Trả lời kiến nghị của cử tri tỉnh Thái Nguyên về việc cần có quy định chặt chẽ hơn trong việc mở tài khoản ngân hàng cho các cá nhân (một người mở nhiều tài khoản dẫn tới việc lợi dụng sơ hở để lừa đảo, vi phạm các quy định của Nhà nước), NHNN Việt Nam cho biết: Nghị định 101/2012/NĐ-CP về thanh toán không dùng tiền mặt và Thông tư số 23/2014/TT-NHNN hướng dẫn việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán (đã được sửa đổi, bổ sung) đã quy định cụ thể việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán (gồm hồ sơ, hợp đồng mở và sử dụng tài khoản; quyền và nghĩa vụ của chủ tài khoản, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán và các hành vi bị cấm trong mở, sử dụng tài khoản thanh toán).
Nói không với cho thuê, mượn tài khoản
Trần Duy Đông
Trả lời kiến nghị của cử tri tỉnh Thái Nguyên về việc cần có quy định chặt chẽ hơn trong việc mở tài khoản ngân hàng cho các cá nhân (một người mở nhiều tài khoản dẫn tới việc lợi dụng sơ hở để lừa đảo, vi phạm các quy định của Nhà nước), NHNN Việt Nam cho biết: Nghị định 101/2012/NĐ-CP về thanh toán không dùng tiền mặt và Thông tư số 23/2014/TT-NHNN hướng dẫn việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán (đã được sửa đổi, bổ sung) đã quy định cụ thể việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán (gồm hồ sơ, hợp đồng mở và sử dụng tài khoản; quyền và nghĩa vụ của chủ tài khoản, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán và các hành vi bị cấm trong mở, sử dụng tài khoản thanh toán). Theo đó, hồ sơ mở tài khoản thanh toán đối với cá nhân gồm: Giấy đề nghị mở tài khoản, thẻ căn cước công dân hoặc chứng minh nhân dân hoặc hộ chiếu hoặc giấy khai sinh, thị thực nhập cảnh đối với cá nhân... Hợp đồng mở và sử dụng tài khoản gồm có nội dung về quyền và nghĩa vụ của các bên, phạm vi sử dụng tài khoản thanh toán và các trường hợp từ chối lệnh thanh toán của chủ tài khoản,... Chủ tài khoản không được cho thuê, cho mượn tài khoản thanh toán của mình; Không được sử dụng tài khoản thanh toán để thực hiện cho các giao dịch nhằm mục đích rửa tiền, tài trợ khủng bố, lừa đảo, gian lận hoặc các hành vi vi phạm pháp luật khác…
Bên cạnh đó, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán có quyền từ chối thực hiện lệnh thanh toán của chủ tài khoản khi có yêu cầu bằng văn bản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc có bằng chứng về việc giao dịch thanh toán nhằm rửa tiền, tài trợ khủng bố theo quy định của pháp luật về phòng chống rửa tiền; Có nghĩa vụ tuân thủ quy định pháp luật phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố. Đặc biệt Nghị định 101/2012/NĐ-CP cũng đã quy định về các hành vi bị cấm, trong đó có hành vi “mở hoặc duy trì tài khoản nặc danh, mạo danh”.
Ngoài ra, Nghị định số 88/2019/NĐ-CP ngày 14/11/2019 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng (đã được sửa đổi, bổ sung) đã quy định cụ thể các hành vi mở và sử dụng tài khoản thanh toán không đúng quy định của pháp luật, như: Mở, sử dụng và ủy quyền sử dụng tài khoản thanh toán không đúng quy định trong quá trình cung ứng dịch vụ thanh toán; Thuê, cho thuê, mượn, cho mượn tài khoản thanh toán, mua, bán thông tin tài khoản thanh toán; Mở tài khoản thanh toán cho khách hàng, cho phép khách hàng sử dụng tài khoản thanh toán không đúng quy định của pháp luật trong quá trình cung ứng dịch vụ thanh toán; Thực hiện, tổ chức thực hiện hoặc tạo điều kiện thực hiện các hành vi: sử dụng, lợi dụng tài khoản thanh toán, phương tiện thanh toán, dịch vụ thanh toán để đánh bạc, tổ chức đánh bạc, gian lận, lừa đảo, kinh doanh trái pháp luật và thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật khác...
Điều 291 Bộ Luật hình sự năm 2015 cũng có quy định về tội thu thập, tàng trữ, trao đổi, mua bán, công khai trái pháp luật thông tin về tài khoản ngân hàng.
Như vậy, việc mở và sử dụng tài khoản ngân hàng đã có nhiều văn bản pháp luật điều chỉnh. Căn cứ các quy định nêu trên, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán và chủ tài khoản có trách nhiệm tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật về việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán; chủ tài khoản không được sử dụng tài khoản thanh toán để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật và chịu trách nhiệm theo quy định pháp luật hiện hành.
Việc mở tài khoản thanh toán thông qua phương thức xác thực điện tử (eKYC) thời gian qua tạo điều kiện cho mọi người dân có thể thực hiện mở tài khoản từ xa mà không phải đến quầy giao dịch ngân hàng. Tuy nhiên đi kèm với lợi ích của công nghệ, người dần cần phải nâng cao ý thức và tuân thủ các quy định để tránh bị kẻ xấu lợi dụng vào các hoạt động phi pháp.
Về phía ngân hàng, để đảm bảo an toàn cho khách hàng và chính mình, các ngân hàng không ngừng nâng cao chất lượng dịch vụ và sử dụng hỗ trợ cần thiết. Ông Trần Công Quỳnh Lân - Phó tổng giám đốc VietinBank cho biết, với eKYC ngân hàng luôn yêu cầu người mở tài khoản hoặc làm thẻ... phải đi qua đầy đủ các bước từ nhập dữ liệu và scan giấy tờ tùy thân và cuối cùng máy quay video trực tiếp khuôn mặt của người đang mở tài khoản từ xa. Theo đó, hệ thống công nghệ sẽ phân tích dữ liệu giữa giấy tờ và đoạn video ngắn soi chiếu các vùng xương trên khuôn mặt có trùng khớp với dữ liệu máy có sẵn…