NLI, cho rằng: “Việc hạ giá xuất khẩu sang Mỹ đã làm suy giảm lợi nhuận của doanh nghiệp trong nước, gây lo ngại sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu nội địa trong thời gian tới”. Ông dự báo kinh tế Nhật có thể sụt giảm trong quý III/2025, đồng nghĩa với việc thành quả về cải thiện lương và giá cả đạt được gần đây có thể bị bào mòn.
Tiêu dùng hộ gia đình: Sức cầu chưa thực sự bứt phá
Bên cạnh khu vực doanh nghiệp, tiêu dùng hộ gia đình (vốn chiếm tỷ trọng lớn trong GDP) vẫn cho thấy sức bật hạn chế. Trong quý II/2025, tiêu dùng chỉ tăng 0,2% so với quý trước. Dù điều kiện thu nhập đã cải thiện phần nào nhờ tăng lương và ổn định việc làm, lạm phát vẫn là yếu tố kìm hãm sức mua.
Đặc biệt, giá lương thực thực phẩm tăng cao khiến người tiêu dùng thận trọng hơn trong chi tiêu. Điều này làm cho mức tăng tiêu dùng nhìn chung khá khiêm tốn, chưa đủ để trở thành động lực chủ đạo cho tăng trưởng kinh tế.
Nếu lợi nhuận doanh nghiệp tiếp tục suy giảm và ảnh hưởng lan tỏa sang lương thưởng hoặc việc làm, sức cầu nội địa có nguy cơ chịu áp lực lớn hơn trong các quý tới. Đây sẽ là thách thức không nhỏ đối với chính phủ Nhật trong nỗ lực cân bằng giữa hỗ trợ tiêu dùng và duy trì ổn định tài khóa.
Triển vọng chính sách: BoJ đứng trước lựa chọn khó khăn
Trong bối cảnh tăng trưởng duy trì nhưng chưa thực sự vững chắc, BoJ sẽ phải cân nhắc kỹ lưỡng. Một mặt, việc lạm phát cao hơn mục tiêu trong thời gian qua và tăng trưởng đang ổn định là lý do để BoJ tiếp tục lộ trình thắt chặt chính sách. Mặt khác, nguy cơ nhu cầu nội địa suy yếu và lợi nhuận doanh nghiệp giảm lại là yếu tố kêu gọi sự thận trọng.
Nhìn tổng thể, kinh tế Nhật Bản quý II/2025 đã vượt qua nhiều bất định và tiếp tục duy trì tăng trưởng. Tuy nhiên, con đường phía trước vẫn nhiều thử thách: Từ áp lực thương mại, biến động lợi nhuận, cho đến sự dè dặt của người tiêu dùng. Trong bối cảnh đó, chính sách tiền tệ và tài khóa sẽ cần phối hợp chặt chẽ để vừa hỗ trợ phục hồi, vừa duy trì ổn định dài hạn.
Nhật Bản đang đi trên một lộ trình hồi phục tương đối vững, nhưng vẫn còn mong manh. Nếu cân bằng được giữa việc ứng phó thuế quan, duy trì sức cầu trong nước và quản lý kỳ vọng lạm phát, nền kinh tế có thể tránh được kịch bản suy thoái trở lại. Tâm điểm trong nửa cuối năm nay sẽ là quyết định của BoJ, vốn được kỳ vọng định hình rõ hơn quỹ đạo chính sách tiền tệ và tạo thêm niềm tin cho thị trường.
Hồng Lam (Theo The Wall Street Journal)