Vào ngày 30/10/2025, ECB chính thức thông báo bước chuyển sang “giai đoạn tiếp theo” của dự án đồng Euro số (Digital Euro) - một quyết định mang tính định hướng chiến lược cho hệ thống thanh toán và tiền tệ châu Âu trong thập kỷ tới. Theo thông cáo báo chí, nếu các cơ chế lập pháp về đồng Euro số được thông qua trong năm 2026 thì ECB có thể khởi động giai đoạn thử nghiệm từ năm 2027 và sẵn sàng cho việc phát hành chính thức sớm nhất vào năm 2029.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Bối cảnh và ý nghĩa của quyết định
ECB cho biết rằng giai đoạn chuẩn bị đã kết thúc thành công vào đầu tháng 11/2025. Quyết định chuyển sang giai đoạn tiếp theo diễn ra trong bối cảnh các nhà lãnh đạo khu vực đồng Euro tại Hội nghị thượng đỉnh Euro tháng 10/2025 kêu gọi đẩy nhanh tiến độ dự án.
Về bản chất, dự án đồng Euro số nhằm mục tiêu: Một là, bảo vệ chủ quyền tiền tệ châu Âu; hai là, duy trì quyền lựa chọn của người dân giữa tiền mặt và hình thức thanh toán số; ba là, tăng tính cạnh tranh, linh hoạt và bảo mật của hệ thống thanh toán châu Âu.
Theo Chủ tịch ECB Christine Lagarde: “Euro, đồng tiền chung của chúng ta, là biểu tượng tin cậy của sự đoàn kết châu Âu”.
Chuyển đổi này không chỉ là kỹ thuật như ECB nhấn mạnh mà là “nỗ lực tập thể để bảo vệ tương lai của hệ thống tiền tệ châu Âu”. Việc này cho thấy ECB nhìn nhận hệ thống thanh toán và nghĩa vụ tiền tệ số không chỉ là việc Ngân hàng Trung ương “theo kịp thời đại”, mà là một vấn đề chiến lược quốc gia/khu vực, nhất là khi các hệ thống thanh toán tư nhân và Stablecoin (đặc biệt từ Mỹ) đang ngày càng gia tăng ảnh hưởng.
Những nội dung chính của quyết định
Theo thông cáo báo chí của ECB công bố ngày 30/10/2025, giai đoạn chuẩn bị cho dự án đồng Euro số đã chính thức khép lại sau gần hai năm triển khai. Trong giai đoạn này, Eurosystem đã xây dựng bộ quy tắc vận hành sơ bộ, lựa chọn các nhà cung cấp cho những thành phần kỹ thuật chủ chốt, đồng thời vận hành nền tảng đổi mới sáng tạo để thử nghiệm cùng các đối tác thị trường.
Bước sang giai đoạn tiếp theo, ECB cho biết trọng tâm sẽ tập trung vào ba trụ cột chính: Thứ nhất, chuẩn bị kỹ thuật để phát triển và thử nghiệm hạ tầng công nghệ cho đồng Euro số; thứ hai, tiếp cận thị trường và hợp tác với các đối tác thanh toán, bao gồm ngân hàng, doanh nghiệp và người tiêu dùng; và thứ ba, hỗ trợ quá trình lập pháp, cung cấp tư vấn kỹ thuật cho các cơ quan đồng lập pháp của Liên minh châu Âu.
Về lộ trình thời gian, ECB nêu rõ, nếu Nghị định về việc thành lập đồng Euro số được các cơ quan EU thông qua trong năm 2026, giai đoạn thí điểm có thể khởi động từ giữa năm 2027, và đợt phát hành đầu tiên có thể diễn ra sớm nhất vào năm 2029.
ECB cũng công bố ước tính chi phí phát triển cho đến thời điểm phát hành đầu tiên vào khoảng 1,3 tỷ Euro, trong khi chi phí vận hành hằng năm từ năm 2029 dự kiến vào khoảng 320 triệu Euro. Toàn bộ chi phí này sẽ do Eurosystem chi trả, tương tự như việc phát hành và lưu hành tiền mặt hiện nay.
Đáng chú ý, ECB khẳng định việc thiết kế đồng Euro số sẽ được thực hiện cẩn trọng nhằm bảo đảm ổn định tài chính. Theo đó, công cụ này sẽ không thay thế vai trò của ngân hàng thương mại, mà chỉ bổ sung cho hệ thống hiện hành. Các giới hạn nắm giữ sẽ được áp dụng để tránh tình trạng người dân rút tiền gửi ồ ạt khỏi ngân hàng chuyển sang nắm giữ đồng Euro số, từ đó giảm thiểu rủi ro mất cân đối thanh khoản trong hệ thống tài chính.
Tác động đến thị trường tiền tệ và kinh tế toàn cầu
Tầm ảnh hưởng đến hệ thống thanh toán và ngân hàng châu Âu
Việc chuẩn bị phát hành đồng Euro số sẽ buộc các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán, ngân hàng và thương mại điện tử tại khu vực phải điều chỉnh hệ thống, hạ tầng và quy trình. Dự án này mở rộng không gian cạnh tranh, chẳng hạn các ngân hàng và PSP (payment service providers) có thể tận dụng các chuẩn mở của Euro số để mở rộng hoạt động mà không cần xây dựng mạng chấp nhận riêng.
Tuy nhiên, việc này cũng đặt ra câu hỏi là, nếu người dân và doanh nghiệp chuyển phần lớn tiền gửi sang Euro số chính quyền trung ương, ngân hàng thương mại sẽ bị mất nguồn vốn rẻ? ECB đã phát đi thông điệp trấn an rằng nguy cơ này đã được tính tới và thiết kế kèm giới hạn giữ nhằm bảo đảm thanh khoản ngân hàng.
Điều này đồng nghĩa các ngân hàng phải nâng cấp công nghệ, quy trình bảo mật và điều chỉnh mô hình kinh doanh, đồng nghĩa với chi phí và lợi ích sẽ xuất hiện song hành.
Chủ quyền tiền tệ và địa chính trị toàn cầu
Trong kỷ nguyên các hệ thống thanh toán tư nhân của Mỹ (Visa, Mastercard, Apple Pay…) và Stablecoin, châu Âu bị đánh giá là “dễ bị gây áp lực” vì phụ thuộc quá lớn vào mạng lưới thanh toán ngoài châu Âu. Việc phát hành đồng Euro số sẽ giúp tăng cường chủ quyền tiền tệ châu Âu, giảm thiểu rủi ro hệ thống phụ thuộc vào bên ngoài.
Từ góc nhìn toàn cầu, nếu đồng Euro số được chấp nhận rộng rãi, kể cả giao dịch quốc tế, sẽ tạo ra một lựa chọn mới trong hệ thống tiền tệ đa cực. Đó là người dùng và doanh nghiệp có thể lựa chọn thanh toán bằng tiền mặt, thẻ, Stablecoin hoặc đồng Euro số. Điều này có thể thúc đẩy cạnh tranh và làm thay đổi cấu trúc thị trường thanh toán quốc tế.
Tác động tới thị trường tiền tệ, vốn và tỷ giá
Về tỷ giá: Một đồng Euro số nếu trở thành “tiền kỹ thuật số mang tính thanh khoản cao”, có thể làm tăng tính hấp dẫn của tài sản định danh bằng Euro. Điều này có thể thu hút vốn vào khu vực đồng Euro, làm giảm áp lực lên đồng Euro trong ngắn hạn, tuy nhiên, nếu nhà đầu tư đánh giá môi trường tiền tệ châu Âu ổn định và ít rủi ro hơn, lại có thể làm tăng giá trị đồng Euro.
Về lãi suất và kênh truyền dẫn chính sách: ECB phát hành đồng Euro số nghĩa là chính sách tiền tệ có thêm công cụ mới để tác động tới tiền mặt kỹ thuật số, nhưng cũng phải đảm bảo không làm gián đoạn vai trò trung gian của ngân hàng thương mại. Việc chuyển tiền gửi từ ngân hàng sang ECB có thể khiến ngân hàng phải chuyển sang kênh vốn đắt hơn, từ đó có thể làm tăng chi phí cho vay nếu không được thiết kế cẩn trọng.
Ngoài ra, chi phí vận hành hệ thống Euro số và tác động cạnh tranh trong thanh toán có thể làm thay đổi cấu trúc chi phí trong ngành tài chính, nơi ngân hàng, Fintech và thương mại điện tử cạnh tranh mạnh mẽ hơn.
Những rủi ro và động lực phía trước
Rủi ro pháp lý và khung quy định
Dù ECB đã chuẩn bị kỹ về kỹ thuật, một quyết định phát hành chính thức vẫn phụ thuộc vào việc thông qua quy định của EU trong năm 2026. Nếu tiến trình lập pháp bị trì hoãn, kế hoạch thí điểm năm 2027 và phát hành năm 2029 có thể bị lùi lại.
Hơn nữa, luật cần quy định rõ các vấn đề như bảo vệ quyền riêng tư, giới hạn giữ, tính khả dụng ngoại tuyến (offline) và trách nhiệm bảo mật, là những vấn đề mà ECB đã nhấn mạnh trong báo cáo tiến độ của mình.
Rủi ro tác động tới ngân hàng và hệ thống thanh toán hiện tại
Nếu đồng Euro số được thiết kế không khéo, có thể dẫn tới chuyển dịch tiền gửi lớn từ ngân hàng thương mại sang ngân hàng trung ương, ảnh hưởng tới khả năng cho vay của ngân hàng. Mặc dù ECB khẳng định đã tính tới điều này, nhưng thực thi vẫn là thách thức lớn.
Với các ngân hàng nhỏ và trung bình vốn đã phải chịu áp lực thanh khoản và chi phí công nghệ cao, việc thay đổi có thể làm tăng gánh nặng và làm chậm đầu tư vào các mảng sản phẩm khác.
Động lực đổi mới và cạnh tranh ngành tài chính
Dự án đồng Euro số mở ra một không gian cơ hội mới cho các công ty Fintech, nhà cung cấp dịch vụ thanh toán và ngân hàng số trong khu vực. Việc áp dụng các tiêu chuẩn mở cho phép họ sáng tạo và phát triển những giải pháp thanh toán xuyên biên giới linh hoạt hơn, đồng thời mở rộng phạm vi hoạt động trên toàn khu vực đồng Euro.
ECB cũng nhấn mạnh yếu tố này trong thông cáo báo chí, coi đồng Euro số là “nền tảng cho các doanh nghiệp tư nhân đổi mới, mở rộng và cạnh tranh” - một tầm nhìn khẳng định vai trò của khu vực tư nhân trong hệ sinh thái thanh toán mới.
Với cơ chế này, các công ty Fintech châu Âu có thể tận dụng đồng Euro số như một hạ tầng chung, qua đó phát triển dịch vụ thanh toán toàn khối, tăng sức cạnh tranh với các mạng thẻ quốc tế và hệ thống thanh toán nền tảng của Mỹ, đồng thời thúc đẩy châu Âu tiến gần hơn tới mục tiêu tự chủ trong lĩnh vực thanh toán kỹ thuật số.
Tóm lại, quyết định của ECB chuyển sang giai đoạn tiếp theo của dự án đồng Euro số là một bước đi thận trọng nhưng mang tầm chiến lược dài hạn. Đây không chỉ là một dự án kỹ thuật đơn thuần, mà là một bước chuẩn bị có tính bảo vệ vị thế tiền tệ của châu Âu, củng cố chủ quyền trong hệ thống thanh toán toàn cầu và định hình nền tảng cho một kỷ nguyên tiền tệ kỹ thuật số đang đến gần.
Tài liệu tham khảo:
1. European Central Bank - Press release: “Eurosystem moving to next phase of digital Euro project”, 30 Oct 2025.
2. Reuters - “ECB hopes to launch digital Euro pilot in 2027”, 30 Oct 2025.
3. ECB - Progress on the preparation phase of a digital Euro, October 2025.
4. Reuters – “Europe exposed to economic coercion via payment schemes, ECB warns”, 20 Mar 2025.
5. Reuters - “ECB must have active role in payments' evolution to protect public trust in money”, 29 Oct 2025.
Hiền Nguyễn