Các vấn đề liên quan đến điều hành chính sách tiền tệ, lãi suất

Các vấn đề liên quan đến điều hành CSTT, lãi suất

 

1. Đề nghị NHNN nghiên cứu điều hành chính sách tiền tệ (CSTT) linh hoạt, nhất quán và ổn định hơn. (Cử tri tỉnh Bắc Giang)

Trả lời:

Thời gian qua, bám sát chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã điều hành các công cụ CSTT đồng bộ, linh hoạt, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa để hướng đến mục tiêu cao nhất là ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế phù hợp. Tuy nhiên, với đặc điểm là một nền kinh tế nhỏ, độ mở lớn, kinh tế Việt Nam dễ chịu tác động từ những biến động bất thường trên thị trường thế giới, công tác điều hành CSTT về lãi suất, tỷ giá trong nước chịu áp lực từ việc điều chỉnh CSTT tại các NHTW lớn trên thế giới.

Trong bối cảnh đó, điều hành CSTT phải cân đối giữa các nhiệm vụ, mục tiêu đan xen, thậm chí có thời điểm mâu thuẫn nhau trong việc kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ phục hồi kinh tế, ổn định thị trường tiền tệ, ngoại hối, đảm bảo an toàn hệ thống các TCTD, nâng cao tính linh hoạt trong điều hành, tạo dư địa chính sách để tăng khả năng hấp thụ các cú sốc từ bên ngoài. Ví dụ như trong thời điểm cuối năm 2022, trong bối cảnh lạm phát toàn cầu neo ở mức cao, đồng USD tăng giá mạnh, xu hướng thắt chặt CSTT nhanh và mạnh của Fed đã gia tăng áp lực lên mặt bằng lãi suất và tỷ giá trong nước, tạo sức ép lên lạm phát, sự cố ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn (SCB) gây áp lực lớn đến thị trường tiền tệ, NHNN đã điều chỉnh tăng lãi suất điều hành 0,8-2%/năm trong tháng 9 và 10/2022 để góp phần kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ ổn định tỷ giá và thị trường ngoại tệ. Đây là giải pháp kịp thời, phù hợp với xu hướng chung tăng lãi suất trên toàn thế giới để ưu tiên kiểm soát lạm phát, giữ ổn định tỷ giá, tạo dư địa thích ứng mới với các biến động trên thị trường, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô đảm bảo an toàn hệ thống.

Trong các tháng đầu năm 2023, khi điều kiện thị trường cho phép và để hướng đến mục tiêu hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế theo chủ trương của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã điều chỉnh giảm liên tục 04 lần các mức lãi suất điều hành với mức giảm 0,5-2,0%/năm1, trong bối cảnh lãi suất thế giới vẫn tiếp tục tăng và neo ở mức cao, qua đó đã tạo điều kiện để giảm mặt bằng lãi suất cho vay, hỗ trợ doanh nghiệp và người dân vay vốn phục vụ sản xuất kinh doanh và tiêu dùng.

Có thể nói, việc điều hành CSTT của NHNN được thực hiện phù hợp theo diễn biến kinh tế vĩ mô trong nước và thế giới, luôn nhất quán với mục tiêu CSTT theo luật định, góp phần kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế; qua đó duy trì niềm tin của nhà đầu tư, cộng đồng doanh nghiệp, người dân đối với môi trường kinh doanh, cũng như nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế2, tạo nền tảng vững chắc để tiếp tục thực hiện các mục tiêu đặt ra trong giai đoạn 2021-2025.

Về điều hành tín dụng: Trên cơ sở mục tiêu tăng trưởng kinh tế và lạm phát được Quốc hội và Chính phủ đặt ra, NHNN xây dựng chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng định hướng cho từng năm3, có điều chỉnh phù hợp với diễn biến, tình hình thực tế. Trong năm, trên cơ sở tình hình thực tế, NHNN định kỳ rà soát và linh hoạt điều chỉnh chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho các tổ chức tín dụng (TCTD) để đáp ứng nhu cầu vốn tín dụng cho nền kinh tế, phù hợp với chủ trương, chỉ đạo của Chính phủ. Theo đó, NHNN đã điều hành các giải pháp tín dụng nhằm kiểm soát quy mô tín dụng phù hợp với chỉ tiêu định hướng, nhằm kiểm soát lạm phát, hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế, đồng thời đảm bảo ổn định an toàn hệ thống. Chỉ đạo các TCTD hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên; thực hiện các giải pháp tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng trong tiếp cận vốn tín dụng, đảm bảo hoạt động tín dụng an toàn, hiệu quả.

* Đối với năm 2022: Trong các tháng đầu năm, thanh khoản hệ thống TCTD ổn định, tuy nhiên từ tháng 10/2022 sau sự kiện rút tiền hàng loạt xảy ra tại SCB và có dấu hiệu lan truyền ở một số TCTD, ảnh hưởng lớn tới thanh khoản hệ thống, thì các TCTD phải gia tăng đảm bảo thanh khoản, hạn chế khả năng cấp thêm tín dụng. Sang tháng 12/2022, mặc dù dư địa tín dụng toàn hệ thống vẫn còn4 nhưng một số TCTD đã hết hoặc sát chỉ tiêu tín dụng và khi thanh khoản thị trường cải thiện hơn, tâm lý thị trường dần phục hồi, NHNN đã điều chỉnh tăng chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống thêm 1,5-2% vào ngày 05/12/2022 nhằm tạo điều kiện cho các TCTD có khả năng tăng trưởng tín dụng cung ứng thêm vốn hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Nhờ đó, tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống ngân hàng cả năm 2022 đạt 14,18% (cao nhất trong 5 năm gần đây5). Như vậy, công tác điều hành tín dụng năm 2022 của NHNN là phù hợp, kịp thời, giải quyết hài hòa một số thách thức trong bối cảnh lúc đó: (i) Điều hành tín dụng để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế mà vẫn phải đảm bảo an toàn hệ thống, trong khi các chỉ tiêu tiền tệ như tín dụng/huy động vốn và dư nợ tín dụng/GDP của Việt Nam đã và đang ở ngưỡng cảnh báo, thị trường bất động sản và thị trường trái phiếu doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn; (ii) Đảm bảo ổn định hoạt động hệ thống các TCTD khi thị trường chịu tác động mạnh bởi sự cố ngân hàng SCB chưa từng có tiền lệ, ảnh hưởng lớn đến thanh khoản và niềm tin của người gửi tiền. Bên cạnh đó, ngoài việc duy trì, đáp ứng đầy đủ các chỉ tiêu an toàn hoạt động theo quy định của NHNN, việc mở rộng/thu hẹp tín dụng còn phụ thuộc vào chiến lược kinh doanh, khẩu vị rủi ro, đặc thù hoạt động… của các TCTD trong từng thời kỳ. Trong trường hợp nhận được khiếu nại, phản ánh của khách hàng về việc các TCTD cố tình không tuân thủ các quy định của pháp luật về hoạt động ngân hàng và cấp tín dụng, NHNN sẽ xem xét, xử lý, đảm bảo hoạt động tín dụng diễn ra thuận lợi, an toàn, hiệu quả.

* Sang năm 2023, ngay từ đầu năm, NHNN đã có công văn thông báo chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho từng TCTD và đến tháng 7/2023, trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế khó khăn, các nguồn vốn trong nền kinh tế gặp khó khăn, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ trong việc tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, NHNN đã điều chỉnh chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng năm 2023 cho các TCTD với mức giao toàn hệ thống bằng với chỉ tiêu định hướng năm 2023. Mặc dù NHNN đã triển khai quyết liệt rất nhiều giải pháp, nhưng tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống thấp hơn so với chỉ tiêu định hướng đầu năm và mức NHNN đã thông báo cho các TCTD. Mức tăng trưởng tín dụng không đồng đều, một số TCTD tăng trưởng khá cao, một số TCTD tăng trưởng thấp, thậm chí tăng trưởng âm. Do đó, để kịp thời linh hoạt điều hành, đáp ứng yêu cầu tiếp tục đẩy mạnh tăng trưởng tín dụng phục vụ nhu cầu vốn cho quá trình phục hồi tăng trưởng kinh tế theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã chủ động linh hoạt điều hòa chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng trong toàn hệ thống từ TCTD không sử dụng hết chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng sang các TCTD cần được tiếp tục mở rộng tăng trưởng tín dụng từ ngày 29/11/2023. Theo đó, ngân hàng có dư nợ tín dụng năm 2023 đạt từ 80% mức dư nợ tín dụng NHNN đã thông báo thì ngân hàng được tự chủ động điều chỉnh tăng thêm chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng theo nguyên tắc NHNN đã thông báo, ngân hàng không cần có văn bản đề nghị NHNN điều chỉnh chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng.

Việc bổ sung hạn mức theo cơ chế tự động này là sự chủ động của NHNN trong công tác điều hành nhằm để các TCTD được tự chủ động nâng hạn mức tăng trưởng tín dụng khi đáp ứng điều kiện mà TCTD không phải đề nghị NHNN điều chỉnh chỉ tiêu bổ sung.

Với các giải pháp linh hoạt trong điều hành tăng trưởng tín dụng trên đây, tín dụng tăng phù hợp với khả năng hấp thụ và đảm bảo cung ứng vốn cho nền kinh tế, qua đó góp phần hỗ trợ kinh tế phục hồi, đặc biệt trong giai đoạn bị ảnh hưởng tiêu cực bởi dịch Covid-19 và trong bối cảnh các kênh cung ứng vốn khác cho nền kinh tế gặp khó khăn. Trong 2 năm 2021-2022, tăng trưởng tín dụng đều đạt mục tiêu đề ra, trong đó năm 2021 đạt 13,61%, năm 2022 đạt 14,18%. Đến ngày 31/12/2023, tín dụng đối với nền kinh tế tăng 13,71% so với cuối năm 2022.

Trong năm 2024, tiếp tục bám sát Nghị quyết của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, để tạo điều kiện thuận lợi cho các TCTD cung ứng nguồn vốn tín dụng đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh tế, NHNN đã đưa ra kế hoạch định hướng tăng trưởng tín dụng năm 2024 khoảng 15%, có điều chỉnh phù hợp với diễn biến, tình hình thực tế, giao hết toàn bộ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng định hướng từ đầu năm và tiến hành thông báo nguyên tắc tính toán chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng để TCTD tự xác định chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng của mình.

2. Đề nghị xem xét điều chỉnh, cân đối chênh lệch lãi suất tiền gửi và tiền vay. (Cử tri tỉnh Bình Dương)

Trả lời:

Lãi suất là một trong các công cụ CSTT được qui định tại Điều 10 Luật NHNN. Thời gian qua, NHNN điều hành lãi suất phù hợp với mục tiêu CSTT nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát theo luật định; đồng thời NHNN bám sát diễn biến thị trường trong và ngoài nước để điều hành lãi suất kết hợp với các công cụ CSTT khác đảm bảo an toàn hoạt động hệ thống TCTD, hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế.

Theo quy định hiện hành, lãi suất tiền gửi, lãi suất cho vay của TCTD đối với khách hàng là do TCTD và khách hàng thỏa thuận theo cung cầu vốn thị trường, nhu cầu vốn vay và mức độ tín nhiệm của khách hàng6.

Năm 2023, thực hiện chủ trương của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về giảm lãi suất cho vay nhằm tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân, NHNN đã điều chỉnh giảm liên tục 04 lần các mức lãi suất điều hành với mức giảm 0,5-2,0%/năm7, trong bối cảnh lãi suất thế giới tiếp tục tăng và neo ở mức cao, qua đó tiếp tục định hướng giảm mặt bằng lãi suất cho vay của thị trường, tăng khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp và người dân, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, NHNN đã thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp để phấn đấu giảm lãi suất cho vay, cụ thể: Khuyến khích TCTD tiết giảm chi phí để giảm mặt bằng lãi suất cho vay nhằm hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi và phát triển sản xuất, kinh doanh; Chỉ đạo các TCTD8 và 04 lần tổ chức cuộc họp với các NHTM yêu cầu tiết giảm chi phí để giảm mặt bằng lãi suất, nhất là giảm lãi suất cho vay đối với các khoản cho vay còn dư nợ hiện hữu và các khoản cho vay mới (phấn đấu mức giảm tối thiểu 1,5-2%/năm).

Đến nay, mặt bằng lãi suất đã có xu hướng giảm (lãi suất tiền gửi và cho vay bình quân của các giao dịch phát sinh mới bằng VND của các NHTM giảm khoảng hơn 2,5%/năm so với cuối năm 2022)9. Lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng VND đối với một số ngành lĩnh vực ưu tiên (trong đó có lĩnh vực nông nghiệp nông thôn) ở mức 4,0%/năm. Với tác động có độ trễ của chính sách sau những lần điều chỉnh giảm lãi suất điều hành và các biện pháp đồng bộ khác của NHNN dự kiến mặt bằng lãi suất cho vay sẽ tiếp tục giảm.

Thời gian tới, NHNN tiếp tục theo dõi sát diễn biến tiền tệ trong nước, quốc tế, dự báo lạm phát và lãi suất thị trường để điều hành lãi suất phù hợp với cân đối vĩ mô, lạm phát và mục tiêu chính sách tiền tệ; tiếp tục khuyến khích các TCTD tiết giảm chi phí để giảm mặt bằng lãi suất cho vay nhằm hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi và phát triển sản xuất, kinh doanh.