Vai trò của Hiệp hội ngân hàng Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

Cùng với sự phát triển và lớn mạnh của hệ thống ngân hàng, vai trò của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam ngày càng được khẳng định trên cả hai mặt: vừa là cầu nối, liên kết, hợp tác hỗ trợ các ngân hàng thành viên trong hoạt động để cùng phát triển; vừa là trợ thủ đắc lực cho việc triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách của Chính phủ và NHNN. Hòa chung vớidòng chảy của hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển bền vững,vô vàn thách thức, khó khăn đang được đặt ra đòi hỏi không chỉ các ngân hàng thành viên phải đổi mới để cạnh tranh thành công, mà bản thân Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cũng phải chuyển mình, sáng tạo trong hoạt động, tăng cường hợp tác quốc tế, phát huy rõ hơn nữa vai trò và vị thế của mình trong hệ thống, đưa ngành tài chính ngân hàng Việt Nam sớm bắt kịp với khu vực và thế giới.

1. Vai trò, mục tiêu và hoạt động của một số Hiệp hội Ngân hàng tiêu biểu trên thế giới

Mô hình hiệp hội ngân hàng ra đời và phát triển từ cách đây hơn 100 năm ở các nước Tây Âu, nhanh chóng trở thành xu thế và lan rộng ra nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam. Vai trò của tổ chức này ngày càng được hoàn thiện, đã và đang trở thành động lực mạnh mẽ thúc đẩy hệ thống ngân hàng phát triển.Việc nhìn nhận những ưu điểm điển hìnhcủa một số Hiệp hội Ngân hàng tiêu biểu trên thế giới bên cạnh mục tiêu cơ bản sẽ giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện, từ đó đánh giá lại hoạt động của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam để đưa ra những khuyến nghị mang tầm chiến lược cho sự phát triển của tổ chức này.

1.1. Hiệp hội Ngân hàng Canada (CBA) là một trong những Hiệp hội lâu đời nhất thế giới (sau Anh và Mỹ), được thành lập tại Montreal 17/12/1891 và được tách ra độc lập vào năm 1990 bởi một đạo Luật đặc biệt của Quốc hội. Trong thời kỳ xem xét lại Luật Ngân hàng năm 1890, tất cả các nhà lãnh đạo ngân hàng và Chính phủ đều nhận ra sự cần thiết phải có một tổ chức ngân hàng chính thức, giống mô hình tại Mỹ và Anh. George Hague – Tổng giám đốc Ngân hàng bán buôn Canada được bầu làm chủ tịch đầu tiên của Hiệp hội.

CBA là một tổ chức tự nguyện, kết nối với 61ngân hàng nội địa, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và công ty con hoạt động ở Canada với khoảng 280,000 nhân viên. CBA giữ vai trò cầu nối giữa các ngân hàng với Chính phủ1 về các vấn đề liên quan đến lĩnh vực tài chính ngân hàng.CBA ủng hộ các chính sách công hiệu quả góp phần xây dựng hệ thống ngân hàng lành mạnh, đóng góp tích cực vào phát triển và tăng trưởng kinh tế của Canada2.Bên cạnh hai nhiệm vụ quan trọng kể trên, CBA còn có nhiệm vụ tăng cường kiến thức tài chínhcho công dân Canada (thông qua việc tài trợ cho các chương trình hội thảo về kiến thức tài chính cho các sinh viên và người cao tuổi; thành lập riêng một website3 hướng dẫn hai đối tượng này quản lý dòng tiền, nhận diện những cú lừa đảo tài chính hay tránh nhữnggian lận trong ngân hàng).CBA là thành viên thành viên của Ủy ban quốc gia về Giáo dục tài chính, có trách nhiệm trong việc phát triển và thực thi Chiến lược quốc gia về giáo dục tài chính, đồng thời chịu trách nhiệm giám sát các chương trình giáo dục tài chínhquốc gia. CBA cũng phối hợp với các ngân hàng và công ty luật hỗ trợ bảo vệ người tiêu dùng khỏi các tội ác tài chính và tăng nhận thức về gian lận tài chính cho họ.CBA có trách nhiệm hỗ trợ hoạt động và cung cấp thông tin cho các ngân hàng thành viên; tham gia thu thập và phân tích dữ liệu tài chính; hỗ trợ phát triển chính sách ngân hàng và những cải cách pháp lý về các dịch vụ tài chính liên bang.

Một trong những điểm nổi bật của Hiệp hội Ngân hàng Canada là các hoạt động hỗ trợ cộng đồngmà nổi tiếng trong số này là Chương trình thực tập tại Quốc hội (Parliamentary Internship Programme - PIP).Chương trình này tạo cơ hội cho các công dân Canada trẻ có cơ hội được làm việc tại Quốc hội với cả Chính phủ và các thành viên Đảng đối lập của Quốc hội.Từ năm 1969, đã có gần 400 công dân trẻ có cơ hội tham gia chương trình và rất nhiều trong số này đã có những vị trí cấp cao trong nhiều lĩnh vực.CBA cũng khá tích cực trong việc hỗ trợ hệ thống ngân hàng Canada hội nhập quốc tế4. Trên thực tế, trong vòng 7 năm liên tiếp, khu vực ngân hàng Canada đã được Diễn đàn kinh tế thế giới đánh giá, xếp hạng là khu vực lành mạnh nhất thế giới.

CBA có luật riêng và Bộ luật chuyên ngành của Quốc hội Canada dành cho CBA, và theo Luật riêng của CBA. Theo đó, Hội đồng điều hành (Executive Council) hoạt động như Hội đồng giám đốc (Board of Directors), gồm các thành viên đại diện cho các ngân hàng (6 ngân hàng nội địa lớn nhất cùng với NH HSBC Canadan, NH Western Canada và NH Laurentia); một đại diện từ nhóm ngân hàng nội địa (hiện là chủ tịch Financial Choice); 2 đại diện từ nhóm các ngân hàng nước ngoài (hiện là đại diện của Citibank và Royal Bank của Scotland). Chủ tịch CBA (CBA’s President) đồng thời là thành viên Hội đồng điều hành – là người có tiếng nói trong ngành ngân hàng và giao tiếp tốt với các lĩnh vực khác ở tất cả các cấp độ Chính phủ, quốc tế, truyền thống, công chúng, pháp luật.

1.2. Khác với mục tiêu hoạt động của một số Hiệp hội Ngân hàng lớn trên thế giới, Hiệp hội ngân hàng Úc (Australian Bankers’ Association – ABA) hướng tới mục tiêu đảm bảo khách hàng có thể tiếp cận được dịch vụ dễ dàng ở mức giá hợp lý và có thể tìm thấy sản phẩm dịch vụ phù hợp với nhu cầu5thông qua việc đơn giản hóa thủ tục công bố thông tin, đơn giản hóa hồ sơ khách hàng và bảo vệ thông tin khách hàng; miễn phí mở tài khoản ngân hàng và hỗ trợ tư vấn tài chính thông qua các website.

Theo đó, ABA tập trung vào việc phát triển Các quy tắc và tiêu chuẩn cho ngành ngân hàng (Code of banking practice6) đảm bảo các tiêu chuẩn hành nghề tốt nhất trong hệ thống ngân hàng Úc về các vấn đề như kết nối ngân hàng điện tử, bảo mật, hỗ trợ tài chính, bảo vệ khách hàng khỏi những hành vi gian lận tài chính, và khuyến khích giáo dục tài chính cho các khách hàng trong nước. ABA đóng vai trò quan trọng trong việc cải cách hệ thống thanh toán và an toàn hoạt động ngân hàng. Tổ chức này trực tiếpđối thoại với Ủy ban tài chính liên bang (Federal Government’s financial system inquity) về nguồn vốn ngân hàng, tính thanh khoản và các quy định khác, làm việc với Chính phủ để bảo đảm hệ thống tài chính ngân hàng hoạt động ổn định, hiệu quả và có tính cạnh tranh.Ngoài ra, hiệp hội cũng chú trọng vai trò của giáo dục tài chính, thúc đẩy phát triển hệ thống thu nhập hưu trí tích hợp tối đa hóa lợi ích cho các khách hàng, giúp họ có nhiều lựa chọn hơn để quản lý dòng tiền hưu trí, đơn giản hóa thủ tục và tạo khuôn khổ thuế phù hợp cho họ.ABA là cầu nối giúp các ngân hàng phát triển dịch vụ ngân hàng để phát triển kinh doanh nhỏ và phát triển ngân hàng nông thôn, khu vực.

1.3. Hiệp hội ngân hàng Anh (The British Bankers' Association – BBA)là tổ chức đại diện hàng đầu cho khu vực ngân hàng và dịch vụ tài chính của Vương quốc Anh, tổ chức đại diện cho các hội viên trong mối quan hệ với các nhà lập pháp, hành pháp, các cơ quan truyền thông và tất cả các chủ thể chính tại Anh, Châu âu, với mục tiêu thúc đẩy hệ thống pháp luật, luật lệ hỗ trợ khách hàng, khuyến khích tăng trưởng, nâng cao các quy chuẩn trong ngành công nghiệp ngân hàng của Anh.BBA cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao các dịch vụ phục vụ người tiêu dùng và doanh nghiệp, tăng cường cạnh tranh trong khu vực ngân hàng vì lợi ích của tất cả các khách hàng,cải thiện khả năng tiếp cận tài chính thông qua việc hỗ trợ mở rộng Quỹ cho chương trình vay, thúc đẩy việc cho vay mới; đưa ra các quy chuẩn ngân hàng7, đặc biệt là các tiêu chuẩn nghề nghiệp; tham gia vào việc xây dựng lãi suất liên ngân hàng Libor. Hướng dẫn chi tiết về các loại khoản vay, hình thức tài trợ được BBA đăng tải rõ ràng trong mục Tiếp cận tài chính doanh nghiệp trên các cổng thông tin điện tử của các ngân hàng tham gia chương trình.Điểm đặc biệt cần chú ý là BBA chia các ngân hàng hội viên thành từng nhóm, mỗi nhóm có ban cố vấn riêng để đảm bảo BBA có thể đáp ứng các yêu cầu của từng nhóm8

Bên cạnh đó, BBA thành lậpnhóm Nghiên cứu người tiêu dùng(gồm đại diện tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, các quỹ từ thiện hàng đầu, các chủ ngân hàng) với nhiệm vụ (i) xác định những tiến bộ trong các dịch vụ cung cấp cho khách hàng; (ii) giới thiệu dịch vụ điện tử nhanh hơn cho dịch vụ chuyển đổi tiền mặt từ tài khoản ISA. BBA là đầu mối xác định các tài khoản ngân hàng của người dân được nhận tài trợ từ chương trình hỗ trợ của Chính phủ đối với người thu nhập thấp hay thất thiệp đồng thời phối hợp trong việc thiết lập một tiện ích online để đảm bảo các doanh nghiệp có thể dễ dàng đáp ứng các nghĩa vụ pháp luật khi phòng chống rủi ro trước sự biến động của tỷ giá và giá hàng hóa.

1.4. Hiệp hội ngân hàng Trung Quốc(Chinese Bankers Association - CBA) cũng có cơ cấu tổ chức và mục tiêu hoạt động9 khá tương đồng với Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam. Theo đó, cơ quan này có các chức năng chính sau: (i) Hỗ trợ thực thi các chính sách kinh tế, tài chính và nghị định thương mại; (ii) Hỗ trợ cho việc cân bằng cung cầu vốn giữa các khu vực khác nhau với mục tiêu thúc đẩy phát triển kinh tế; (iii) Xây dựng và biên soạn các quy tắc, quy định chung liên quan đến các lĩnh vực kinh doanh khác nhau của các thành viên; (iv) Tăng cường hoạt động thông tin, khảo sát, thống kê, tư vấn, nghiên cứu, phát triển và phát hành liên quan đến tài chính quốc gia và quốc tế; (v)- Bảo vệ quyền lợi chính đáng và giúp giải quyết các tranh chấp giữa các thành viên; (vi) Thúc đẩy việc trao đổi, phân tích và báo cáo thông tin tín dụng giữa các thành viên và xây dựng hồ sơ tín dụng của các khách hàng lớn của các thành viên; (vii) Củng cố việc lập kế hoạch hệ thống thông tin giữa các thành viên; (viii) Tăng cường việc hỗ trợ lẫn nhau, giáo dục và hợp tác giữa nhân viên của các thành viên và tài trợ các các hoạt động vì cộng đồng; (ix) Tham gia vào các tổ chức và hội nghị tài chính quốc tế; (x) Thực hiện các nghiên cứu và đưa ra các khuyến nghị đối với các chính sách của chính phủ và các đề xuất từ các tổ chức tư nhân; (xi) Thúc đẩy truyền thông và hợp tác với các Hiệp hội ngân hàng nước ngoài, đẩy mạnh ngoại giao quốc gia. Tuy nhiên, bên cạnh các chức năng kể trên, CBA có Hiệp hội giao dịch liên ngân hàng (National Association of Financial Market Institutional Investors – viết tắt NAFMII)là hiệp hội phi lợi nhuận hình thành trên cơ sở tự nguyện của các thành viên tham gia thị trường liên ngân hàng (bao gồm thị trường tín dụng liên ngân hàng, thị trường trái phiếu liên ngân hàng, thị trường ngoại hối, thị trường thương phiếu và thị trường vàng). NAFMII được Quốc vụ viện thông qua, và Bộ Dân chính phê chuẩn thành lập vào ngày 3 tháng 9 năm 2007. Tổ chức này được thành lập với mục đích nâng cao khả năng tự quản theo pháp luật của thị trường liên ngân hàng, hạn chế các hành vi vi phạm quy định của các thành viên, đồng thời bảo đảm lợi ích hợp pháp của các thành viên, thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của thị trường. Nhiệm vụ của NAFMII tập trung vào 3 nội dung chủ yếu: tạo lập những quy tắc hoạt động trên thị trường và kêu gọi tính đồng thuận của tất cả các thành viên tham gia từ đó giúp thị trường vận hành ổn định; là cầu nối giữa các thành viên, giữa các thành viên với khách hàng, giữa các thành viên với các cơ quan quản lý, cơ quan lập pháp, tạo ra sự thông suốt về thông tin trên thị trường; tiến hành các hoạt động nghiên cứu, đào tạo tạo điều kiện để phát triển thị trường theo chiều sâu.

Việc thành lập NAFMII thực chất là một trong những biện pháp của PBC nhằm nâng cao năng lực tự quản lý của thị trường trước khi tiến hành các bước nới lỏng dần các quy phạm pháp luật trên thị trường liên ngân hàng, đồng thời tạo ra những cơ quan hỗ trợ cần thiết cho PBC trong khi thị trường phát triển ngày càng mạnh mẽ. Đây cũng là động thái quan trọng để hình thành tính chủ động trong quản lý rủi ro và nâng cao năng lực hoạt động cho các thành viên, phần nào cũng cho thấy những bước chuyển đổi chủ động của Trung Quốc trong quá trình chuẩn bị cho việc mở cửa hoàn toàn thị trường. Với tốc độ phát triển của thị trường tiền tệ Trung Quốc hiện nay, cộng thêm các yêu cầu về mở cửa thị trường do các cam kết gia nhập thương mại thế giới, việc thành lập các tổ chức mang tính thị trường tự quản lý như vậy là cần thiết.

2. Mô hình hiệp hội ngân hàng Việt Nam(Vietnam Banks’ Association – VNBA) trong mối tương quan với mô hình Hiệp hội Ngân hàng các nước

Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam được thành lập theo Quyết định số 247/TTg ngày 14/5/1994 và Quyết định 131/TCCP ngày 5/10/1994 của Bộ trưởng - Trưởng ban Tổ chức Cán bộ Chính phủ (nay là Bộ Nội vụ) công nhận Điều lệ Hiệp hội Ngân hàng (HHNH) Việt Nam; Quyết định số 43/2003/QĐ-BNV ngày 01/8/2003 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ phê duyệt Điều lệ (sửa đổi, bổ sung) của HHNH Việt Nam.

HHNH Việt Nam là tổ chức nghề nghiệp tự nguyện của các tổ chức tín dụng (TCTD) Việt Nam10; hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, tự quản, tự chịu trách nhiệm về mọi mặt; tập hợp, động viên các hội viên hợp tác, hỗ trợ nhau trong hoạt động kinh doanh; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Hội viên; làm cầu nối giữa các hội viên với các cơ quan Nhà nước; nhằm ổn định và phát triển lành mạnh, hiệu quả, an toàn hệ thống các TCTD Việt Nam, qua đó góp phần thực thi chính sách tiền tệ, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội.Trong bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước còn nhiều phức tạp, tái cơ cấu hệ thống ngân hàng được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, VNBA đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối, hợp tác, hỗ trợ các thành viên trong hoạt động kinh doanh tiền tệ, chia sẻ thông tin để triển khai có hiệu quả các chủ trương chính sách của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước, triển khai các giải pháp củng cố, đổi mới theo hướng phát triển bền vững, an toàn và hiệp quả hơn. Bên cạnh đó, VNBA cũng tạo dựng được môi trường cho các tổ chức hội viên chia sẻ kinh nghiệm, hiểu biết lẫn nhau thông qua các tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo từng lĩnh vực nghiệp vụ. Sự ra đời của Hội Thẻ ngân hàng11, Câu lạc bộ Pháp chế ngân hàng12 - đơn vị trực thuộc VNBA là một ví dụ điển hình.

Như vậy, có thể thấy, vai trò của Hiệp hội ngân hàng Việt Nam tập trung chủ yếu ở chức năng tư vấn, đại diện cho các thành viên, mà chưa nâng cao được vai trò tư vấn chính sách, định hướng phát triển cho các thành viên như mô hình hiệp hội của một số nước kể trên. Đặc biệt, một số hoạt động như: đẩy mạnh giáo dục tài chính (Úc, Canada); vai trò trong thiết lập chính sách, xây dựng và đưa ra các khung chuẩn mực cho hoạt động ngân hàng (như trường hợp của Anh, Canada, Úc); nâng cao khả năng tiếp cận tài chính (Úc); tư vấn, hỗ trợ, đưa ra các giải pháp cho ngân hàng trong việc tiếp cận và phát triển các lĩnh vực trọng tâm kinh tế như việc thành lập các Ủy ban ngân hàng nông nghiệp, nông thôn, Hiệp hội giao dịch liên ngân hàng (trường hợp của Trung Quốc, Mỹ) là hoàn toàn thiếu vắng.

3. Một số định hướng chiến lược nâng cao vai trò và tiếng nói của Hiệp hội ngân hàng trong hệ thống ngân hàng nói chung và bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế nói riêng

Thời gian qua, ngành ngân hàng Việt Nam được đánh giá đã phát triển khá mạnh mẽ và từng bước để hội nhập với khu vực và thế giới bằng việc tìm cách mở chi nhánh và văn phòng đại diện tại một số quốc gia trong khu vực Đông Nam Á và châu Âu.Tuy nhiên, với việc ký kết nhiều hiệp định thương mại quốc tế mà điển hình là Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và việc tham gia Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) đã đang và sẽ đặt ra thách thức rất lớn đối với ngành ngân hàng trong quá trình điều chỉnh và cải cách để tiến đến một hệ thống ngân hàng phát triển bền vững và ổn định.

Theo đó, ngoài việc bản thân các ngân hàng phải xây dựng được chiến lược cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập quốc tế, tăng cường quy mô và năng lực tài chính; vai trò của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam trong việc kết nối các thành viên, tạo nên sức mạnh tập thể của hệ thống ngân hàng trong nước là đặc biệt quan trọng. Chiến lược phát triển ngành ngân hàng đến năm 2020, tầm nhìn 2030 cần khẳng định lại vị trí và các nhiệm vụ chính sách mà Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cần hướng tới trong tương lai song song với việc cân nhắc và triển khai áp dụng các giải pháp chiến lược sau:

- Giải pháp về phía Hiệp hội ngân hàng Việt Nam:

+ Trong dài hạn, VNBA cần suy nghĩ về vấn đề tái cơ cấu mô hình tổ chức và quy mô hoạt động. Cơ cấu lại mô hình quản trị và nhân sự điều hành theo hướng: các vị trí cấp cao phải là những người đang đương nhiệm các vị trí quan trọng, có tiếng nói và vai trò nhất định trong hệ thống; các thành viên trong Hội đồng quản trị/Hội đồng điều hành nên là lãnh đạo đại diện của các ngân hàng lớn trong hệ thống; bổ sung các nhân sự có kinh nghiệm hoạt động trong nhiều lĩnh vực quan trọng (nông nghiệp, công nghiệp, thương mại…), sẵn sàng hỗ trợ các ngân hàng trong việc phát triển sản phẩm, dịch vụ.

Ngoài ra, kinh nghiệm quốc tế chỉ ra rằng Hiệp hội ngân hàngcần cócác bộ phận chuyên trách, liên kết chặt chẽ với nhau dưới hình thức Ủy ban, nhóm, tổ hay Hiệp hội chuyên ngành theo các lĩnh vực hoạt động (ví dụ Hiệp hội thanh toán, Hiệp hội thẻ ngân hàng, Hiệp hội ngân hàng nông nghiệp nông thôn, Hiệp hội kiểm toán…).

Theo đó trước mắt, với đặc thù kinh tế chính trị và cũng là phù hợp với định hướng chính sách của Chính phủ Việt Nam, cần hìnhthành Trung tâm phát triển ngân hàng nông nghiệp nông thôn trong Hiệp hội(hoạt động như mô hình Ủy ban hiệp hội ngân hàng Nông nghiệp nông thôn Center for Agricultural and Rural Banking của Mỹhay ABA Ag Bankers Committee) với mục tiêu hỗ trợ các nhà quản lý ngân hàng trong đẩy mạnh phát triển lĩnh vực nông nghiệp nông thôn một cách chuyên nghiệp hóa; đa dạng hóa cá chương trình tín dụng để hỗ trợ người nông dân tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn. Trung tâm cần có các nhân viên, chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính nông thôn (nếu có kinh nghiệm trong hoạt động tín dụng nông nghiệp nông thôn tại các NHTM thì càng tốt).

Kinh nghiệm thành côngcủa Ủy ban hiệp hội ngân hàng Nông nghiệp nông thôn của Mỹ chỉ ra rằng:(i) Ủy ban này không nói cho các ngân hàng phải làm gì mà hoạt động như một công cụ để đưa các ngân hàng lại gần nhau. Các giải pháp đến từ chính lĩnh vực phát triển, ABA chỉ hỗ trợ đưa thông tin đến phần còn lại của lĩnh vực thông qua nhiều kênh đa dạng; (ii) Nguồn nhân lực đóng vai trò vô cùng quan trọng, theo đó ABA có các nhân viên hiểu về lĩnh vưc ngân hàng nông nghiệp ngay từ ban đầu thành lập; (iii) ABA hỗ trợ các ngân hàng và đưa cho họ diễn đàn trao đổi khi họ cần, tất cả các ngân hàng đều có một chỗ đứng tại hội nghị, không quan tâm đến quy mô của ngân hàng là lớn hay nhỏ; (iv) ABA cho xuất bản tạp chí nông thôn ngân để khuyến khích các ngân hàng học tập và đưa ra các giải pháp nông nghiệp hiện đại cho khách hàng của mình như: tài trợ bất động sản (farm real estate financing); tài trợ công cụ làm việc (farm equipment financing); cung cấp tín dụng để hiện đại hóa và phát triển nông nghiệp; phân tích tín dụng cho vay nông nghiệp nông thôn (credit analysis for agricultural lending); (v) Thường xuyên xuất bản các thông tin cho các ngân hàng nông nghiệp, như việc xuất bản cuốn sách về hướng dẫn quản lý tín dụng nông nghiệp nông thôn); tổ chức các tọa đàm thảo luận về tương lai của ngành nông nghiệp: các công cụ mới cho NHTM trong lĩnh vực nông thôn; (vi) Xây dựng các chuẩn mực cho lĩnh vực tín dụng nông nghiệp, đồng thời đưa ra các khuyến nghị về các chuẩn mực tài chính nông thôn; (vii) Tổ chức Hội nghị thường niên cho các ngân hàng nông nghiệp.

+ Định hướng phát triển VNBA trở thànhđầu mối triển khai chương trình Giáo dục tài chính tại Việt Nam, tiến tới việc phổ cập tài chính cho người dân; thành lập trung tâm đào tạo lớn; tổ chức tu nghiệp hàng năm để nâng cao trình độ cho cán bộ nhân viên ngân hàng; đồng thời phối hợp với các khoa tài chính ngân hàng ở các học viện, các trường đại học tham gia giảng dạy cho sinh viên nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn chất lượng và nhu cầu thiết thực của ngân hàng trong tuyển dụng nhân sự.

+ Phối hợp với chặt chẽ với NHNN trong việc ban hành các Bộ tiêu chuẩn hoạt động cho ngành ngân hàng (như tiêu chuẩn quản trị rủi ro, chuẩn mực kế toán,…);

+ Thiết lập được cơ chế thông tin, thu thập thập ý kiến của hội viên một cách rộng rãi và thường xuyên; nghiên cứu chọn lọc, lập luận chắc chắn để trình bày với các cơ quan đối tác trên tinh thần trách nhiệm đầy đủ của người đại diện nhằm cải thiện và nâng cao tiếng nói của VNBA với các cơ quan nhà nước và trong hệ thống ngân hàng;

+ Trong bối cạnh hội nhập quốc tế sâu rộng, các nghiệp vụ và dịch vụ ngân hàng luôn phát triển không ngừng theo hướng hiện đại thị, trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt, VNBA cần nắm bắt, đi trước đón đầu về nhu cầuđào tạo của các ngân hàng hội viên để nâng cao trình độ cho nhân viên, tránh tụt hậu, thua thiệt trong cạnh tranh.

+ Phát huy hiệu quả và nâng cao sức mạnh của Hiệp hội, đặc biệt trong các dự án liên kết thanh toán, liên kết hoạt động giữa hệ thống NHTM để tận dụng và tránh lãng phí nguồn lực, đẩy mạnh việc thanh toán không dùng tiền mặt. Ví dụ, ở nhiều nước, thay vì mỗi NHTM có các POS riêng, tranh nhau đặt cùng một chỗ, pháp luật cho phép một công ty chuyên kinh doanh, lắp đặt POS, đảm bảo chuyên môn hóa, tiết kiệm chi phí.

- Giải pháp về phía cơ quan quản lý:

+ Kinh nghiệm quốc tế cho thấy Chính phủ các nước đều rất coi trọng vai trò của Hiệp hội ngân hàng, luôn khích lệ tổ chức này phát biểu ý kiến để thu thập những vấn đề cần bổ sung sửa đổi các chính sách, luật pháp đang dự thảo hoặc ban hành nhằm phù hợp với điều kiện thực tế. Theo đó, Chính phủ và NHNN có cơ chế để các thành viên Hiệp hội tham gia vào các Ban hoạch định chính sách của Chính phủ và NHNN;

+ Trong ngắn hạn, cần sớm xây dựng Quy chế về mối quan hệ giữa Hiệp hội Ngân hàng với NHTW, trong đó chỉ rõ các vấn đề nhất thiết phải có ý kiến tham gia của Hiệp hội, như: (i) Điều kiện được phép thành lập và hoạt động trong hệ thống ngân hàng; (ii) Quy định về mức lãi suất, mức tín dụng; (iii) Hướng dẫn các giải pháp bảo vệ quyền lợi cho người gửi tiền; (iv) Các giải pháp của NHTW can thiệp vào thị trường liên ngân hàng và nghiệp vụ thị trường mở; các lĩnh vực kế toán hạch toán, kế toán đồ của NHTM; (v) Quy tắc an toàn ngân hàng, các hệ số đảm bảo để duy trì hoạt động lành mạnh; (vi) Tiêu chuẩn các công cụ của chính sách tiền tệ chủ yếu, dự trữ bắt buộc;

+ Cải thiện thủ tục hành chính và quản lý nhà nước với VNBA: Những việc gì bản thân Hiệp hội làm được, Chính phủ và NHNN nên tạo điều kiện, giảm bớt can thiệp hành chính, chỉ nên lưu ý đến những giải pháp quản lý theo chức năng của mình. Đặc biệt, trong trường hợp NHNN không chấp nhận khuyến nghị nào của Hiệp hội cần có giải thích chi tiết, rõ ràng, minh bạch để Hiệp hội phổ biến lại cho các hội viên nắm bắt thông tin;

+ Hiệp hội có quan hệ đối tác với các cơ quan của Chính phủ, không nên giao cho các Bộ, ngành quản lý hiệp hội như một cấp trên, ảnh hưởng đến vai trò vị trí của một tổ chức quần chúng.

Kết luận

Không thể phủ nhận vai trong suốt quá trình phát triển của mình, với vai trò cầu nối, VNBA đã hỗ trợ tích cực cho hoạt động của các tổ chức hội viên, góp phần nâng cao hiệu lực thực thi các chính sách của NHNN và phát triển kinh tế - xã hội.Đặc biệt trong giai đoạn thực hiện Đề án cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011-2015 và Chương trình hành động của NHNN với mục tiêu tổng quát đến năm 2020, các tổ chức hội viên của VNBA cũng rất chủ động thực hiện các giải pháp để cơ cấu lại căn bản, triệt để và toàn diện hoạt động của các TCTD. Việc liên kết, sáp nhập để cho ra đời các ngân hàng có quy mô lớn và hoạt động hiệu quả hơn cũng là nền tảng để Việt Nam phát triển các ngân hàng có quy mô tầm cỡ khu vực.

Tuy nhiên, đứng trước bối cảnh chiến lược mới của ngành ngân hàng nói riêng và quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng của Việt Nam nói chung, VNBA sẽ phải đối mặt với khá nhiều thách thức. Theo đó, VNBA cần tiếp tục đổi mới để làm tốt hơn vai trò cầu nối của mình trong việc liên kết các tổ chức hội viên cùng nhau hợp tác và phát triển; đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng hành cùng tổ chức hội viên tái cơ cấu hệ thống các TCTD, xử lý nợ xấu theo Đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Việc thực hiện các khuyến nghị nêu trên sẽ tạo nên tảng để Hiệp hội ngân hàng Việt Nam ngày một phát triển, nâng cao năng lực và tiếng nói của mình trong toàn hệ thống.

--------------

Tài liệu tham khảo

1. Building Capacity in Agricultural Banking: The Role of A Bankers Association, World Bank Agriculture Finance Support Facility Webinar, November 20, 2013

2.CBA Code of Conduct for Authorized Insurance Activities, Voluntary Commitments and Codes of Conduct

3. http://www.vnba.org.vn/index.php

4. http://www.cba.ca

ThS. Đỗ Thị Bích Hồng

ThS. Lê Phú Lộc

Viện Chiến lược ngân hàng, NHNN