Vai trò ngày càng tăng của kiến thức tài chính trong bối cảnh thách thức

Kiến thức tài chính đã được công nhận ở cấp độ toàn cầu như một kỹ năng sống cốt lõi trong thế kỷ 21 và trở thành một kỹ năng cần thiết để trao quyền tài chính cho các cá nhân cũng như hỗ trợ phúc lợi tài chính của cá nhân và xã hội. Kể từ sau Khảo sát quốc tế về kiến ​​thức tài chính dành cho người trưởng thành của OECD/INFE thực hiện năm 2020, nhiều diễn biến quan trọng đã xảy ra càng làm nổi bật lên yêu cầu tiếp tục tăng cường hiểu biết về tài chính để hỗ trợ phúc lợi tài chính của các cá nhân và hộ gia đình (OECD, 2020). Chúng bao gồm những trải nghiệm từ đại dịch COVID-19, áp lực chi phí sinh hoạt gia tăng xuất phát từ những gián đoạn liên quan đến đại dịch và cuộc xung đột Nga – Ukraine, cũng như bối cảnh lạm phát và lãi suất tăng cao hiện nay.

Hơn nữa, sự mở rộng của các dịch vụ tài chính kỹ thuật số - được thúc đẩy ngày càng mạnh mẽ trong đại dịch COVID-19, đã nhấn mạnh sự cần thiết phải trang bị cho các cá nhân kiến ​​thức và kỹ năng đầy đủ để sử dụng các sản phẩm và dịch vụ này một cách an toàn. Những diễn biến khác gần đây trong lĩnh vực tài chính, bao gồm mức độ quan tâm và sử dụng ngày càng tăng của các tài sản tiền điện tử, các hình thức tư vấn tài chính mới và thay thế (ví dụ: những người có ảnh hưởng tài chính), cùng với tỷ lệ xuất hiện và mức độ phức tạp ngày càng tăng của các gian lận và lừa đảo tài chính, cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường kỹ năng hiểu biết về tài chính của người lớn để giúp họ đưa ra các quyết định tài chính đúng đắn.

Theo OECD (2020), mức độ hiểu biết về tài chính có thể được cải thiện để hỗ trợ các quyết định tài chính hợp lý trong bối cảnh kinh tế đầy thách thức. Kiến thức tài chính là sự kết hợp giữa nhận thức, kiến ​​thức, kỹ năng, thái độ và hành vi tài chính cần thiết để đưa ra các quyết định tài chính hợp lý và cuối cùng là đạt được phúc lợi tài chính cá nhân.

Kết quả khảo sát năm 2023 của OECD tại các quốc gia tham gia cho thấy rằng ở nhiều người trưởng thành, sự hiểu biết về một số khái niệm tài chính cơ bản nhất định và việc áp dụng các kỹ năng tài chính cơ bản có thể không đủ để đưa ra các quyết định tài chính đúng đắn trong bối cảnh kinh tế đầy thách thức - như bối cảnh hiện tại với đặc điểm là các áp lực chi phí sinh hoạt gia tăng ở nhiều quốc gia.

Kết quả khảo sát cũng cho thấy điểm hiểu biết tài chính trung bình ở tất cả các quốc gia và nền kinh tế tham gia là 60/100 điểm (63/100 ở các quốc gia OECD tham gia). Trung bình ở tất cả các quốc gia và nền kinh tế tham gia, chỉ có 34% người trưởng thành đạt được điểm mục tiêu tối thiểu về hiểu biết tài chính- được xác định là đạt ít nhất 70/100 điểm (39% ở các quốc gia OECD tham gia). Những người trưởng thành có trình độ học vấn chính quy cao hơn, những người trưởng thành có thu nhập cao hơn cũng như những người trưởng thành đang đi làm có trình độ hiểu biết tài chính cao hơn ở nhiều quốc gia và nền kinh tế tham gia.

Về kiến ​​thức tài chính, tính trung bình ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia, khoảng 84% người trưởng thành hiểu định nghĩa lạm phát, nhưng chỉ có 63% có thể áp dụng khái niệm giá trị theo thời gian của tiền vào khoản tiết kiệm của mình. Tỷ lệ người trưởng thành có thể hiểu giá trị theo thời gian của tiền đã tăng lên ở tất cả các quốc gia có dữ liệu so sánh kể từ lần đánh giá trước đó vào năm 2019. Điều này có thể là do bối cảnh lạm phát cao ở nhiều quốc gia tham gia tại thời điểm cuộc khảo sát diễn ra. Hơn nữa, các phát hiện cho thấy khoảng 77% người trưởng thành hiểu mối quan hệ giữa rủi ro và tiền thưởng, tuy nhiên, trung bình chỉ có 42% người trưởng thành có thể trả lời chính xác câu hỏi về lãi suất kép ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia. Ngay cả trong số những người trưởng thành có sở hữu các sản phẩm tiết kiệm ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia, chỉ có 46% hiểu được lãi suất kép.

Mức độ hiểu biết tài chính cao nhất ở người trưởng thành ở Hồng Kông (Trung Quốc) (đạt 91 điểm), Đức (85) và Estonia (78). Trong số tất cả các quốc gia và nền kinh tế tham gia, 50% người trưởng thành đạt điểm kiến ​​thức tài chính mục tiêu tối thiểu ở ít nhất 5 trên 7 câu trả lời đúng (58% người trưởng thành ở các quốc gia OECD tham gia).

Liên quan đến hành vi tài chính, trung bình ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia, 70% người trưởng thành cho biết họ cân nhắc kỹ lưỡng về việc liệu họ có đủ khả năng chi trả cho một thứ gì đó hay không trước khi mua nó. Tuy nhiên, chỉ có 26% người trưởng thành so sánh các sản phẩm tài chính giữa các nhà cung cấp và chỉ 24% người trưởng thành tìm kiếm lời khuyên từ các nguồn độc lập khi mua các sản phẩm và dịch vụ tài chính. Trong tất cả các quốc gia và nền kinh tế tham gia, 51% người trưởng thành đạt được điểm hành vi mục tiêu tối thiểu (52% người trưởng thành ở các quốc gia OECD tham gia).

Điểm hành vi tài chính được tính bằng số lượng hành vi “hiểu biết về tài chính”. Điểm hành vi tài chính thô nằm trong khoảng từ 0 đến 9, sau đó được điều chỉnh lại từ 0 đến 100. Điểm cao hơn phản ánh mức độ hiểu biết về tài chính cao hơn.

Đánh giá tổng thể về điểm thái độ tài chính ở 39 quốc gia tham gia khảo sát là 56/100 điểm (trong đó ở các nước tham gia thuộc OECD là 58/100 điểm). Người trưởng thành ở Thái Lan (77), Tây Ban Nha (70) và Thụy Điển (67) có nhiều khả năng thể hiện thái độ tài chính hướng tới dài hạn hơn.

Một trong những điểm đáng chú ý từ kết quả khảo sát cho thấy, trình độ hiểu biết về tài chính kỹ thuật số của người tham gia khảo sát có thể chưa đủ trước những cơ hội và rủi ro do các dịch vụ tài chính kỹ thuật số gây ra. Kiến thức tài chính kỹ thuật số là một lĩnh vực cụ thể của kiến ​​thức tài chính tổng thể. Nó là sự kết hợp giữa kiến ​​thức, kỹ năng, thái độ và hành vi cần thiết để các cá nhân nhận thức và sử dụng an toàn các dịch vụ tài chính kỹ thuật số và công nghệ kỹ thuật số nhằm góp phần đảm bảo phúc lợi tài chính của họ (OECD, 2022). Những phát hiện trong Khảo sát năm 2023 của OECD/INFE cho thấy nhiều người trưởng thành ở tại các quốc gia được khảo sát có thể không có đủ kiến ​​thức và kỹ năng để sử dụng các sản phẩm và dịch vụ kỹ thuật số một cách an toàn.

Điểm trung bình liên quan đến kiến ​​thức tài chính kỹ thuật số ở tất cả các quốc gia và nền kinh tế tham gia là 53/100 điểm (trong đó ở các quốc gia OECD tham gia là 55/100). Trung bình ở tất cả các quốc gia và nền kinh tế tham gia, chỉ có 29% người trưởng thành đạt được điểm mục tiêu tối thiểu ít nhất 70/100 điểm về hiểu biết tài chính kỹ thuật số (tỷ lệ này là 34% ở các quốc gia OECD tham gia). Trình độ hiểu biết về tài chính kỹ thuật số cao hơn đáng kể ở những người trưởng thành có thu nhập cao hơn và trình độ học vấn cao hơn.

Tính bình quân ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia, hầu hết người trưởng thành (86%) cho biết họ không chia sẻ mã PIN và mật khẩu tài khoản ngân hàng của mình với bạn thân, tuy nhiên chỉ 49% nhận ra rằng việc mua sắm trực tuyến bằng mạng Wi-Fi công cộng là không an toàn. Chỉ 54% hiểu rằng dữ liệu cá nhân họ chia sẻ trực tuyến có thể bị lợi dụng để nhắm mục tiêu đến họ bằng các quảng cáo ưu đãi thương mại hoặc tài chính được cá nhân hóa.

Trung bình ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia, chỉ có 38% người trưởng thành báo cáo rằng quản lý các sản phẩm và dịch vụ tài chính trực tuyến đạt được điểm mục tiêu tối thiểu về kiến ​​thức tài chính kỹ thuật số. Trung bình khoảng 41% người trưởng thành ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia hiểu rằng tiền điện tử không phải là tiền tệ hợp pháp.

Tính trung bình ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia, 15% người trưởng thành cho biết họ từng là nạn nhân của ít nhất một loại hình gian lận hoặc lừa đảo tài chính như lừa đảo trực tuyến, lừa đảo liên quan đến thông tin cá nhân, lừa đảo đầu tư và các giao dịch trái phép hoặc không được công nhận. Tại tất cả các quốc gia và nền kinh tế tham gia, khoảng hai trong số ba người trưởng thành từng là nạn nhân của một trong những loại gian lận hoặc lừa đảo tài chính này không đạt được điểm hiểu biết tài chính mục tiêu tối thiểu.

Các kết quả khảo sát cũng đã một lần nữa cho thấy vai trò của các hiểu biết và kiến thức tài chính đối với phúc lợi tài chính cá nhân khi chỉ ra mối liên hệ giữa mức độ hiểu biết tài chính cao hơn gắn với phúc lợi tài chính cá nhân tốt hơn. Khuyến nghị của OECD về Kiến thức Tài chính đã ghi nhận phúc lợi tài chính cá nhân là mục tiêu cuối cùng của các chính sách và chương trình kiến ​​thức tài chính (OECD, 2020).

Một yếu tố quan trọng của phúc lợi tài chính là khả năng phục hồi tài chính- liên quan đến khả năng đối phó với những cú sốc tài chính tiêu cực. Tại các quốc gia và nền kinh tế tham gia, điểm phúc lợi tài chính trung bình là 42/100 điểm (47/100 ở các quốc gia tham gia OECD). Trung bình ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia, chỉ có 54% người trưởng thành cho biết họ có thể chi trả một khoản chi phí lớn, tương đương với một tháng thu nhập mà không cần vay mượn hoặc nhờ bạn bè và gia đình giúp đỡ. Chỉ 43% người trưởng thành ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia báo cáo rằng họ có thể trang trải chi phí sinh hoạt trong ít nhất ba tháng nếu mất nguồn thu nhập chính.

Một khía cạnh khác của phúc lợi tài chính liên quan đến nhận thức chủ quan của cá nhân về tình hình tài chính cá nhân của họ. Trung bình ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia, chỉ có 29% người trưởng thành cho biết họ không lo lắng về chi phí sinh hoạt và 35% người trưởng thành không cảm thấy tài chính kiểm soát cuộc sống của họ.

Mức độ phúc lợi tài chính và khả năng phục hồi tài chính cũng cao hơn đáng kể ở những người trưởng thành có thu nhập cao hơn so với những người trưởng thành có thu nhập thấp hơn. Những người trưởng thành đạt được điểm mục tiêu tối thiểu về kiến ​​thức tài chính cũng có mức độ phúc lợi tài chính cao hơn (trung bình cao hơn 10 điểm trong thang điểm 100 điểm ở các quốc gia và nền kinh tế tham gia) và khả năng phục hồi tài chính (trung bình cao hơn 12 điểm) so với những người trưởng thành đạt dưới điểm hiểu biết tài chính mục tiêu tối thiểu, sau khi tính đến các đặc điểm kinh tế xã hội của cá nhân.

Các bằng chứng trong Báo cáo Khảo sát toàn cầu về hiểu biết tài chính của người trưởng thành 2023 của OECD/INFE đã nêu bật các lĩnh vực mà các nhà hoạch định chính sách có thể tập trung vào các chính sách và chương trình nâng cao kiến ​​thức tài chính của họ. Dựa trên các kết quả khảo sát, các nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan có thể xem xét tập trung vào một số lĩnh vực khi xây dựng các chiến lược và chương trình quốc gia về hiểu biết tài chính. Những đề xuất chính sách này nhằm: Tiếp tục nâng cao kiến ​​thức tài chính cơ bản để hỗ trợ các quyết định tài chính đúng đắn trong bối cảnh kinh tế hiện nay; Thiết kế các chương trình và chiến lược nhằm củng cố các hành vi và thái độ có nhiều khả năng hỗ trợ khả năng phục hồi tài chính và hạnh phúc tài chính; Nâng cao hiểu biết về tài chính kỹ thuật số để hỗ trợ việc sử dụng an toàn các sản phẩm và dịch vụ tài chính kỹ thuật số; Tiếp tục hỗ trợ những người có trình độ hiểu biết tài chính thấp nhất, hiểu biết về tài chính kỹ thuật số và hạnh phúc; Tiếp tục thu thập và phân tích bằng chứng về kiến ​​thức tài chính, bao gồm tập trung vào kiến ​​thức tài chính kỹ thuật số, để đảm bảo rằng các chính sách và chương trình kiến ​​thức tài chính hỗ trợ hạnh phúc tài chính cá nhân.`

MN (theo OECD)