Dữ liệu ngày càng trở nên quan trọng trong việc phát triển các dịch vụ hướng đến Chính phủ số, xã hội số, nền kinh tế số. Việc chia sẻ dữ liệu là điều kiện quan trọng để cung cấp dịch vụ số, đơn giản hóa quy trình, đổi mới mô hình của các tổ chức. Ngành Ngân hàng đã sớm triển khai kết nối, liên thông dữ liệu để phát triển hệ sinh thái số, nâng cao chất lượng dịch vụ, gia tăng tiện ích cho người dân và doanh nghiệp.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Tạo nền tảng cho chia sẻ dữ liệu có trách nhiệm, vì lợi ích của người dùng
Tại sự kiện “Kết nối Fintech với chủ đề "“Chia sẻ dữ liệu hướng tới tài chính toàn diện và đổi mới” do NHNN tổ chức ngày 14/11 vừa qua (trong khuôn khổ Dự án hỗ trợ kỹ thuật “Thúc đẩy tài chính toàn diện và tài trợ khí hậu” do Ngân hàng Phát triển Châu Á tài trợ), ông Phạm Anh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cho biết, trong những năm qua, ngành Ngân hàng đã sớm nhận thức được những lợi ích to lớn từ việc thúc đẩy kết nối, liên thông dữ liệu để phát triển hệ sinh thái số, nâng cao chất lượng dịch vụ cho người dân và doanh nghiệp. Từ năm 2021, Thống đốc NHNN đã ban hành Kế hoạch chuyển đổi số ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Ngày 03/11/2025 vừa qua, Thống đốc tiếp tục ban hành Chiến lược chuyển đổi số ngành Ngân hàng đến năm 2030 (Quyết định số 3579/QĐ-NHNN) và Chiến lược dữ liệu ngành Ngân hàng đến năm 2030 (Quyết định số 3580/QĐ-NHNN), khẳng định rõ tầm nhìn dài hạn, nhất quán của ngành Ngân hàng đối với chuyển đổi số và dữ liệu.
Theo ông Phạm Anh Tuấn, với quan điểm “Người dân, doanh nghiệp là trung tâm” và “Dữ liệu là nền tảng cốt lõi, tài sản quan trọng và nguồn lực chiến lược, quyết định hiệu quả chuyển đổi số, nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo giá trị mới cho ngành Ngân hàng và nền kinh tế”, Chiến lược chuyển đổi số ngành Ngân hàng đã đặt ra nhiệm vụ “Đẩy mạnh nghiên cứu, tích hợp, kết nối mở rộng với các ngành, lĩnh vực khác để thiết lập hệ sinh thái số và cung ứng đa dạng các sản phẩm, dịch vụ hướng đến các mô hình kinh doanh mới như ngân hàng mở (Open Banking), tài chính nhúng (Embedded Finance), ngân hàng như một dịch vụ (Banking as a Service - BaaS)… nhằm cung ứng các sản phẩm, dịch vụ thân thiện, an toàn, tiện lợi với chi phí thấp”. Đây là định hướng quan trọng tạo nền tảng cho chia sẻ dữ liệu có trách nhiệm, vì lợi ích của người dùng và sự phát triển bền vững của hệ sinh thái tài chính số.
Tại Việt Nam, chính sách về bảo vệ dữ liệu cá nhân đã được quy định tại Nghị định số13/2023/NĐ-CP trong đó nhấn mạnh nguyên tắc quan trọng nhất “chủ thể dữ liệu được biết về hoạt động liên quan tới xử lý dữ liệu cá nhân của mình” và “dữ liệu cá nhân chỉ được xử lý đúng với mục đích”. Pháp luật về ngân hàng cũng có các quy định về đảm bảo bí mật thông tin khách hàng tại Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD) và Nghị định số 117/2018/NĐ-CP ngày 11/9/2018 của Chính phủ về việc giữ bí mật, cung cấp thông tin khách hàng của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
Trong thời gian qua, NHNN đã trình cấp thẩm quyền ban hành và ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế chính sách nhằm tạo điều kiện cho phát triển thanh toán không dùng tiền mặt, chuyển đổi số, đặc biệt trong kết nối và xử lý dữ liệu. Đáng chú ý, NHNN đã ban hành Thông tư số 64/2024/TT-NHNN ngày 31/12/2024 quy định về triển khai giao diện lập trình ứng dụng mở trong ngành Ngân hàng (Thông tư 64). Theo quy định tại Thông tư 64: Ngân hàng, khách hàng và bên thứ ba (sau đây gọi là các bên) khi triển khai giao diện lập trình ứng dụng mở trong ngành Ngân hàng (Open API) phải tuân thủ các quy định của pháp luật về giữ bí mật, cung cấp thông tin khách hàng và bảo vệ dữ liệu cá nhân. Việc xử lý dữ liệu cá nhân của khách hàng chỉ phục vụ cho chính khách hàng đó, trừ trường hợp theo quy định của pháp luật. Dữ liệu trong quá trình xử lý phải được quản lý, lưu trữ, khai thác, sử dụng đúng mục đích tại hợp đồng giữa các bên và phù hợp với quy định của pháp luật.
Thông tư 64 góp phần tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, đặc biệt trong việc kết nối và xử lý dữ liệu của khách hàng một cách an toàn, tạo ra những sản phẩm, dịch vụ sáng tạo mới đáp ứng ngày càng cao nhu cầu của khách hàng. Đồng thời Thông tư 64 góp phần hiện thực hóa các mục tiêu tạo lập cơ sở pháp lý để thúc đẩy thực hiện các hoạt động ngân hàng qua phương tiện điện tử; cho phép các bên thứ ba truy cập thuận tiện và an toàn dữ liệu của khách hàng khi được sự đồng ý của chủ sở hữu dữ liệu; tạo điều kiện thuận lợi cho cộng đồng Fintech cung cấp các dịch vụ sáng tạo mới, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng để theo kịp với sự phát triển trên toàn thế giới về cung cấp dịch vụ ngân hàng
Cũng tại sự kiện Kết nối Fintech nói trên, ông Thái Thanh Sơn - đại diện Cục Công nghệ thông tin, NHNN cho hay, mục tiêu ban hành chính sách về Open API nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và tài chính toàn diện. Theo ông Thái Thanh Sơn, Open API là các API được ngân hàng cung cấp cho "bên thứ ba" - có thể là một Fintech hoặc một ngân hàng khác để "cung ứng dịch vụ cho khách hàng". Vai trò của ngân hàng có sự dịch chuyển từ “cát cứ” chuyển sang “chia sẻ" dữ liệu để phát triển sản phẩm, dịch vụ, thúc đẩy mở rộng hệ sinh thái. Đồng thời, tạo điều kiện cho các bên thứ ba phát triển dịch vụ đa dạng, linh hoạt, sáng tạo dựa trên dữ liệu khách hàng được chia sẻ bởi ngân hàng (với sự đồng ý của khách hàng). Bên cạnh đó, việc ban hành danh mục API và tiêu chuẩn kỹ thuật chung giúp tối ưu chi phí, thời gian vận hành, đẩy mạnh tốc độ tiếp cận thị trường và đổi mới sản phẩm. Ngoài ra, với những quy định tại Thông tư 64 nói trên còn giúp các ngân hàng mở rộng kênh phân phối, cụ thể trong việc “chia sẻ" thông tin, dịch vụ ngân hàng (tỷ giá, lãi suất, thông tin tài khoản, thanh toán) vào các ứng dụng (thương mại điện tử, đầu tư, ví điện tử...) của bên thứ ba cung cấp mà người dùng đã quen sử dụng; cùng với chuyển dịch mô hình từ "khách hàng tìm đến ngân hàng" sang "ngân hàng tìm đến khách hàng" trên không gian số; đồng thời mở rộng tiếp cận tín dụng khi cho phép bên thứ ba (với sự đồng ý của khách hàng) sử dụng dữ liệu giao dịch để xây dựng mô hình chấm điểm tín dụng phi truyền thống, là đầu vào cho các sản phẩm cho vay và các sản phẩm, dịch vụ khác.
Ứng dụng dữ liệu dân cư quốc gia trong quá trình chuyển đổi số
Với mục tiêu lấy khách hàng làm trung tâm, ngành Ngân hàng đã kết nối, chia sẻ dữ liệu với các ngành, lĩnh vực khác để cung ứng các sản phẩm, dịch vụ đa dạng, tiện ích, mang lại những lợi ích thiết thực cho người dân, doanh nghiệp. Ngành Ngân hàng cũng là một trong những ngành tiên phong trong triển khai ứng dụng dữ liệu dân cư quốc gia trong quá trình chuyển đổi số. Các giải pháp làm sạch dữ liệu, xác minh chính xác thông tin khách hàng và ứng dụng vào nghiệp vụ được triển khai đã góp phần bảo đảm an ninh, an toàn các hoạt động của ngân hàng cũng như gia tăng sự trải nghiệm khách hàng.
Trong việc triển khai kết nối, chia sẻ dữ liệu quốc gia về dân cư - nền tảng cho định danh và xác thực điện tử, thời gian qua, NHNN đã bám sát chỉ đạo của Thủ tướng, Tổ Công tác của Chính phủ triển khai Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030 (Đề án 06), đồng thời tích cực phối hợp với Bộ Công an và các cơ quan, đơn vị liên quan căn cứ thực trạng để tổ chức triển khai Đề án 06 trong ngành Ngân hàng một cách đồng bộ, hiệu quả.
Ngày 06/1/2025, Thống đốc NHNN đã ký Quyết định số 67/QĐ-NHNN phê duyệt Đề án Chuyển đổi số của NHNN triển khai tiện ích cốt lõi phát triển ngành Ngân hàng, bảo đảm kết nối với Đề án 06 năm 2025 (Quyết định 67), trong đó nêu quan điểm: “Ứng dụng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (CSDLQGvDC), định danh và xác thực điện tử đối với các hoạt động của lĩnh vực ngân hàng, góp phần chuyển đổi số, tăng cường hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống các loại tội phạm”.
NHNN đã triển khai hệ thống kết nối, khai thác CSDLQGvDC cho hệ thống dịch vụ công trực tuyến (cấp chứng thư số) từ tháng 12/2022; kết nối, khai thác CSDLQGvDC liên quan đến nghiệp vụ thông tin tín dụng, phòng chống rửa tiền.
Về phía các TCTD, trung gian thanh toán (TGTT) thực hiện Kế hoạch triển khai Đề án 06 của ngành Ngân hàng và Kế hoạch phối hợp giữa Bộ Công an và NHNN, nhiều TCTD, TGTT đã và đang phối hợp với C06 triển khai mở rộng giải pháp xác thực khách hàng qua thẻ căn cước công dân (CCCD) gắn chíp và triển khai giải pháp xác thực khách hàng qua ứng dụng VNeID trong việc mở tài khoản và sử dụng các dịch vụ ngân hàng điện tử.
Trong thời gian tới, phát huy những kết quả đạt được, tiếp tục bám sát các chủ trương, định hướng của Đảng, Chính phủ về chuyển đổi số, ứng dụng dữ liệu quốc gia về dân cư, ngành Ngân hàng tập trung triển khai thực hiện các giải pháp:
- Đẩy nhanh tiến trình kết nối, khai thác ứng dụng dữ liệu quốc gia về dân cư, đặc biệt cần nghiên cứu giải pháp kỹ thuật, quy trình nghiệp vụ để tích hợp, sử dụng VNeID vào các hoạt động định danh, xác thực khách hàng trực tuyến, làm sạch các dữ liệu khách hàng, cũng như trong các hoạt động nghiệp vụ khác của ngành Ngân hàng.
- Đẩy mạnh nghiên cứu, xây dựng các kho dữ liệu dùng chung cho ngành Ngân hàng để hướng tới các quyết định dựa trên dữ liệu; tiến tới triển khai các hạ tầng tính toán, lưu trữ, dữ liệu, ứng dụng dữ nlieeuj lớn, trí tuệ nhan tạo, điện toán đám mây. Hoàn thiện hạ tầng công nghệ phục vụ chuyển đổi số, tăng cường kết nối, hợp tác với các ngành, lĩnh vực khác (kết nối CSDLQGvDC, CSDL CCCD, các CSDL chuyên ngành khác...) nhằm tạo thuận lợi cho việc tích hợp, kết nối, chia sẻ thông tin với các ngân hàng, tổ chức cung ứng dịch vụ TGTT để mở rộng hệ sinh thái số và phát triển dịch vụ ngân hàng số, thanh toán số. Nghiên cứu thiết lập cơ chế Quản trị dữ liệu và API ngành Ngân hàng.
Đồng thời, thúc đẩy ứng dụng công nghệ số, khai thác hiệu quả dữ liệu trong thiết kế, phát triển và cung ứng sản phẩm, dịch vụ tiện ích phù hợp với nhu cầu, hành vi của từng nhóm đối tượng khách hàng cùng với việc cảnh báo sớm, kịp thời phát hiện ngăn ngừa, phòng, chống rủi ro gian lận và công tác đảm bảo an ninh an toàn, bảo mật thông tin khách hàng.
- Triển khai mở rộng việc kết nối, khai thác hệ thống SIMO (Hệ thống giám sát các tài khoản thanh toán, ví điện tử nghi ngờ gian lận, giả mạo) cũng như kết nối, khai thác nguồn dữ liệu về danh sách tài khoản đã tham gia vào quá trình luân chuyển dòng tiền lừa đảo được Bộ Công an thu thập, chia sẻ để cảnh báo đến khách hàng khi thực hiện các giao dịch thanh toán trực tuyến.
- Đầu tư, nâng cấp hạ tầng công nghệ và bảo mật, ngành ngân hàng chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và các nguồn lực phục vụ chuyển đổi số.
- Tiếp tục đẩy mạnh truyền thông, thông tin đến khách hàng dưới nhiều hình thức để hướng dẫn, nâng cao nhận thức, kỹ năng cho khách hàng trong sử dụng dịch vụ ngân hàng trên môi trường mạng.
Tài liệu tham khảo:
1. Quyết định số 3579/QĐ-NHNN ngày 03/11/2025 phê duyệt Chiến lược chuyển đổi số ngành Ngân hàng đến năm 2030.
2. Quyết định số 3580/QĐ-NHNN ngày 03/11/2025 phê duyệt Chiến lược dữ liệu ngành Ngân hàng đến năm 2030.
3. Quyết định số 67/QĐ-NHNN ngày 06/01/2025 phê duyệt Đề án Chuyển đổi số của NHNN triển khai tiện ích cốt lõi phát triển ngành Ngân hàng, bảo đảm kết nối với Đề án 06 năm 2025.
4. Thông tư số 64/2024/TT-NHNN ngày 31/12/2024 quy định về triển khai giao diện lập trình ứng dụng mở trong ngành Ngân hàng.
Hà Anh