Kinh tế EAP đang phục hồi

Báo cáo nêu rõ, đại dịch Covid-19 đã diễn biến trầm trọng tại một số nước EAP, điển hình là Indonesia, Philippines và tiếp tục đe dọa những quốc gia khác, gần đây nhất là Myanmar. Những quốc gia bị đại dịch hoành hành đã sử dụng phối hợp các biện pháp nghiêm ngặt để kiểm soát bệnh dịch, mở rộng các chiến lược xét nghiệm và chương trình thông tin nhằm thúc đẩy thói quen thận trọng.

Tăng trưởng kinh tế tại một số nước EAP (% so với năm trước)

	Thực tế và ước tính			Tăng cao		Tăng thấp
	2017	2018	2019	2020	2021	2020	2021
Các nước đang phát triển tại EAP	6,5	6,3	5,8	0,9	7,4	0,3	4,5
Trung Quốc	6,8	6,6	6,1	2,0	7,9	1,6	4,8
Những nước đang phát triển khác	5,4	5,2	4,8	-3,5	5,1	-4,8	3,4
Các nước đang phát triển ASEAN	5,4	5,3	4,8	-3,5	5,1	-4,7	3,4
Indonesia	5,1	5,2	5,0	-1,6	4,4	-2,0	3,0
Malaysia	5,7	4,7	4,3	-4,9	6,3	-6,1	4,4
Philippines	6,9	6,3	6,0	-6,9	5,3	-9,9	2,9
Thái Lan	4,0	4,1	2,4	-8,3	4,9	-10,4	3,5
Campuchia	7,0	7,5	7,1	-2,0	4,3	-2,9	3,0
Lào PDR	6,9	6,3	4,7	-0,6	4,9	-2,4	2,8
Myanmar	5,8	6,4	6,8	0,5	5,9	-0,9	3,0
Mông Cổ	5,4	7,0	5,0	-2,4	5,6	-4,3	3,6
Fiji	5,4	3,5	-1,3	-21,7	6,4	-25,0	5,1
Papua New Guinea	3,5	-0,8	5,9	-3,3	3,2	-4,1	0,6
Quần đảo Solomon	5,3	3,9	1,2	-4,8	3,2	-7,4	2,8
Timor-Leste	-3,8	-0,8	3,4	-6,8	3,1	-9,8	3,0

Nguồn: WB tháng 10/2020

Đại dịch và các nỗ lực kiềm chế nguy cơ lan truyền đã dẫn đến tình trạng cắt giảm hoạt động kinh tế hàng loạt. Khó khăn cũng chồng chất do suy thoái kinh tế toàn cầu, nhất là những nước phụ thuộc đáng kể vào thương mại và du lịch. Nhìn chung, tình hình kinh tế tại mỗi quốc gia đều liên quan đến hiệu quả kiểm soát đại dịch và mức độ tổn thương trước những cú sốc từ bên ngoài. Trong sáu tháng đầu năm 2020, GDP tại EAP giảm tới 2,2% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, kinh tế Trung Quốc giảm 1,8%, những nước khác trong khu vực giảm trung bình 4,0%.

Cũng như phần còn lại trên thế giới, đại dịch đã gây thiệt hại nặng nề về thu nhập và việc làm tại EAP. Trong tháng 4 và tháng 5/2020, doanh thu của các doanh nghiệp EAP giảm trung bình 38% và 58% so với cùng kỳ năm trước. Thiệt hại cũng lan rộng, thậm chí đối với những nước thành công trong việc kiềm chế đại dịch như Việt Nam. Các doanh nghiệp lớn có khả năng phục hồi nhanh hơn nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ, do phần lớn doanh nghiệp thuộc nhóm này bị tổn thương nhiều hơn và thiếu nguồn lực để thích ứng với xu hướng phát triển công nghệ số. Tại EAP, doanh thu hàng tháng của nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ giảm hơn 7-23% so với nhóm doanh nghiệp lớn.

Đại dịch được dự báo sẽ cũng trầm trọng thêm tình trạng đói nghèo với số người nghèo tăng thêm khoảng 38 triệu người, bao gồm 33 triệu người có thể rơi vào cảnh nghèo đói, và 5 triệu người tái nghèo theo chuẩn đói nghèo là thu nhập 5,5 USD/ngày.

Để đối phó với đại dịch, chính phủ các nước EAP đã cam kết mở rộng chi tiêu với trung bình 5% GDP để hỗ trợ hệ thống y tế, các hộ gia đình, và doanh nghiệp để tránh rơi vào tình trạng phá sản. Tuy nhiên, cân đối ngân sách là vấn đề khó khăn do khả năng huy động nguồn thu rất thấp - chỉ chiếm trung bình 18% GDP (không kể Trung Quốc), trong khi tỷ lệ này là 25% GDP tại những nước đang phát triển khác và tới 36% GDP tại các nước phát triển. Khó khăn trong việc tăng nguồn thu có thể khiến các chính phủ đối mặt với khó khăn trong việc cân đối nguồn lực, một số nước thiếu nguồn vốn đầu tư cải thiện hạ tầng và tăng trưởng kinh tế. Trong khi đó, việc triển khai các gói hỗ trợ xã hội cũng vấp phải nhiều khó khăn, nhất là xác định mức suy giảm thu nhập của doanh nghiệp và các nhân trong khu vực kinh tế phi chính thức. Tại một số nước, chưa đầy 25% số hộ gia đình và 10-20% doanh nghiệp thuộc diện hưởng trợ cấp tiếp cận được gói hỗ trợ.

Tại một số nước, thành công trong việc ngăn ngừa đại dịch đã góp phần phục hồi các hoạt động kinh tế. Tuy nhiên, EAP vẫn là khu vực phụ thuộc nặng nề vào phần thế giới còn lại, trong khi nhu cầu trên toàn cầu còn trầm lắng. Trao đổi thương mại sẽ phục hồi theo đà phục hồi kinh tế, nhưng hoạt động du lịch không thể phục hồi trong ngắn hạn. Mặc dù dòng vốn vào ngắn hạn đã trở lại EAP, nhưng bất ổn toàn cầu vẫn cản trở các hoạt động đầu tư, khả năng hỗ trợ kinh tế tại một số nước còn khiêm tốn, kinh tế EAP được dự báo chỉ tăng 0,9% trong năm nay. Trong năm 2020, GDP được dự báo tăng 2,0% tại Trung Quốc và trung bình -3,5% tại những nước còn lại trong khu vực. Sang năm 2021, triển vọng kinh tế sáng sủa hơn, kỳ vọng tăng 7,9% tại Trung Quốc và 5,1% tại những nước còn lại, với giả thiết là kinh tế khu vực tiếp tục phục hồi và các nền kinh tế chủ chốt bình thường trở lại. Tuy nhiên, tăng trưởng kinh tế trong hai năm tới đây vẫn thấp hơn so với dự báo đưa ra vào thời điểm trước khi đại dịch bùng phát. Tại một số quốc đảo ngoài khơi Thái Bình Dương, triển vọng kinh tế tỏ rất mờ mịt, với mức tăng trưởng kinh tế vào cuối năm 2021 giảm khoảng 10% so với trước khi xảy ra khủng hoảng.

Đại dịch sẽ gây tác động lâu dài đến tăng trưởng kinh tế do những tổn thương về đầu tư, nguồn nhân lực, và năng suất lao động. Cùng với tình trạng xấu đi của bảng cân đối tài sản ngân hàng và bất ổn tăng cao, nợ khu vực công và tư nhân dường như sẽ cản trở đầu tư công và tư, có thể gây rủi ro bất ổn kinh tế. Bệnh tật, thực phẩm bấp bênh, và tình trạng đóng cửa trường học có thể xói mòn nguồn nhân lực và gây thiệt hại về thu nhập. Tình trạng đóng cửa doanh nghiệp và rối loạn trong mối quan hệ giữa doanh nghiệp và người lao động có thể gây thiệt hại về năng suất thông qua những thiệt hại về giá trị tài sản vô hình. Rối loạn thương mại và các chuỗi giá trị toàn cầu có thể gây tổn thương về năng suất do phân bổ nguồn lực trong các khu vực và doanh nghiệp chưa hiệu quả, và cản trở việc phổ biến công nghệ. Những hệ quả này của đại dịch có thể khiến tăng trưởng kinh tế hàng năm giảm 1% trong thập kỷ tới đây. Trong đó, người nghèo là đối tượng dễ tổn thương nhất do thiếu điều kiện tiếp cận các cơ sở y tế, giáo dục và các nguồn tài chính. Tác động tiêu cực của đại dịch có thể giảm nhẹ phần nào nhờ xu hướng gia tăng công nghệ số, được cho là sẽ góp phần tăng năng suất và giúp người nghèo nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ.

Để nâng cao hiệu quả chính sách, các lựa chọn chính sách để kiềm chế đại dịch và trợ cấp hiện nay cần được thông tin rộng rãi, nhất là về tác động của nó đến khả năng phục hồi và tăng trưởng kinh tế trong tương lai. Trong đó, các lựa chọn chính sách trong mỗi lĩnh vực - điển hình là y tế - sẽ tác động đến mục tiêu của những lĩnh vực khác.

Xuân Thanh

Nguồn: WB tháng 10/2020